Περίπου δέκα μήνες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει καταστεί ξεκάθαρο πως η νέα πραγματικότητα στην οποία θα κληθούμε να ζήσουμε για αρκετό καιρό αποτυπώνεται στην εξής παραδοχή: ο κορωνοϊός είναι εδώ και πρέπει να μάθουμε να ζούμε μ’ αυτόν. Επηρέασε όλες τις πτυχές της ζωής μας και σχεδόν όλοι οι κλάδοι της οικονομίας έχουν πληγεί σοβαρά. Ο χώρος του Πολιτισμού, όμως, μοιάζει να έχει δεχθεί ίσως το πιο σαρωτικό πλήγμα: κατά το πρώτο κύμα της νόσου, παραστάσεις, εκθέσεις, συναυλίες και μεγάλα φεστιβάλ ανά την υφήλιο ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν μετακινώντας τις ημερομηνίες τους γι’ αργότερα, ενώ κινηματογράφοι, θεατρικές σκηνές και μουσεία «κατέβασαν ρολά». Επιπλέον, η μουσική, η τηλεοπτική και η κινηματογραφική βιομηχανία «μπήκαν στον πάγο», προκαλώντας μεγάλες οικονομικές απώλειες στις εταιρίες παραγωγής και στους υπαλλήλους τους, καθώς και στο ευρύ φάσμα των καλλιτεχνών και μάνατζερ που απασχολούνται στον χώρο της showbiz. 

Στα «θύματα» του κορωνοϊού μέσα στο 2020 συγκαταλέγονται το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών, τα μουσικά φεστιβάλ Coachella, Glastonbury και Primavera Sound και το θρυλικό τσίρκο Cirque du Soleil, που κατέθεσε αίτηση πτώχευσης. Για πρώτη φορά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ανακοινώθηκε ότι ακυρώνεται η τελετή απονομής των βραβείων Νόμπελ με φυσική παρουσία, η οποία ήταν προγραμματισμένη για τη 10η Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη. Στα μεγάλα events που μετακύλισαν τις ημερομηνίες τους ανήκουν και τα λαμπερά Όσκαρ. Οι διοργανωτές ανέβαλαν την ημερομηνία της τελετής του 2021, μεταθέτοντάς την για τον μήνα Απρίλιο από τον καθιερωμένο Φεβρουάριο.

Πολιτισμός on line

Διέξοδο σε αρκετές διοργανώσεις έδωσε το διαδίκτυο. Τo Tribeca Film Festival συνεργάστηκε με το ΥouΤube, πραγματοποιώντας το πρώτο ψηφιακό κινηματογραφικό φεστιβάλ, ενώ με τον ίδιο τρόπο διενεργήθηκε και το Tomorrowland, ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής στον κόσμο. Όλους αυτούς τους μήνες το κοινό μπόρεσε ν’ απολαύσει συναυλίες και παραστάσεις χορού και θεάτρου σε live streaming ή on line από κορυφαίους οργανισμούς και ιδρύματα, όπως η Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης και το Μπαλέτο της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν στη χώρα μας η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, μεταξύ άλλων. Ψηφιακά, με virtual tours σε 20 ιστορικά κτήρια της πρωτεύουσας, πραγματοποιήθηκε πριν από λίγο καιρό και το Open House Athens 2020. Η αναγκαστική ψηφιοποίηση του Πολιτισμού μέσα στην καραντίνα δημιούργησε ένα νέο υβρίδιο, το οποίο θα επικρατήσει και τους επόμενους μήνες, με τις διά ζώσης εκδηλώσεις να συνυπάρχουν με τις διαδικτυακές.

