Δυστυχώς αποτύχαμε… Αυτή τη φράση σκέφτομαι κάθε φορά που έρχεται στο φως της δημοσιότητας μία καινούρια φωτογραφία από τις γυναίκες στο Αφγανιστάν. Έχουμε αποτύχει σαν άνθρωποι, σαν κοινωνία. Πόσο εύκολο να το πεις –μόνο πέντε συλλαβές- και πόσο πόνο κρύβει από πίσω. Αποτύχαμε!

Οι εξελίξεις

Στις 15 Αυγούστου οι Ταλιμπάν κατέλαβαν το Προεδρικό Μέγαρο του Αφγανιστάν και μετονόμασαν τη χώρα σε Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν. Ο Ασράφ Γκανί, ο υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ πρόεδρος, παραιτήθηκε κι έφυγε από τη χώρα, λέγοντας ότι ήθελε ειρήνη και να αποφύγει την αιματοχυσία. Το αποτέλεσμα; Μετά σχεδόν από 25 χρόνια, η πρωτεύουσα, η Καμπούλ, να βρίσκεται για δεύτερη φορά υπό την κυριαρχία των Ταλιμπαν, εγκαθιστώντας μία σκληρή θεοκρατική πολιτική.

Έτσι ξεκίνησαν όλα

Το 1995 κάνει την εμφάνισή του ένα νεοσύστατο ένοπλο θρησκευτικό κίνημα, το οποίο καταφέρνει να ανεβεί στην εξουσία με ψεύτικες υποσχέσεις για ειρήνη, δημοκρατία και εξέλιξη. Από εκείνη την ημέρα μέχρι και σήμερα περισσότεροι από 5 εκατομμύρια Αφγανοί έχουν φύγει από την χώρα λόγω της βίας και των συνεχόμενων πολεμικών αντιπαραθέσεων. Από την έναρξη της εξουσίας των Ταλιμπάν έγινε ξεκάθαρο ότι οι γυναίκες δεν έχουν καμία θέση στην κοινωνία. Υποχρεώθηκαν να φορούν μονίμως τη γνωστή σε όλους μπούργκα ή αλλιώς τσαντόρ, η οποία καλύπτει το σώμα τους από το κεφάλι μέχρι τα πόδια. Απαγορευόταν να κυκλοφορούν μόνες τους, χωρίς τη συνοδεία κάποιου άντρα, μέλους της οικογένειας τους. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα στη εκπαίδευση και στην εργασία, ενώ η συναναστροφή τους με άλλους άντρες δεν υπήρχε ούτε σαν ιδέα. Πέρασαν 20 χρόνια μέχρι να μπορέσουν να κυκλοφορήσουν μόνες, χωρίς σύζυγο ή κηδεμόνα.

Η κατάσταση σήμερα

15 Αυγούστου 2021. Ήταν η τελευταία μέρα που οι γυναίκες στην Καμπούλ κυκλοφόρησαν με τα πρόσωπά τους ακάλυπτα και σ’ ένα γενικότερο πλαίσιο ελευθερίας. Οι Ταλιμπάν επιστρέφουν και ο τρόμος και ο φόβος αποτυπώνεται και πάλι στα μάτια τους. Γιατί ό,τι και να φορέσεις, όπως και να καλύψεις το πρόσωπο σου το βλέμμα είναι διαπεραστικό και δείχνει όλα αυτά που κρύβουν οι ψυχές των ανθρώπων. Η Pashtana Durrani, διευθύντρια μίας οργάνωσης αφιερωμένης στη μόρφωση των κοριτσιών μίλησε με απόλυτη ειλικρίνεια για όλα όσα συμβαίνουν αλλά και γι’ αυτά που επρόκειτο να συμβούν τόσο στην ίδια, όσο και στις υπόλοιπες γυναίκες:

