Στις 4 Οκτωβρίου άνοιξε τις πύλες του για το κοινό το φωτογραφικό αφιέρωμα «Εν τω γίγνεσθαι», που αποτελεί μία αναδρομή στις μνήμες και έναν ανάπλου στον χρόνο που χρειάστηκε, ώστε αυτό το έργο ζωής που τιμάται στο όνομα των ιδρυτών του, του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, να γίνει πραγματικότητα, όπως αναφέρει ο διευθυντής του Ιδρύματος, κ. Κυριάκος Κουτσομάλλης. Οι επισκέπτες του μουσείου μπορούν να βρουν το αφιέρωμα στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων, στο επίπεδο -1. Συνολικά εκτίθενται γύρω στα 50 έργα, το κύριο σώμα ως αυτόνομα έργα αλλά υπάρχουν και 3-4 φωτογραφικές εγκαταστάσεις. Παρακάτω ο φωτογράφος του αφιερώματος Χριστόφορος Δουλγέρης μας βάζει στα παρασκήνια αυτού του ιδιαίτερου εγχειρήματος.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτού του εκτενούς φωτογραφικού αφιερώματος;

Η ιδέα του φωτογραφικού αφιερώματος γεννήθηκε κατά κάποιον τρόπο μέσα από την πορεία του ίδιου του έργου, αρχιτεκτονικού και κατασκευαστικού. Δεν υπήρξαν σαφή όρια για το πώς ξεκίνησε. Θα έλεγα πως η ίδια η σχέση μου με το κτίριο ξεκίνησε, όταν κάποια στιγμή μου ανέθεσαν από το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή να καλύψω φωτογραφικά το κτίριο. Κάπου εκεί, μέσα σε όλη αυτήν την κίνηση των συνεργείων, άρχισε να ανάβει σιγά - σιγά μέσα μου μια μικρή φλόγα. Επισκεπτόμουν το μουσείο / εργοτάξιο πολύ συχνά. Ξόδεψα αρκετό χρόνο, ώστε να βρω την κατάλληλη στιγμή για να αποτυπώσω μερικές εικόνες που μου είχαν προκαλέσει το ενδιαφέρον. Η ιδέα να αποκαλύψουμε αυτές τις φωτογραφίες ταυτόχρονα με την ολοκλήρωση του πρώτου έτους λειτουργίας του μουσείου ήταν ένα πολύ ευχάριστο γεγονός. Ελπίζω ότι ο κόσμος θα το απολαύσει και θα το αγκαλιάσει. Πρόκειται για μια διαφορετική προσέγγιση που δεν αποτυπώνει ψυχρά την πραγματικότητα, αλλά αναδεικνύει μια άλλη σχέση της φωτογραφίας με την αρχιτεκτονική. Όλο το αφιέρωμα εστιάζει ακριβώς σε αυτό το σημείο και αυτό είναι που κάνει το φωτογραφικό έργο να είναι σημαντικό, όπως κάθε εικαστικό έργο.

Πότε ξεκίνησες να φωτογραφίζεις και πόσο καιρό διήρκεσε η όλη διαδικασία;

Έχω την εντύπωση πως οι πρώτες μου φωτογραφίες ξεκίνησαν το 2017. Έκτοτε δε σταμάτησα καθόλου. Θυμάμαι πήγαινα παράλληλα με τα συνεργεία και τους επιστάτες, σαν να ήμουν και εγώ μέρος του συνεργείου. Κατά κάποιον τρόπο, είχα πλέον προσαρμοστεί. Έπρεπε σε πρώτη φάση να μπορώ να παρακολουθώ την εξέλιξη ενός τεράστιου έργου, να κρατάω σημειώσεις για τις αλλαγές που πρόκειται να γίνουν, ώστε κάποια πολύ εντυπωσιακά πλάνα που περίμενα να μη χαθούν. Δεν είχα κάποια δεύτερη σκέψη. Εκεί ήταν που αποφάσισα πως ήθελα να δώσω βάρος σε αυτό. Είχε γίνει προσωπική ανάγκη. Ταυτόχρονα, ήταν μαγική και η ατμόσφαιρα του εργοταξίου. Όλα άλλαζαν πολύ γρήγορα κι εγώ βρέθηκα ξαφνικά σε έναν κόσμο που δεν περίμενα ποτέ, πως θα συναντούσα. Παρόλο που στη βιομηχανική και αρχιτεκτονική φωτογραφία κατά κάποιο τρόπο έχω μια αγάπη, λόγω της σχολής του Ντίσελντορφ, την οποία αγαπούσα και συνεχίζω να αγαπώ.

