H πρώτη Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής στην Ελλάδα είναι γεγονός, αφού η έναρξή της πραγματοποιήθηκε στη Σαντορίνη, με την προϊστορία του νησιού και τις κρυμμένες αφηγήσεις του να αναδεικνύονται σε πηγή έμπνευσης. Η founder και creative director του νεοσύστατου θεσμού, Λουκία Θωμοπούλου, αφηγείται αποκλειστικά στο GLOW την τόσο αξιοθαύμαστη δημιουργική διαδρομή της.

Η ΒCK, η πρώτη Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής στην Ελλάδα, έχει στόχο να γίνει αφηγητής της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πώς προέκυψε η ιδέα της Σαντορίνης για την εναρκτήρια έκθεση; 

Η διοργάνωση της Μπιενάλε αντανακλά ουσιαστικά την ανάγκη να υποστηριχθεί η ελληνική κεραμική, να δημιουργηθούν νέες δυνατότητες για επικοινωνία ανάμεσα στους καλλιτέχνες και το κοινό, και να ενισχυθεί η διεθνής δικτύωση που θα οδηγήσει σε νέες αισθητικές τάσεις. Στόχος μας είναι να αποτελέσει ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός, το οποίο θα διεξάγεται κάθε δύο χρόνια σε διαφορετικό ελληνικό νησί, αντλώντας έμπνευση από τον τόπο που επισκέπτεται, το αρχαιολογικό παρελθόν του, τους μύθους και την Ιστορία του. Η Σαντορίνη προέκυψε για πολλούς λόγους. Ο περισσότερος κόσμος τη γνωρίζει για την καλντέρα, το υπέροχο ηλιοβασίλεμά της και τα μοναδικά κρασιά της. Ωστόσο, το νησί φιλοξενεί κι έναν θησαυρό γνώσεων για τον πρώιμο πολιτισμό του Αιγαίου, τον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου, που αποτέλεσε και την έμπνευση της φετινής Μπιενάλε. Το 2018, σε μια επίσκεψή μου στο Ακρωτήρι, περιπλανήθηκα στο εσωτερικό μονοπάτι του οικισμού, ανάμεσα στα σπίτια, την τριγωνική πλατεία της προϊστορικής πόλης, τις αποθήκες και τους χώρους διαβίωσης. Μεταφέρθηκα πίσω στον χρόνο, οραματιζόμενη τη ζωή και τον πολιτισμό των κατοίκων του. Έχοντας, δε, εικόνα από τις μοναδικές τοιχογραφίες που έχουν αποκαλυφθεί εκεί, το όραμά μου είχε πρόσωπα και πλοκή. Σκεφτόμουν πως το υπέροχο αυτό νησί είναι γνωστό σαν ρομαντικός προορισμός κι όχι όσο του αξίζει για την Ιστορία του. Στο Ακρωτήρι, έχουν βρεθεί άπειρα κεραμικά αντικείμενα. Η κεραμική «μιλάει» και δίνει πληροφορίες για την καθημερινότητα ενός πολιτισμού που άκμασε 3.000 χρόνια πριν. Σαν παγκοσμίως γνωστός προορισμός με εύκολη πρόσβαση και υποδομές, θεώρησα πως είναι η ιδανική πρώτη στάση για ένα τόσο απαιτητικό project. Ο στόχος είναι να ξεπεράσουμε την τουριστική της εικόνα, συνδέοντας την Ιστορία με την πλούσια παράδοσή της μέσω της σύγχρονης κεραμικής. Εξερευνούμε το νησί μέσα από έναν σύγχρονο κεραμικό φακό, συμβάλλοντας στη ζωντανή αφήγησή του.

Μιλήστε μας για τη σημειολογία της λέξης «κέραμος» και για το πώς ανταποκρίθηκαν οι καλλιτέχνες, σ’ αυτό το μοναδικό κάλεσμα.

