Γνωστή στο ευρύ κοινό από τους «Προμαχώνες», στον προαύλιο χώρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, η Βένια Δημητρακοπούλου είναι μια καλλιτέχνης με ισχυρό εικαστικό στίγμα και παγκόσμια «γλώσσα», η οποία πλέον συστήνεται και στο ιταλικό κοινό μέσα από τρεις μεγάλες εκθέσεις υπό τον κοινό τίτλο «Αρχέγονο Μέλλον». Πρώτος σταθμός της τριλογίας το Παλέρμο και το Αρχαιολογικό Μουσείο Αντονίνο Σαλίνας, όπου από τις 16 Νοεμβρίου 2018 και έως τις 3 Φεβρουαρίου 2019 θα φιλοξενείται η έκθεση "Ύλη". Θα ακολουθήσει ο "Λόγος" στο Τορίνο ενώ την τριλογία θα κλείσει ο "Ήχος" στην Τεργέστη, που θα παρουσιάζεται έως τον Ιούνιο του 2019. 

Η διοργάνωση εντάσσεται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “Tempo Forte” του Ιταλικού και Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού που έχει ως σκοπό την ενδυνάμωση του πολιτιστικού διαλόγου και την προβολή των πολιτιστικών σχέσεων και στοιχείων που ενώνουν τις δύο χώρες ενώ τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του ΕΜΣΤ και της Πρεσβείας της Ελλάδος στη Ρώμη. Την επιμέλεια και τον συντονισμό υπογράφουν οι Αφροδίτη Οικονομίδου και Ματέο Πατσίνι. 

Αρχέγονο και μέλλον: οι δύο λέξεις αποτελούν οξύμωρο σχήμα. Τι είχατε στο μυαλό σας, όταν επιλέξατε αυτόν τον τίτλο;

Ο συγκεκριμένος τίτλος οφείλεται στον καλό μου φίλο και ιστορικό Γιώργο Καλόφωνο! Είναι πράγματι δύο έννοιες αντιφατικές: το αρχέγονο και το μέλλον. Είναι όμως για μένα ζητούμενο η ένωση των αντιθέτων, η συνύπαρξη. Είναι, επίσης, φορέας ελπίδας το νήμα που τα ενώνει. Ένα  νήμα που συνδέει και συγκρατεί και μπορεί να καταστήσει το μέλλον λιγότερο αβέβαιο. Τόσο αναγκαίο σήμερα, στη δίνη στην οποία όλοι βρισκόμαστε.

Ξεκινάτε την τριλογία σας από την "Ύλη", που ηδη παρουσιάζεται στο Παλέρμο. Πείτε μας δύο λόγια για την ιδέα της έκθεσης και τα έργα.

Πράγματι, πρόκειται για μία σειρά εκθέσεων, μία τριλογία με πρώτο σταθμό το Αρχαιολογικό Μουσείο Αντονίνο Σαλίνας στο Παλέρμο. Μάλιστα, ένα έργο μου, το Χρυσό Δόρυ (2018), απέκτησε μόνιμη θέση σε αίθουσα όπου δεσπόζουν οι αρχαϊκές μετόπες από το Ναό Υ του Σελινούντος. Η διοργάνωση γίνεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Ιταλίας που διευθύνει η Αλίκη Κεφαλογιάννη. Επισκεφτήκαμε μαζί πολλές πόλεις, πριν καταλήξουμε στις συγκεκριμένες. Είδαμε πολλούς χώρους. Ήταν ο κάθε χώρος ξεχωριστά που μου υπέδειξε τον τρόπο παρουσίασης, αλλά και τα έργα που επέλεξα. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο στο Παλέρμο επιχειρώ έναν διάλογο μεταξύ του εφήμερου και του αιώνιου, του εύθραυστου και του ανθεκτικού με τον τρόπο που η αρχαιολογία φέρνει στο φως και στο παρόν την ύλη. Παρουσιάζω, λοιπόν, έργα σε μάρμαρο, σε ορείχαλκο, σε ηφαιστειακή πέτρα και σε κινέζικο χαρτί. Για το λόγο αυτό το πρώτο μέρος της τριλογίας είναι η «Ύλη».

Εν συνεχεία, περνάτε στον "Λόγο" και στην τρίτη σας έκθεση καταλήγετε στον "Ήχο". Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη σειρά;

Το όλο εγχείρημα πρόκειται για ένα έργο σε εξέλιξη. Αποφάσισα και επέλεξα ένα δρόμο πιο πολύπλοκο, αλλά για μένα πιο «ζωντανό». Αντί να κάνω μία επιλογή έργων που θα ταξιδεύει από πόλη σε πόλη μέχρι το καλοκαίρι του 2019, αποκλείοντας σε όλο αυτό το διάστημα νέα έργα, στήνω κάτι εντελώς διαφορετικό στην κάθε πόλη. Καινούρια έργα έγιναν και πρόκειται να γίνουν για όλες τις πόλεις.