Ο στόχος ήταν να αποτυπωθεί η κατασκευαστική πορεία του έργου; Ή και το στήσιμο των έργων μέσα στον εκθεσιακό χώρο;

Αρχικά, φυσικά υπήρξε η ανάγκη να καλυφθεί φωτογραφικά το κτίριο κατά την κατασκευαστική του φάση. Αυτή η όμορφη ρουτίνα, διήρκεσε για εμένα σχεδόν 2 χρόνια. Από ένα σημείο και μετά ήταν ένα δεδομένο στο καθημερινό μου πρόγραμμα. Δεν μπορούσα να χάσω τα σημαντικά που εξελίσσονταν στο εργοτάξιο. Έτσι, έγινε μέρος της ζωής μου και φωτογραφικά. Δεν υπήρξε κάποιος στόχος εξαρχής. Όλα προέκυψαν στην πορεία. Έτσι γίνεται συνήθως σε όλα τα projects μου. Τα οποία διαρκούν αρκετό χρόνο και ίσως αρκετά χρόνια θα έλεγα.

Πόσες φωτογραφίες θα εκτεθούν συνολικά; Και με ποια διάταξη;

Οι επισκέπτες του μουσείου μπορούν να βρουν το αφιέρωμα στο επίπεδο -1, στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων. Στο αφιέρωμα περιλαμβάνονται συνολικά γύρω στα 50 έργα, μερικά όμως εκ των οποίων αποτελούνται από μικρά φωτογραφικά σύνολα ή διαφορετικά θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για φωτογραφικές εγκαταστάσεις. 3-4 περίπου τέτοιες εγκαταστάσεις θα υπάρχουν στον χώρο και τα υπόλοιπα 45 περίπου έργα σε διαφορετικές διαστάσεις. Το αφιέρωμα είναι χωρισμένο σε δύο ενότητες. Ο κύριος άξονάς του διαπραγματεύεται τη μετάβαση από την πραγματικότητα στην αφαίρεση ή καλύτερα από το πραγματικό στο υπερβατικό. Η φωτογραφία ως μέσο διαθέτει όλα τα εργαλεία, ώστε να μπορεί να μεταλλάξει την πραγματικότητα ή να αποτυπώσει μέρος αυτής της πραγματικότητας, δίχως να αποκαλύψει ολόκληρη την αλήθεια για αυτή κι εκεί έχει στραφεί κι ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης φωτογραφίας.

Αλήθεια, πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να διαλέξεις τις τελικές φωτογραφίες. Υποψιάζομαι ότι θα τράβηξες πολύ περισσότερες από όσες τελικά επιλέχθηκαν για την έκθεση.

Η επιλογή των φωτογραφιών είναι το απόσταγμα κάθε εικαστικού αφιερώματος από την πλευρά του επιμελητή και του καλλιτέχνη, καθώς και τη συνεργασία των δύο. Σε αυτήν την περίπτωση, η συνεργασία μου με τον κύριο Κουτσομάλλη ήταν εξαιρετική. Δεν είναι καθόλου εύκολο να επιμεληθείς τον ίδιο σου τον εαυτό. Σε αυτό με βοήθησε πάρα πολύ και ο κύριος Κουτσομάλλης, ο οποίος έχει τεράστιες γνώσεις για την ιστορία της φωτογραφίας και η εμπειρία του θα έλεγα μου έδωσε θάρρος και αυτοπεποίθηση. Ο αριθμός είναι πάντα σχετικός και δεν έχει σημασία τόσο το αποτέλεσμα, όσο η ενέργεια που περικλείει η κάθε φωτογραφία. Θέλω να δω τις αντιδράσεις του κόσμου. Έπρεπε να επιλεγούν 50 φωτογραφίες από ένα πολύ μεγαλύτερο σώμα δουλειάς. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να νιώσεις πως έχεις ένα υλικό στα χέρια σου και αυτό, διότι οι φωτογραφίες που μου προκαλούν ενδιαφέρον δυστυχώς δε γεννιούνται εύκολα.