Η λέξη “Ceramics” πηγάζει από την ελληνική λέξη «κέραμος». Αυτή η ετυμολογία αντανακλά τη βαθιά ιστορική και πολιτιστική σύνδεση της χώρας μας με μια από τις πιο σημαντικές και διαχρονικές μορφές Τέχνης. Το όνομα “Biennale of Contemporary Keramics” είναι αποτέλεσμα έρευνας και δημιουργικής σκέψης που έγινε με την ομάδα DPS Design Studio του Δημήτρη Παπάζογλου, η οποία δημιούργησε ένα ισχυρό brand που αντανακλά τη σπουδαιότητα της Ιστορίας, αλλά και το μέλλον της σύγχρονης κεραμικής, ενώ το λογότυπο απέσπασε το πρώτο βραβείο στα φετινά βραβεία ΕΒΓΕ. Όσον αφορά στο open call, η συμμετοχή ήταν αναπάντεχη. Δεχτήκαμε αιτήσεις από καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο αλλά και η συμμετοχή των ελλήνων ήταν σπουδαία, οπότε συγκεντρώσαμε 11 Έλληνες και 9 καλλιτέχνες από το εξωτερικό.

Οι καλλιτέχνες γνώριζαν εξαρχής τον χώρο όπου θα εκτεθούν τα έργα τους, ώστε αυτός να επηρεάσει την έμπνευσή τους;

Οι καλλιτέχνες είχαν ενημέρωση για τη θεματολογία. Πριν ανακοινώσουμε την ανοιχτή πρόσκληση, φτιάξαμε μαζί με την αρχαιολόγο Φραγκούλα Γεώρμα, ένα έγγραφο, με ιστορικές πληροφορίες για τον προϊστορικό πολιτισμό, την αρχιτεκτονική του, για τις ιδιαιτερότητες της διατήρησής του, τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων του. Συμπεριλάβαμε και αρκετές φωτογραφίες από την ανασκαφή, τα κεραμικά ευρήματα, τις τοιχογραφίες, τα εργαλεία, δημιουργώντας ένα “inspiration kit”. Όμως, οι καλλιτέχνες δε γνώριζαν ότι η έκθεση θα γίνει μέσα στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας. Η αρχική σκέψη ήταν να τοποθετηθεί μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, αλλά αργότερα, η αρχαιολόγος Μάγια Ευσταθίου, μας πρότεινε το Μουσείο. Νιώθω ευγνώμων που εντέλει μας δόθηκε αυτή η ευκαιρία να δημιουργηθεί η επικοινωνία μεταξύ των ευρημάτων και της σύγχρονης Τέχνης.

Η μεγαλύτερη πρόκληση, μάλιστα, ήταν να σχεδιαστεί εικονικά η έκθεση πριν καν πάμε στη Σαντορίνη, προκειμένου να μη δημιουργήσουμε προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του Μουσείου. Ο χρόνος που είχαμε για να στήσουμε ήταν μόνο μιάμιση ημέρα και έπρεπε όλα να είναι προσχεδιασμένα και οργανωμένα. Ο σχεδιασμός της έκθεσης και η επιμέλεια έγινε από την ομάδα μας, που αποτελείται από τη Μαρίνα Φωκίδη, την Τίνα Δασκαλαντωνάκη, τη Μάγια Ευσταθίου, τον Άρη Πέτρου και τον Δημήτρη Παπάζογλου. Αυτή η ομαδική συνέργεια ήταν πολύ δημιουργική, αλλά και αναγκαία για να δημιουργήσουμε τις αφηγήσεις και να στήσουμε μια έκθεση μέσα σε μια υπάρχουσα έκθεση.

Ποιες είναι οι πιο σημαντικές παράλληλες δραστηριότητες που θα διανθίσουν το πρόγραμμα της Biennale, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τον Οκτώβριο;

Το φετινό πρόγραμμα περιέχει σεμινάρια και εκθέσεις στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης που βρίσκεται στο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός», καθώς και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα παιδιά των δημοτικών σχολείων της Σαντορίνης. Το πρώτο σεμινάριο ολοκληρώθηκε ήδη από τον καλλιτέχνη Νίκο Σεπετζόγλου, και το δεύτερο σεμινάριο θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο από τον Γιώργο Βαβάτση, ο οποίος κέρδισε και το πρώτο βραβείο της φετινής Μπιενάλε, και θα καθοδηγήσει στη δημιουργική διαδικασία κατασκευής κεραμικών με χώμα, άμμο και πετρώματα από τη Σαντορίνη.