«Θα χάσω όλα όσα έχτισε ο πατέρας και η οικογένειά μου, κάθε κορίτσι, κάθε άνθρωπος, τα τελευταία 20 χρόνια. Αυτό σημαίνει πως θα χάσουμε σπίτια, όνειρα, στόχους, φιλοδοξίες, την ταυτότητά μας ως Αφγανές. Τα πάντα. Θυσιάσαμε χιλιάδες άνδρες απλώς για να πηγαίνουν σχολείο τα κορίτσια μας. Και τώρα δεν έχω ιδέα που είναι οι μαθήτριές μου. Νιώθω αδύναμη. Μπορεί να με έχουν σκοτώσει μέχρι αύριο, ίσως να μην ξαναμπορέσω να βγω έξω. Ίσως δεν μπορέσω να κουνηθώ ξανά. Ίσως δεν ξαναδουλέψω, ίσως δεν μπορέσω να μορφωθώ ποτέ ξανά».

Από τη δική της πλευρά, η πρώτη γυναίκα δήμαρχος του Αφγανιστάν, είπε ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα πλέον, καθώς κανένας δεν μπορεί να την βοηθήσει.

«Κάθομαι εδώ και περιμένω να έρθουν. Δεν υπάρχει κανείς να βοηθήσει εμένα ή την οικογένειά μου. Απλώς κάθομαι μαζί τους και με το σύζυγό μου. Και θα έρθουν για ανθρώπους σαν εμένα και θα με σκοτώσουν. Δεν μπορώ να αφήσω την οικογένειά μου. Έτσι κι αλλιώς, πού να πάω;» είπε στο inews.com.

Πρόκειται για τη νεότερη δήμαρχο σε ολόκληρο το Αφγανιστάν, καθώς μόλις στα 27 της χρόνια κατάφερε το ακατόρθωτο. Κι όλα κυλούσαν φυσιολογικά, έχοντας την ελπίδα πως ένα καλύτερο αύριο δεν αργεί να έρθει.

«Οι νέοι ξέρουν τι γίνεται. Έχουν social media. Επικοινωνούν. Πιστεύω πως θα συνεχίσουν να παλεύουν για την πρόοδο και τα δικαιώματά μας. Πιστεύω πως αυτή η χώρα έχει μέλλον», είχε αναφέρει πριν λίγο καιρό. Αυτή η ελπίδα όμως σβήστηκε την περασμένη Κυριακή.

Σοκαριστική είναι η μαρτυρία μία φοιτήτριας στην Καμπούλ, η οποία εξομολογήθηκε στον Guardian όλα όσα βίωσε την ημέρα που οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την Καμπούλ.

«Ήταν νωρίς το πρωί της Κυριακής και πήγαινα στο πανεπιστήμιο για μάθημα, όταν μια ομάδα γυναικών βγήκε τρέχοντας από τις γυναικεία εστία. Ρώτησα τι συνέβαινε και μία από αυτές μου είπε πως η αστυνομία εκκένωνε το μέρος επειδή οι Ταλιμπάν είχαν εισέλθει στην Καμπούλ και θα χτυπούσαν κάθε γυναίκα που δεν φορούσε burqa.Στο μεταξύ οι άντρες που βρίσκονταν τριγύρω κορόιδευαν τις γυναίκες τα κορίτσια, κάνοντας πλάκα εις βάρος του τρόμου μας. «Πηγαίνετε να βάλετε το chadari σας», φώναζε ένας. «Είναι οι τελευταίες σας μέρες έξω στους δρόμους», είπε ένας άλλος. «Θα παντρευτώ τέσσερις από εσάς σε μια μέρα», πρόσθεσε ένας τρίτος.