Τον τίτλο «Εν τω γίγνεσθαι» ποιος τον σκέφθηκε;

Ήταν ιδέα του κύριου Κουτσομάλλη και μου αρέσει εξαιρετικά και η σύγχρονη πλευρά του νοήματος πίσω από αυτήν τη σκέψη. Έχει κατά κάποιον τρόπο να κάνει ένα σχόλιο για το εφήμερο και το σημαντικό παρόν της ζωής, αυτό που πραγματοποιείται σήμερα και δεν μπορεί με κανένα τρόπο να ξαναζωντανέψει. Είμαι λάτρης του εφήμερου και στην τέχνη μου χρησιμοποιώ τα ντοκουμέντα και τα αρχεία με έναν διαφορετικό τρόπο. Πιστεύω πολύ στη δύναμη της καθημερινότητας. Υπό αυτήν την έννοια είμαι πολύ χαρούμενος για τον τίτλο αυτό και φυσικά για όλη τη φιλοσοφία που προκύπτει πίσω από αυτόν.

Ποιο είναι το δικό σου αγαπημένο σημείο/έργο τέχνης στο Μουσείο και γιατί;

Υπάρχουν πολλά αγαπημένα έργα στο μουσείο, παρόλο που μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιλέξω. Ένα από αυτά είναι η «Προσωπογραφία του καλλιτέχνη ενώ κοιτάζει πάνω από τον ώμο του» του Paul Cézanne και ένα ακόμη αγαπημένο είναι η «Νεκρή φύση με καφετιέρα» του Vincent Van Gogh. Ιδιαίτερη αδυναμία έχω επίσης στο έργο του Fernand Léger με τίτλο «Μηχανικό στοιχείο». Ένας από τους πιο αγαπημένους μου όμως καλλιτέχνες στο μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή είναι ο Alberto Giacometti, ειδικά το γλυπτό έργο του «Γυναίκα της Βενετίας V». Όμως, ιδιαίτερα συνδεδεμένος είμαι με το έργο του «Προσωπογραφία του Yanaihara», είναι ένα από τα έργα που με έχουν γοητεύσει από τη φοιτητική μου περίοδο και έχουν συνδεθεί στενά με κομμάτια της ζωής μου με πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Αυτό το έργο κατά κάποιο τρόπο είναι σαν να εμφανίστηκε μπροστά μου για να μου θυμίζει τις όμορφες στιγμές και να μου δίνει θάρρος.

Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες ενός τέτοιου project; Τι πρέπει να προσέξει ο φωτογράφος και ποιες δυσκολίες έχει να αντιμετωπίσει;

Οι δυσκολίες για κάθε project είναι διαφορετικές το ίδιο και οι ιδιαιτερότητες. Στο συγκεκριμένο, η μεγαλύτερη αγωνία μου ήταν αυτή του αυστηρού προγραμματισμού. Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις τον χρόνο πρέπει να επιστρατεύσεις ένα πολύ καλό σχέδιο δράσης. Αυτό μερικές φορές σε αναγκάζει να στραφείς σε ένα πρόγραμμα που έχει πολλές απαιτήσεις και υποχρεώσεις που επηρεάζουν τον προγραμματισμό της ζωής σου. Τελικά όλα αντιμετωπίζονται. Ο κάθε φωτογράφος αντιμετωπίζει φαντάζομαι με τον δικό του τρόπο τα πράγματα, έτσι ο καθένας δίνει το βάρος σε διαφορετικά πράγματα. Η «ιδέα» παραμένει στο επίκεντρο πιστεύω. Αν μια καλή ιδέα σε αγγίζει τότε πιστεύω πως θα έχει και τα σωστά αποτελέσματα. Αυτή η δουλειά έχει πολύ χρόνο από πίσω, ο οποίος δε γίνεται άμεσα αντιληπτός. Μου αρέσει να συζητάω το project μου με στενούς συνεργάτες, μου αρέσει η ομάδα μου. Πιστεύω πάρα πολύ στο ομαδικό πνεύμα, συνεργάζομαι και εξαντλώ όλα τα δημιουργικά αποτελέσματα που παράγονται από την επικοινωνία μου με τους ανθρώπους.

