Ο όρος «μικροβίωμα» έχει εισβάλει δυναμικά στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια, χάρη στη ραγδαία πρόοδο στον χώρο της μοριακής βιολογίας και στις εξελίξεις στις τεχνικές αλληλούχισης των μικροβιακών γονιδιωμάτων. Έτσι, γνωρίσαμε αυτό με το οποίο συμβιώνουμε από τη γέννησή μας, που αποτελεί τη φυσιολογική μας χλωρίδα. Αν θα δίναμε, επομένως, έναν ορισμό στο μικροβίωμα, αυτός θα ήταν: το σύνολο των μικροοργανισμών που αποικίζουν το ανθρώπινο σώμα, η γενετική πληροφορία που διαθέτουν, καθώς και το περιβάλλον με το οποίο αλληλεπιδρούν. Η έναρξη της συμβίωσης με τα βακτήρια ξεκινά την ώρα που το παιδί γεννιέται, και ο τοκετός (φυσιολογικός ή καισαρική τομή), καθώς και η διατροφή (θηλασμός ή βρεφικό γάλα), είναι παράγοντες που επηρεάζουν έντονα τη σύνθεση του μικροβιώματος, κυρίως του εντέρου, αφού αυτό εξελίσσεται ταχέως και σταθεροποιείται σε ηλικία περίπου 3 ετών.

Το μικροβίωμα με αριθμούς

Ο ανθρώπινος οργανισμός συμβιώνει με περισσότερα από 100 τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, η πλειοψηφία των οποίων ανευρίσκεται στον γαστρεντερικό μας σωλήνα. Πρόκειται για μια πολυμικροβιακή κοινότητα με την οποία μεγαλώνουμε και η οποία μέχρι πρόσφατα ήταν κυριολεκτικά αόρατη, μιας και δεν μπορούσε να ταυτοποιηθεί και να αποκαλυφθεί σε όλο το μέγεθός της με συμβατικές εργαστηριακές μεθόδους. Κυρίαρχο ρόλο στην αποκάλυψή της κατέχει η μελέτη και ανάλυση ενός γονιδίου των βακτηρίων, του 16S rRNA γονιδίου, το οποίο εντοπίζεται σε όλα τα βακτήρια κι επέτρεψε τη λεπτομερή περιγραφή της σύνθεσης των μικροοργανισμών αυτών.

Η σημασία του μικροβιώματος στην υγεία και στη νόσο

Έχει αποδειχτεί ότι η σύνθεση του μικροβιώματος επηρεάζει την εμφάνιση και την έκβαση μιας πληθώρας νοσημάτων. Οι μέχρι τώρα μελέτες αφορούν κυρίως στο μικροβίωμα του εντέρου: οι πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις του με τις θρεπτικές ουσίες που διασχίζουν τον γαστρεντερικό σωλήνα, τα μεταβολικά προϊόντα και τον ίδιο τον ανθρώπινο ξενιστή ευθύνονται για τη δυναμική ισορροπία μεταξύ υγείας και ασθένειας. Πλέον, υπάρχει σαφής συσχέτιση της κατάστασης του μικροβιώματος του εντέρου με φλεγμονώδεις εντερικές παθήσεις, όπως και με τον ορθοκολικό καρκίνο και άλλα κακοήθη νοσήματα, αλλά και με νοσήματα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, με την επιληψία, τη νόσο Alzheimer, τη σχιζοφρένεια, την κατάθλιψη και την παχυσαρκία. Επιπλέον, θα πρέπει να τονίσουμε και τη σημασία του κολπικού μικροβιώματος στην εμφάνιση λοιμώξεων της ουρογεννητικής οδού, αλλά και του μικροβιώματος του ενδομητρίου, που παίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Την τελευταία δεκαετία, το Εργαστήριο Μικροβιολογίας του Ιατρικού Τμήματος Α.Π.Θ. ασχολείται με τη μελέτη του μικροβιώματος μέσω μιας πληθώρας ερευνητικών πρωτοκόλλων με δημοσιευμένα πλέον αποτελέσματα. Η εν λόγω εξέταση απαιτεί υψηλού επιπέδου τεχνολογία και τεχνογνωσία, καθώς και βαθιά γνώση βιοπληροφορικής και εκτελείται σε πολύ εξειδικευμένα εργαστήρια και σίγουρα θα αποτελέσει μια εξέταση που θα μας απασχολήσει στο μέλλον.

Bio

Η Γεωργία Γκιούλα είναι καθηγήτρια Ιατρικής Μικροβιολογίας του Τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ., Αντιπρόεδρος Ελληνικής Ιολογικής Εταιρείας, μέλος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Γρίπης Β. Ελλάδος -επίσημο Ευρωπαϊκό Κέντρο Εκπαίδευσης Γρίπης του European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC)- και του Global Influenza Surveillance Network (GISN) κι εκπρόσωπος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Γρίπης Β. Ελλάδος στις ειδικές επιτροπές του ECDC και του ΠΟΥ. Υπεύθυνη του Ηπατολογικού Εργαστηρίου Β΄ Παθολογικής Κλινικής Α.Π.Θ. του Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειου. | Info: ggioula@auth.gr