«Έχω σχεδόν ολοκληρώσει, ταυτόχρονα, δύο πτυχία σε δύο από τα καλύτερα πανεπιστήμια του Αφγανιστάν. Θα έπρεπε να αποφοιτήσω τον Νοέμβριο από το American University of Afghanistan και το Kabul University, αλλά σήμερα το πρωί πέρασαν όλα μπροστά από τα μάτια μου. Εργάστηκα για τόσες μέρες και νύχτες προκειμένου να γίνω το άτομο που είμαι σήμερα, και αυτό το πρωινό, όταν έφτασα σπίτι, το πρώτο πράγμα που κάναμε εγώ και οι αδερφές μου ήταν να κρύψουμε τις ταυτότητές μας, τα πτυχία και τις διαπιστεύσεις μας. Μας συνέτριψε. Γιατί πρέπει να κρύψουμε τα πράγματα για τα οποία θα έπρεπε να είμαστε περήφανες; Πλέον στο Αφγανιστάν δεν μας επιτρέπεται να μας ξέρουν ως τους ανθρώπους που είμαστε. Ως γυναίκα, νιώθω ως το θύμα αυτού του πολιτικού πολέμου που ξεκίνησαν οι άντρες. Νιώθω πως δεν μπορώ πλέον να γελάσω δυνατά, να ακούσω τα αγαπημένα μου τραγούδια, να συναντήσω τους φίλους μου στο αγαπημένο μας καφέ, να φορέσω το αγαπημένο μου κίτρινο φόρεμα ή ροζ κραγιόν. Και δεν μπορώ πλέον να πάω στη δουλειά μου ή να τελειώσω το πτυχίο μου στο πανεπιστήμιο για το οποίο εργάστηκα χρόνια.» 

«Το μόνο που μπορούσα να δω γύρω μου ήταν τα τρομαγμένα πρόσωπα των γυναικών και άσχημα πρόσωπα ανδρών που μισούν τις γυναίκες, που δεν τους αρέσει όταν οι γυναίκες μορφώνονται, δουλεύουν και έχουν ελευθερία. Το πιο θλιβερό για μένα, ήταν εκείνοι που έδειχναν χαρούμενοι και κορόιδευαν τις γυναίκες. Αντί να στέκονται στο πλευρό μας, στηρίζουν τους Ταλιμπάν και τους δίνουν ακόμα περισσότερη δύναμη. Δεν περίμενα πως θα μας στερούσαν, ξανά, όλα τα βασικά μας δικαιώματα και θα γυρίζαμε πίσω 20 χρόνια. Δεν περίμενα πως μετά από 20 χρόνια αγώνων για τα δικαιώματα και την ελευθερία μας, θα έπρεπε να ψάχνουμε burqas και να κρύβουμε την ταυτότητά μας.»

Πώς γίνεται η αξία μιας γυναίκας να ισοδυναμεί με το κόστος ενός ταξιδιού;

Η κατάσταση που επικρατεί με τις γυναίκες στο Αφγανιστάν μας φέρνει αντιμέτωπες με όλα όσα –η κάθε μια ξεχωριστά- φοβάται… Όχι, η πατριαρχία και η «υπεροχή» ενός άντρα δεν έχει σύνορα. Η ανοχή στην αδυναμία μιας γυναίκας δεν αλλάζει ανάλογα με τη γλώσσα που μιλάει ή το χρώμα που έχει ή το θρήσκευμά της. Τα δικαιώματα των ανθρώπων δε χωράνε πλέον σε στερεότυπα και φύλα. Και σίγουρα κανένας δεν πρέπει να οπλίσει ποτέ το χέρι όλων αυτών που αφαιρούν ζωές και αντιμετωπίζουν κάθε γυναίκα ανεξαρτήτως ηλικίας σα να είναι κτήμα τους.

Σκεφτείτε πως στη θέση τους θα μπορούσε να είναι η οποιαδήποτε. Εγώ, εσείς, η μητέρα σας, η αδερφή σας, η φίλη σας.

Δεν είναι πλέον «ανάγκη», είναι υποχρέωση του καθενός από εμάς να βάλουμε ένα τέλος σε όλο αυτό. Με όποιο μέσο μπορούμε. Ας μη μείνουμε άλλο σιωπηλές. Η ανοχή τελείωσε…