Ξεκινώ από το ένα γεωγραφικό άκρο, το Νότο και καταλήγω στο άλλο, το Βορρά. Ξεκινώ από την ύλη και καταλήγω στη μη ύλη, στον ήχο. Τον ήχο που συνδέεται με τη μνήμη. Ενδιαμέσως, παρεμβάλλεται ο λόγος, η γραφή, σε έναν χώρο ενός κτιρίου μινιμαλιστικής αρχιτεκτονικής με μεγάλες, καθαρές, λευκές επιφάνειες, σαν άγραφες σελίδες.

Η τέχνη δίνει στην πραγματικότητα μία άλλη διάσταση. Είναι η πιο ευγενική μορφή ελευθερίας. Μιλά τις γλώσσες όλων των ανθρώπων!

Στα έργα σας διακρίνει κανείς ένα «πολεμικό λεξιλόγιο, της άμυνας κυρίως, παρά της επίθεσης», όπως αναφέρετε σχετικά. Ποια εσωτερική ανάγκη σας παρακινεί να εκφραστείτε με αυτόν τον τρόπο;

Είναι αλήθεια πως προκύπτει ένα «πολεμικό λεξιλόγιο». Προμαχώνες, ήρωες, πολεμιστές και δόρατα. Σε μία εποχή σαν τη σημερινή, όπου οι πιέσεις που δεχόμαστε είναι τεράστιες -και δε μιλώ μονάχα σε επίπεδο εθνικό- αυτόματα θα πρέπει και οι αντοχές να είναι ανάλογες. Άμυνα με την έννοια, όμως, της ευλυγισίας και όχι της ακαμψίας. Άμυνα εν είδει επιφυλακής και επαγρύπνησης. Σίγουρα δεν είναι η εποχή για εφησυχασμό!

Μιλήστε μας λίγο για τα υλικά που χρησιμοποιείτε και πώς τα συνδυάζετε.

Δουλεύω με μία μεγάλη ποικιλία υλικών, κάτι που με βοηθά να εισδύσω σε περισσότερες πτυχές της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Επηρεασμένη από τις σπουδές μου στο θέατρο και τη μουσική, προσπαθώ να συνδέσω εικαστικές τέχνες,  μουσική και δρώμενα, αφηγηματικό και θεωρητικό λόγο σ’ ένα ενιαίο σύνολο που απευθύνεται εξίσου στο συναίσθημα και στο νου. Κυρίως, εξερευνώ τον χώρο ανάμεσα σε ζεύγη αντιθέτων. Από τη σκληρή, αδρή, αιωνόβια πέτρα, στο ευαίσθητο, εφήμερο, λεπτό χαρτί. Από την πολύ μικρή στην πολύ μεγάλη κλίμακα. Από την ύλη στη μη ύλη, και ούτω καθεξής. Αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο, σημείο ένωσης των αντιθέτων, συνάντησης όλων των πιθανοτήτων. Υποψιάζομαι πως κάπου εκεί βρίσκεται η κατανόηση του κόσμου και αυτό με προκαλεί να συνεχίσω να ψάχνω προς αυτή την κατεύθυνση.

Η σχέση σας με την Ιταλία πώς προέκυψε; Υπάρχει κάποιος συνδετικός κρίκος ή προέκυψε τυχαία;

Η σχέση μου με την Ιταλία ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια. Η καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας, Κατερίνα Καρπινάτο, μετά την επίσκεψή της στο έργο μου Προμαχώνες στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς,  με κάλεσε να παρουσιάσω τη δουλειά μου στα πλαίσια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Μπιενάλε της Βενετίας. Σε αυτή την παρουσίαση γνώρισα και την Αλίκη Κεφαλογιάννη. Από τότε μέχρι σήμερα είναι πολλά τα γεγονότα που με συνδέουν πλέον με την Ιταλία, με επιστέγασμα την ενεργό συμμετοχή μου στην πρωτοβουλία του πρέσβη στην Αθήνα, Luigi Marras, που ονομάζεται Tempo Forte και προωθεί τον πολιτιστικό διάλογο και την εδραίωση των κοινών πτυχών της ταυτότητας των δύο χωρών.

Με την Ιταλία, είναι αλήθεια, μας ενώνουν πολλά.

