«Τροφή για σκέψη» αποδείχθηκε η πρωινή συνάντηση των δημοσιογράφων στην Πράσινη αίθουσα του Ολύμπιον με τον δημοφιλή σκηνοθέτη, χορογράφο, εικαστικό και περφόρμερ, Δημήτρη Παπαϊωάννου, ο οποίος αποτελεί ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της 26ης διοργάνωσης του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, οι δράσεις της οποίας φωτίζουν τις πολύπλευρες πτυχές ενός καλλιτέχνη που διατρέχει διαφορετικές μορφές Τέχνης και έκφρασης, επαναπροσδιορίζοντας τα όρια της αναπαράστασης, της αλληγορικής δύναμης των εικόνων και της επικοινωνίας του καλλιτεχνικού έργου με τον θεατή.
Ήδη από τις 8 Μαρτίου και μέχρι το τέλος του φεστιβάλ, έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Momus -Πειραματικό Κέντρο Τεχνών στο λιμάνι την επιτυχημένη βίντεο - εγκατάσταση του ίδιου με τίτλο "Inside", αλλά και την παράλληλη κινηματογραφική απεικόνιση των παρασκηνίων του project, με τίτλο "Backside".
«Η αντίδρασή τους είναι η βία»
Ο δημιουργός έδωσε ένα διαφορετικό έναυσμα της σημερινής κουβέντας, καλώντας τους δημοσιογράφους να συζητήσουμε ανοιχτά μαζί του με αφορμή το χθεσινοβραδινό επεισόδιο βίας εναντίον μελών της queer κοινότητας από 150 μαυροφορεμένα άτομα στην πλατεία Αριστοτέλους. Ο ίδιος τόνισε: «Γιατί αυτή η ανησυχία αντιδρά με βία; Aυτό είναι το πρόβλημα! Πώς μάς φαίνεται οι οικογένειές μας να μεγαλώνουν εφήβους, οι οποίοι όταν συναντούν κάτι που λίγο διαταράσσει το πως καταλαβαίνουν τον κόσμο, η αντίδρασή τους είναι η βία. Αυτό πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από τις ομοφοβίες. Αυτό το πατροπαράδοτο, της βίας μέσω της αγέλης και αυτό που με ενδιαφέρει πιο προσωπικά είναι αυτή η μεσογειακή τοποθέτηση του ανδρισμού που με τέτοια ανασφάλεια στο κέντρο της που κάτι το οποίο είναι διαχρονικό από αυτό μοιάζει να ταράζει πολύ προσωπικά το κέντρο της δικής τους σεξουαλικής ισορροπίας, δεν μπορούμε ποτέ να καταλάβουμε γιατί κάτι που δεν μοιάζει με εμάς, απειλεί εμάς. Το queer έχει γίνει ένα είδος πολιτικής ατζέντας. Και αυτό είναι άδικο για εμάς τους καλλιτέχνες».
«Μην κουνάτε το δάχτυλο!»
Συνεχίζοντας την κουβέντα και μετά από σχετικές ερωτήσεις, ο καλλιτέχνης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι είναι σημαντικό να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος από την πλευρά μας ως δημοσιογράφοι για να επικοινωνούμε με το κοινό, και να μεταδίδουμε τα μηνύματα που είναι απαραίτητα, αναφέροντας: «Πρέπει να προσέχουμε πως συζητάμε τα θέματα. Η δικιά σας η δουλειά είναι να βρείτε τον τρόπο, τον σωστό και μη ναρκισσιστικό τρόπο να μην κουνάτε το δάχτυλο, γιατί ξαφνικά πώς αποφασίσαμε πως είναι βάρβαρο να σουβλίζουμε το αρνί. Εγώ θυμάμαι μια ολόκληρη χρονιά σουβλίζαμε αρνί και την επόμενη στο facebook ήταν βάρβαρο που το σουβλίζαμε! Γιατί έτσι όπως είμαστε αυτή τη στιγμή, τόσο ευάλωτoi και εκτεθειμμένοι στο πως αντιδράμε στα social media, αν υπάρχει ένας τρόπος να υπάρχει ένα φίλτρο αντίδρασης, αυτό γίνεται μόνο με τον παραδοσιακό τρόπο. Tώρα που ο πολίτης έχει την πρόσβαση, εσείς που είστε επαγγελματίες της αντίδρασης, εσείς έχετε τον τρόπο να φιλτράρετε και να καταλάβετε πως θα επικοινωνήσουν τα πράγματα σύμφωνα με την προσωπική σας ηθική και δεοντολογία φυσικά πάντα».