Η επανεκκίνηση

Με πλατιά χαμόγελα -έστω και κάτω από τις κομψές μάσκες- και τηρώντας αυστηρά τα πρωτόκολλα ασφαλείας της δημόσιας υγείας, πραγματοποιήθηκε πρόσφατα το 77o Φεστιβάλ της Βενετίας, δίνοντας την απαραίτητη ανάσα ζωής στον πολύπαθο χώρο της τέχνης. Μεγάλα μουσεία, θεατρικές σκηνές και χώροι Πολιτισμού άνοιξαν ξανά τις πόρτες τους στο κοινό, ακολουθώντας τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας γι’ αποφυγή συνωστισμού, διατήρηση αποστάσεων και χρήση μάσκας. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, που φέτος γιορτάζει τα 150 χρόνια από την ίδρυσή του, εγκαινίασε την επαναλειτουργία του ύστερα από πεντάμηνο lockdown με την έκθεση “Making the Met, 1870-2020” (έως 3/1/2021).

Μάλιστα, την πρώτη μέρα σχηματίστηκαν τεράστιες ουρές έξω από το Μουσείο, αποδεικνύοντας τη λαχτάρα του κοινού για τη διά ζώσης επαφή με την Tέχνη. Τις ημέρες αυτές διεξάγεται κανονικά η 9η διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Μήνα Φωτογραφίας στο Βερολίνο (1-31/10) με τη συμμετοχή περισσοτέρων από 100 γκαλερί, μουσείων και πολιτιστικών ιδρυμάτων. Στη χώρα μας, το ξεκίνημα σε μια νέα εποχή, μετά το δύσκολο καλοκαίρι του κορωνοϊού, αποτυπώνουν οι τίτλοι των προγραμμάτων για τη φθινοπωρινή σεζόν. Επανεκκίνηση έκανε τον Σεπτέμβριο η Εθνική Λυρική Σκηνή μ’ ένα πλούσιο πρόγραμμα στις δύο αίθουσές της στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ενώ «παρών» δηλώνει και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με το πρόγραμμα «Ξανά στο Μέγαρο», που είναι επετειακό, καθώς το 2021 συμπληρώνει τα 30 χρόνια από την ίδρυσή του. Το καθιερωμένο φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας» πήρε το «πράσινο φως», παρά το 14ημερο με τα επιπλέον περιοριστικά μέτρα στην Αθήνα, αλλά πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά σε θερινούς κινηματογράφους.

Συναυλιακά events και παραστάσεις βρίσκονται σε πιο δεινή θέση, καθώς οι νέες συνθήκες έχουν υπαγορεύσει αυστηρά πρωτόκολλα που αποτρέπουν τους διοργανωτές, ενώ υπάρχει και η αβεβαιότητα του επερχόμενου χειμώνα, των κλειστών χώρων και της εξέλιξης της πανδημίας. Οι κρατικές σκηνές είναι ίσως οι μόνες που προχωρούν ανέφελα στον προγραμματισμό τους, ενώ με καλό βηματισμό πορεύεται ο χώρος των εικαστικών τεχνών. Μεγάλα μουσεία και ιδρύματα έχουν εγκαινιάσει καινούριες εκθέσεις για το φθινόπωρο, όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Μουσείο Μπενάκη και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, αλλά και τα πέντε μουσεία του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών ΜΟΜus. Στη Θεσσαλονίκη, ψηφιακά πραγματοποιούνται έως 26 Οκτωβρίου τα «Δημήτρια 2020», ενώ μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είχε ανακοινώσει τις ημερομηνίες για το ετήσιο ραντεβού του στις αίθουσες μέσα στον Νοέμβριο (5-15/11). Βέβαια, είναι πιθανό ο χειμώνας να φέρει ανατροπές και αναπροσαρμογές στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Πάντως, είναι σημαντικό να φωτίσει κανείς και τη δημιουργική πτυχή που πυροδότησε ο κορωνοϊός, καθώς projects όπως το πρόγραμμα “Enter” στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το νέο χορευτικό ντουέτο “Ink” του Δημήτρη Παπαϊωάννου με τον Suka Horn στο Τορίνο (22 & 23/9) αποδεικνύουν ότι η δημιουργικότητα σίγουρα δεν «κλειδώνεται», ούτε μπαίνει σε καραντίνα.

Κεντρική Φωτογραφία: Άποψη εγκατάστασης, Marina Xenofontos, "But we' ve met before", Hot Wheels Athens. 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020