Έχετε σπουδάσει και θέατρο, μεταξύ άλλων. Ποια στοιχεία του «δανείζεστε» στα έργα σας;

Το θέατρο είναι η πρώτη μου μεγάλη αγάπη. Και εδώ το οξύμωρο σχήμα: μία ψευδαίσθηση που καταλήγει σε αλήθεια! Αυτό που συμβαίνει σχεδόν μαγικά, όταν μία θεατρική παράσταση είναι πραγματικά καλή. Σίγουρα, πάντως, ξεγλιστρά ο κόσμος αυτός και φωλιάζει, κάποιες φορές, στα έργα μου. Οι μεγάλες αγάπες είναι πάντα με κάποιο τρόπο παρούσες!

Θέλατε από μικρό παιδί να γίνετε εικαστικός καλλιτέχνης; Θυμάστε πότε συνειδητοποιήσατε, ότι αυτό είναι που θέλετε να κάνετε στη ζωή σας;

Από  μικρή θυμάμαι τον εαυτό μου να σκέφτεται με εικόνες. Οι εικόνες ήταν πολύ πιο δυνατές από τη λογική μου. Αυτό που κάνω τώρα είναι να καθιστώ τις εικόνες τρισδιάστατες, να τους δίνω ζωή. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μία ισορροπία μέσα μου  που με γαληνεύει.

Πιστεύετε ότι η τέχνη είναι για όλους ή για λίγους;

Η τέχνη θα έπρεπε να είναι για όλους. Δυστυχώς, όμως, τη μεγάλη εικόνα δεν την βλέπουμε πάντα. Ίσως είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση μας…

Τι θέση έχει η σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα της κρίσης;

Μα είναι ακριβώς τώρα που έχουμε ανάγκη την τέχνη περισσότερο από ποτέ! Την ώρα που νιώθει κανείς πως βυθίζεται γυρεύει να πιαστεί από κάπου, να βρει ένα σταθερό σημείο. Η τέχνη είναι ένα τέτοιο σημείο. Ένα έργο, μια παράσταση, ένα ποίημα, ένα τραγούδι μπορούν να μας προσφέρουν μία αίσθηση ανάτασης, να μας κάνουν να ονειρευτούμε, να ελπίσουμε, να μας δώσουν δύναμη να συνεχίσουμε. Ένα έργο μπορεί να μας βάλει σε σκέψεις, να αναστοχαστούμε, να δούμε τα πράγματα με άλλο τρόπο. Η τέχνη ενώνει φωνές, μας δείχνει το δρόμο σε καιρούς που μοιάζει να χάνεται ο ορίζοντας.

Ποιο είναι το πιο σπουδαίο πράγμα που έχετε διδαχθεί στη μέχρι σήμερα πορεία σας και από ποιον το έχετε μάθει;

Η ίδια η ζωή μου έμαθε, μέσα από το δίπολο γέννηση – θάνατος να μην ξεχνώ να στρέφω το βλέμμα μου στη μεγάλη εικόνα. Αυτή η εικόνα καθησυχάζει. Τα πράγματα γίνονται με λιγότερη αγωνία.

Αλήθεια, αν δεν ήσασταν καλλιτέχνης, τι άλλο θα θέλατε να είστε;

Οτιδήποτε που θα με έκανε να νιώθω χρήσιμη στους γύρω μου. Η αίσθηση να ανήκει κάποιος κάπου, να νιώθει χρήσιμος σε κάτι είναι ζωτικής σημασίας.

Μοιραστείτε μαζί μας ένα όνειρο ζωής που εύχεστε να πραγματοποιήσετε στο μέλλον.

Το όνειρό μου είναι να δω ξανά αυτή τη χώρα να στέκεται όρθια. Εύχομαι, έστω με μερικούς αιώνες καθυστέρηση, την Αναγέννηση της Ελλάδας. 

Info εκθέσεων:

«Αρχέγονο Μέλλον» 

ΠΑΛΕΡΜΟ

«Ύλη»

Αρχαιολογικό Μουσείο του Παλέρμο -Museo Archeologico Antonino Salinas

Διάρκεια: έως 3 Φεβρουαρίου 2019

Σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Ιταλίας, τη γκαλερί Artespressione του Μιλάνου και του Istituto Siciliano di Studi Bizantini e Neoellenici, υπό την αιγίδα του Δήμου Παλέρμο, της Περιφέρειας Σικελίας. Εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Παλέρμο Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2018». 

ΤΟΡΙΝΟ

«Λόγος»

Gallery της Fοndazione Sandretto Re Rebaudengo

Διάρκεια: 22 Φεβρουαρίου  έως 31 Μαρτίου 2019

Υπό την αιγίδα του Δήμου του Τορίνο και της Περιφέρειας Πιεμόντε.

ΤΕΡΓΕΣΤΗ

«Ήχος»

Μuseo Sartorio και Castello di San Giusto

Διάρκεια: 12 Απριλίου  έως 14 Ιουνίου 2019

Σε συνεργασία με τον Δήμο Τεργέστης, την Κοινότητα Ελλήνων Ορθοδόξων Τεργέστης.