«Σέβομαι την Τέχνη μου περισσότερο από την πολιτική μου υπόσταση»
O ίδιος προχώρησε τη συζήτηση, θέτοντας σε πρώτο πλάνο την καλλιτεχνική του φιλοσοφία και προσέγγιση, η οποία όπως τόνισε είναι δεν έγκειται στην επικαιρότητα και είναι διαφορετική από την ιδιότητά του ως πολίτη. «Αυτό είναι ένα άλλο είδος καλλιτέχνη. Εγώ επηρεάζομαι από τη ζωή. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου η επικαιρότητα, δεν είμαι εγώ ένας τέτοιου είδους καλλιτέχνης. Εκφράζομαι λίγο διαφορετικά ως πολίτης απ’ ότι ως καλλιτέχνης επειδή σέβομαι την Τέχνη μου. Εγώ είμαι στρατιώτης και μοναχός επειδή σέβομαι το πεδίο που αγωνίζομαι».
«Έχω αυτήν την παλιομοδίτικη σχέση με το κοινό, δεν είμαι franchise»
Με αφόρμηση το φιλμ «Εγκάρσιος Προσανατολισμός» της σκηνοθέτιδος Έυας Στεφανή και μετά τ ερώτηση δημοσιογράφου όσον αφορά στο προσωπικό του gps, ο ίδιος μοιράστηκε μαζί μας: «Έρχεται το φεστιβάλ τελείως τυχαία να μου προτείνει να δείξω μία πτυχή της προσωπικότητάς μου που αυτή τη στιγμή φαίνεται να είναι μια ενέργεια που μπορεί να κυριαρχήσει και αυτό έχει να κάνει με τη μεταφορά της ζωντανής μου Τέχνης σε ένα documentation από εμέναν τον ίδιο ως editor, μοντέρ, ως ερασιτέχνη κινηματογραφιστή και αφορά σε ένα studio 35 χρόνων, γυρίσματα που θα οδηγήσουν σε αυτήν την τελική ταινία που ελπίζω να παραδώσω ελεύθερα στο διαδίκτυο και έχει να κάνει με το σύνολο της δουλειάς μου και αυτό είναι που μοιάζει να με έλκει περισσότερο αυτή τη στιγμή. Αυτό, ενδεχομένως να διακοπεί τη στιγμή που θα φλασάρει η ανάγκη για ακόμη ένα θέατρο ζωντανό που όμως έχω αυτό που λέμε "oversaturate", έχω κάψει τον εαυτό μου σε αυτήν τη δουλειά και έχω κουραστεί πολύ και τα τελευταία 10 χρόνια που είναι σε ολόκληρο τον κόσμο οι περιοδείες μου, έχω αυτήν τη μανία να είμαι παρών σε κάθε παράσταση, έχω αυτήν την παλιομοδίτικη σχέση με το κοινό, θέλω να με βλέπουν εκεί και ότι δεν είμαι francise, αλλά έστειλα τη δουλειά, αλλά την παρέδωσα προσωπικά! Ολοένα και περισσότερο τη χαρά τη βρίσκω σχεδιάζοντας γυμνά στην παραλία είτε περνώντας ατελείωτες ώρες στον υπολογιστή, μοντάροντας τα πράγματα που έχω φτιάξει. Αυτή φαίνεται να είναι η στροφή που μου επιφυλάσσει η ζωή, δεν το ξέρω, αυτό μοιάζει...».