Έχουμε οργανώσει επίσης τέσσερις εκθέσεις για φέτος. Έως 5/7 παρουσιάζουμε την ομαδική έκθεση “Her Hands Were Muddy When We Met”. Πέντε σύγχρονες γυναίκες καλλιτέχνιδες, με την επιμελητική καθοδήγηση του Νίκου Υφαντή, παρουσιάζουν τη δουλειά τους, σε διοργάνωση του Sealed Earth Studio and Gallery. Από 13/7 έως 24/8 αποκαλύπτουμε δύο ομαδικές εκθέσεις σε δύο αίθουσες, τις «Σπουδαίοι Έλληνες Κεραμίστες-Οραματιστές του χτες-Δάσκαλοι του σήμερα», με μερικούς από τους πιο σπουδαίους κεραμίστες της γενιάς του ’50, και «Η Ελληνική Κεραμική του Σήμερα», με κάποιους από τους πιο γνωστούς σύγχρονους κεραμιστές, αντίστοιχα. Τη διπλή αυτή έκθεση διοργανώνει η ομάδα “6exi” Contemporary Ceramics Project Space από τη Θεσσαλονίκη. Έπειτα, στις 28/9 ξεκινά η ατομική έκθεση της σπουδαίας και διεθνώς αναγνωρισμένης ελληνίδας κεραμίστριας Θεοδώρας Χωραφά, η οποία θα διαρκέσει έως τις 26/10. Την έκθεση αυτήν υπογράφει επίσης το Sealed Earth Studio and Gallery, σε επιμέλεια της ίδιας της καλλιτέχνιδας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο και θα παρουσιαστεί σε όλα τα δημοτικά σχολεία της Σαντορίνης.

Ποιες θεωρείτε τις πιο σημαντικές στιγμές της προσωπικής σας συμμετοχής και ποια τα σημαντικότερα οφέλη αυτής της πρωτοβουλίας;

Σε αυτήν τη μαγική διαδρομή βγήκαμε όλοι. Άνθρωποι που δεν είχαμε ποτέ πριν δουλέψει μαζί, συνεργαστήκαμε άψογα μεταξύ μας, ενώσαμε τις δυνάμεις μας, συμπληρώσαμε ο ένας τον άλλον, καλύψαμε τις αδυναμίες μας, και ο καθένας ξεχωριστά έδωσε τον καλύτερό του εαυτό και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να στηθεί αυτή η πολύ απαιτητική διοργάνωση. Η δική μου συνδρομή είναι στο ότι όλοι τους πείστηκαν για το όραμά μου και νιώθω ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά μου.

H σύνδεση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη Τέχνη αποτελεί γέφυρα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν, και δημιουργεί νέες προοπτικές για το μέλλον. Αυτό έχει πολλαπλά οφέλη. Δίνει την ευκαιρία στο διεθνές κοινό να γνωρίσει και να εκτιμήσει την Ιστορία μας μέσα από σύγχρονες μορφές δημιουργίας. Ανοίγει διάλογο και προσφέρει δυνατότητες για νέες συνεργασίες ανάμεσα σε καλλιτέχνες από διαφορετικές χώρες και, βέβαια, ενισχύει τον πολιτιστικό τουρισμό. Μέσα από εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα, η τοπική κοινότητα ανακαλύπτει εκ νέου την πολιτιστική της κληρονομιά και μαθαίνει να εκτιμά τη σύγχρονη Τέχνη και την αξία της. Τέτοιες πρωτοβουλίες προσφέρουν ευκαιρίες στους καλλιτέχνες να προβάλουν το έργο τους σε διεθνές επίπεδο, να δικτυωθούν και να εμπνευστούν από διαφορετικές κουλτούρες και τεχνοτροπίες.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΛΑΜΠΡΟΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΤΟΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2024