Μοιράσου μαζί μας ένα περιστατικό από την όλη διαδικασία, που να χαράχθηκε στη μνήμη σου έντονα...

Πολλές φορές έμενα μέχρι αργά μέσα στο εργοτάξιο κι έτυχε μια ημέρα να μείνω λίγο περισσότερο. Κάποια στιγμή ο επιστάτης έκλεισε τα φώτα κι έμεινα για λίγο δίχως φως στα υπόγεια. Ήταν απίστευτη η εμπειρία, δίχως σήμα στο κινητό και επικοινωνία. Ευτυχώς αυτό αποκαταστάθηκε άμεσα και η αγωνία έληξε με θετικό τρόπο.

Μία άλλη φορά είχα ξεχάσει μια φωτογραφική μηχανή αυτόματης φωτογράφησης για αρκετές ημέρες επάνω σε ένα γερανό. Με φώναξε ο επιστάτης και μου λέει «ξέρεις αύριο θα μαζέψουμε τον γερανό και θα τον λύσουμε, έχω την εντύπωση πως κρέμεται κάτι εκεί πάνω». Ανεβαίνω στον γερανό και διαπιστώνω πως είχα ξεχάσει μια μηχανή με ένα στήριγμα σε εκείνο το σημείο για 10 ημέρες. Έβρεξε, έκανε αέρα, όμως η μηχανή λειτουργούσε κανονικά.

Ποιους άλλους χώρους τέχνης και πολιτισμού θα ήθελες να φωτογραφίσεις και γιατί;

Υπάρχουν ήδη προτάσεις για συνεργασίες, κυρίως στο εξωτερικό από οργανισμούς που με ενδιαφέρουν. Τα projects συνήθως που επιλέγω να καταπιαστώ διαρκούν αρκετά χρόνια και τα αποτελέσματα βγαίνουν προς τα έξω σχετικά αργά. Είναι μία διαδικασία που προσωπικά απολαμβάνω στη δουλειά μου. Πολλές φορές κάτι ξεκινάει πολύ απλά και καταλήγει σε ένα ολοκληρωμένο εγχείρημα. Με ενδιαφέρει η έκδοση κάποιων βιβλίων με συγκεκριμένο περιεχόμενο, καθώς πιστεύω πως έχει δημιουργηθεί μία νέα τάση σε αυτόν τον τομέα και πολλές φορές μάλιστα από οργανισμούς που ενδιαφέρονται να εμπλακούν έμπρακτα.

Ποια άλλα σχέδια έχεις για το φθινόπωρο και τη νέα χρονιά;

Υπάρχουν αρκετά καλά νέα με εκθέσεις τις οποίες θα δούμε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Επιπλέον, πρόσφατα απέκτησα ένα νέο ατελιέ στο Ντίσελντορφ, στη Γερμανία, και χαίρομαι ιδιαίτερα που έχω την ευκαιρία να είμαι μέλος της καλλιτεχνικής κοινότητας εκεί. Υπάρχει ήδη και μια πολύ καλή συνεργασία στο Άμστερνταμ, όπου και πηγαινοέρχομαι τακτικά. Στην Ελλάδα έχω ήδη ξεκινήσει ένα θέμα με πορτραίτα, τα οποία τελευταία με συγκινούν όλο και περισσότερο. Για την ώρα, ωστόσο, απολαμβάνω το συγκεκριμένο αφιέρωμα στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή. Χαίρομαι ιδιαίτερα γι’ αυτό κι ελπίζω να το αγκαλιάσει και το κοινό. Θέλω να ευχαριστήσω το Ίδρυμα για αυτήν τη μακροχρόνια συνεργασία.

Credits 

Πορτραίτο: Christos Theologou

Φωτογραφίες από την έκθεση: Χριστόφορος Δουλγέρης