«Όταν τελειώσει και η δικιά μου η ζωή θέλω να παραδώσω προσωπικά το αρχείο μου, όπως θέλω να το βλέπει αυτός ο μελλοντικός νέος σε εκατόν πενήντα χρόνια που ασχολείται με την αρχαιολογία του θεάματος»
Για τον ίδιο όπως συζήτησε μαζί μας, το «μοντάζ είναι μια πραγματική χορογραφία» και για μένα το να είμαι κινηματογραφιστής είναι κάτι που το έχω μέσα στην ντουλάπα εδώ και χρόνια, είναι η Τέχνη που αγαπώ!». «Εγώ πολλές φορές στα έργα μου χρησιμοποιώ τις παράλληλες εικόνες, «σερβίρω» πολλά πράγματα ταυτόχρονα στο ανθρώπινο μάτι, για να διαλέγει. Όταν αυτό έρχεται η ώρα να το μοντάρει κανείς και κάνεις τις επιλογές με τα μεσαία και τα φωτεινά πλάνα ή τις άλλες γωνίες, χρειάζεται να κάνεις μια αξιολόγηση, να πάρεις μερικές αποφάσεις για τον τρόπο, με τον οποίο θα καθοδηγήσεις πια το βλέμμα του θεατή, είναι μια τελείως διαφορετική προσέγγιση στο γεγονός και εμένα προσωπικά με συναρπάζει και θέλω να την κάνω εγώ ο ίδιος σαν καλλιτέχνης με τον ίδιο τρόπο που θέλω να υποκλίνομαι όπου και να πηγαίνει η δουλειά μου για να ξέρει το κοινό ότι από εμένα την έχει λάβει και όχι από κάποιον οργανισμό. Με τον ίδιο τρόπο θέλω -αν προλάβω- όταν τελειώσει και η δικιά μου η ζωή να παραδώσω προσωπικά το αρχείο μου, όπως θέλω να το βλέπει αυτός ο μελλοντικός νέος σε εκατόν πενήντα χρόνια που ασχολείται με την αρχαιολογία του θεάματος».
«Το βασικό με την Εύα Στεφανή είναι ότι την εκτιμώ απεριόριστα ως καλλιτέχνη και για μένα είναι ένα από τα ισχυρότερα διαβατήρια. Έχω συνεργαστεί και με ανθρώπους που πραγματικά συχαίνομαι! Ακόμη και να διαφωνώ με κάποιον, θα διαφωνώ με κάποιον ο οποίος αξίζει τον κόπο, δεν θα είναι έτσι και έτσι, γενικά. Θα είναι ειδικά. Για μένα έχει μεγάλη σημασία μια ισχυρή προσωπικότητα από κάτι «μελάτο»!»
Ο ίδιος παραδέχθηκε ότι το πιο δύσκολο κομμάτι των ταινιών είναι όταν φαίνεται το προσωπό του, λέγοντας: «Για μένα όταν συμμετέχω στις ταινίες μου, είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Όταν βλέπω το έργο μου μετά από καιρό, μπορώ να δω τις αρετές, μπορώ να δω και τα ελαττώματα». Από την κουβέντα, δεν έλλειψε η συνεργασία με τη σκηνοθέτιδα Εύα Στεφανή, απαντώντας στη συνέχεια στη δική μας ερώτηση σχετικά με τα χαρακτηριστικά που αποτελούν κριτήριο για τον ίδιο για να συνεργαστεί με κάποιον. «Για μένα η Εύα Στεφανή είναι από τους κορυφαίους Έλληνες καλλιτέχνες. Μέσα στην προσωπική λίστα των ζωντανών καλλιτεχνών, είναι η Εύα. Τα βρήκαμε μπαστούνια όταν το σπίτι σου το βλέπει ο κόσμος. Αυτό που θα δείτε είναι το πορτραίτο της Εύας. Εμένα μου αρέσει πολύ η ταινία, είναι η δική της αυτοβιογραφία, όπως κάθε καλλιτέχης οφείλει να κάνει και αυτό κάνει και η Εύα και πολύ ωραία! Όταν υπάρχει μια κάμερα, κάνεις και σαχλαμάρες, για πλάκα! Το βασικό με την Εύα Στεφανή είναι ότι την εκτιμώ απεριόριστα ως καλλιτέχνη και για μένα είναι ένα από τα ισχυρότερα διαβατήρια. Έχω συνεργαστεί και με ανθρώπους που πραγματικά συχαίνομαι! Ακόμη και να διαφωνώ με κάποιον, θα διαφωνώ με κάποιον ο οποίος αξίζει τον κόπο, δεν θα είναι έτσι και έτσι, γενικά, θα είναι ειδικά, έχει μεγάλη σημασία. Για μένα έχει μεγάλη σημασία μια ισχυρή προσωπικότητα από κάτι μελάτο!»
«Ο Τσαρούχης, ο δάσκαλός μου, μου είχε πει ότι όταν θα μάθεις να βλέπεις σαν ζωγράφος, δεν θα μπορέσεις να εξηγήσεις τι είναι αυτό σε κανέναν άλλον άνθρωπο!»
Μεταφέροντας την κουβέντα και στο πεδίο της ζωγραφικής, εξήγησε: «Τρία πράγματα πρέπει να δεις για να καταλάβεις τι σημαίνει ζωγραφική: Τα ψηφιδωτά της Μονής Δαφνίου, τα Fresco της Πομπηίας και τα ψηφιδωτά του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης, χθες ήμουν εκεί! Ο Τσαρούχης, ο δάσκαλός μου, μου είχε πει ότι όταν θα μάθεις να βλέπεις σαν ζωγράφος, δεν θα μπορέσεις να εξηγήσεις τι είναι αυτό σε κανέναν άλλον άνθρωπο!»
«Στην πραγματικότητα, το σημαντικό είναι περάσουμε κάποιες ώρες με το έργο Τέχνης για την οφέλεια του ίδιου του ανθρώπου, η ουσιαστική επικοινωνία! Αρκεί να ξεκλειδώσουμε το δωμάτιο και να μπούμε μέσα!»
Ο εαυτός μας και το έργο Τέχνης
Σημαντικά ήταν τα λόγια του όσον αφορά στην προτροπή του προς εμάς ως δημοσιογράφους να θέσουμε ως προτεραιότητά μας τον χρόνο της επαφής μας τα έργα Τέχνης. «Όλη αυτή η δύναμη της Τέχνης, να καταλαβαίνει τη γεωμετρία πίσω από τα πράγματα, για το οποίο δεν μιλάμε ποτέ! Στην πραγματικότητα, το σημαντικό είναι περάσουμε κάποιες ώρες με το έργο Τέχνης για την οφέλεια του ίδιου του ανθρώπου, η ουσιαστική επικοινωνία! Αρκεί να ξεκλειδώσουμε το δωμάτιο και να μπούμε μέσα!»
Σκέψη, ανατροφοδότηση, ταύτιση
Info: Εκτός από το project αυτό, έχουμε την ευκαιρία κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ να παρακολουθήσουμε τις μικρού μήκους ταινίες του, Nowhere και Primal Matter, όπου ξαναχορογραφεί το θεατρικό του έργο μέσα από τις ιδιότητες του κινηματογραφιστή και του μοντέρ, επαναδιατυπώνοντάς το με κινηματογραφικούς όρους. Ειδικά για τη δεύτερη, η ημερομηνία έχει αλλάξει και έχει μεταφερθεί για την Τετάρτη 13 Μαρτίου στις 17:00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές. Aκόμη, το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή σε παραγωγή Onassis Culture, σε ειδική προβολή ως work in progress. Στο ντοκιμαντέρ η σκηνοθέτις ακολουθεί την περιοδεία της παράστασης Εγκάρσιος Προσανατολισμός στις ευρωπαϊκές σκηνές, ένα έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, που έκανε ελληνική πρεμιέρα τον Δεκέμβριο του 2021 και ταξίδεψε σε 3 ηπείρους, 20 χώρες, 31 πόλεις και το είδαν περισσότεροι από 80.000 θεατές.Το περιοδικό Πρώτο Πλάνο, που θα κυκλοφορήσει στο πλαίσιο του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στο έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου μέσα από τη ματιά της σκηνοθέτιδας Εύας Στεφανή.
