Υπάρχει ένα αστείο που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, που πάει κάπως έτσι: άνθρωποι που βλέπουν 10 ταινίες το χρόνο και ξαφνικά παρακολουθούν το Joker πιστεύουν ότι είναι «οσκαρική» -και το δηλώνουν με βεβαιότητα, πετώντας δυο-τρία κινηματογραφικά σχόλια, για να φανούν εκλεπτυσμένοι. Υπάρχει και μια αδυσώπητη σύγκριση μεταξύ Jack Nicholson, Heath Ledger, Jared Leto και Joaquin Phoenix ως προς το ποιος υποδύθηκε καλύτερα τον ρόλο –spoiler: τελευταίος και καταϊδρωμένος έρχεται ο Leto (αδίκως και θα εξηγήσω γιατί).
Βλέποντας την ταινία στις αίθουσες παρατήρησα τρία είδη θεατών: εκείνους που νόμιζαν ότι θα δουν μια ταινία Batman, εκείνους που «βαρέθηκαν τη ζωή τους» κι εκείνους που «ξε-τρε-λά-θη-καν». Όλοι, όμως, μπήκαν σε μια διαδικασία να συγκρίνουν την ερμηνεία του Phoenix με εκείνη του Ledger.
Το γεγονός ότι διαφορετικοί ηθοποιοί ενσαρκώνουν τον ίδιο ρόλο δε σημαίνει αυτόματα ότι μπαίνουν σε μια σειρά ίδιας κλίμακας προς εξέταση. Η κινηματογραφική συνθήκη δεν είναι πάντα η ίδια, ο εκάστοτε σκηνοθέτης έχει διαφορετικές απαιτήσεις και ο ρόλος δεν είναι ένας μονοδιάστατος οργανισμός, αλλά ένα προϊόν πολύπλευρο και πολυδιάστατο. Όλοι μοιάζουν να ξέρουν πως είναι ο Joker, αλλά ξεχνάνε πως είναι ένα φανταστικό δημιούργημα που πλάθεται και ανασκευάζεται όπως επιθυμεί ο σκηνοθέτης –είτε αυτόν τον λένε Nolan είτε Phillips.
Τόσο η ερμηνεία του Nicholson, όσο και του Leto είχαν μια καρτουνίστικη προσέγγιση, έναν πλαστικό θεατρινισμό που δεν μοιάζει με τον ρεαλισμό που προσέδωσαν στον χαρακτήρα οι ερμηνείες των Ledger και Phoenix. Γι’ αυτό και βγαίνουν χαμένοι. Οι άνθρωποι ταυτίζονται ευκολότερα με κάτι οικείο, που τους μοιάζει, έστω και στη μορφή.
Γιατί, όμως, θεοποιούν τον Ledger ως Joker; Γιατί ο Ledger αποτέλεσε την απόδειξη του ότι μπορεί κανείς να συμμετέχει σε μια ταινία DC, να υποδυθεί έναν villain σε μια ταινία δράσης και να πάρει Όσκαρ. Γιατί η ερμηνεία του κάλυψε αυτή του πρωταγωνιστή και δημιούργησε ένα κύμα λατρείας για τους κακούς ήρωες των κόμικς στο σινεμά. Γιατί πέθανε όταν η ταινία «Ο Σκοτεινός Ιππότης» ήταν στην τελευταία φάση γυρισμάτων, τη στιγμή που όλοι μιλούσαν για την ερμηνεία, το ταλέντο και το λαμπρό του μέλλον στον χώρο, δημιουργώντας, έτσι, έναν μύθο γύρω από τον ρόλο και το όνομά του.
Ο Heath Ledger ενσάρκωσε τον Joker σε μια ταινία δράσης, έχοντας δεύτερο ρόλο (όσο σημαντικός και να ήταν, πρωταγωνιστής δεν παύει να είναι ο Batman). Το περιβάλλον του έργου ήταν πλασματικό (Gotham City) και το φανταστικό στοιχείο κυριαρχούσε, δεν ένιωθες πως η δράση εκτυλίσσεται σε έναν τόπο απτό και πραγματικό. Από την άλλη, ο Phoenix ενσαρκώνει έναν Joker που προσεγγίζει την ανθρώπινη ύπαρξη περισσότερο από τους προηγούμενους, μέσα σε μια συνθήκη που ξεχνάς ότι είναι ουτοπική. Ο Phillips κατάφερε να σκιαγραφήσει έναν villain που ακροβατεί ανάμεσα στις έννοιες του καλού και του κακού. Η σύγκριση των δύο ερμηνειών μπορεί να μην είναι ανέφικτη, σίγουρα, όμως, είναι άτοπη.
Η ταινία Joker είναι ανθρωποκεντρική -και με πολιτική χροιά, «χτισμένη» εξολοκλήρου πάνω στον ήρωα και από τον ήρωα. Βλέπουμε το πως αντιλαμβάνονται οι άλλοι τον Joker, πως τους αντιλαμβάνεται αυτός, πως βλέπει τον εαυτό και την ιδανική εκδοχή του. Είναι ένας χαρακτήρας πολύπλοκος, με βάθος, ευαισθησίες και δαίμονες. Υπάρχει μια ιδιότροπη, αλλά λογική εξήγηση για τις πράξεις και τη συμπεριφορά του, δημιουργώντας ένα αίσθημα συμπόνιας και κατανόησης στους θεατές.
Στο Joker δεν βλέπουμε τον πρωταγωνιστή από την αρχή ως το alter ego του, αλλά ως Arthur Fleck έναν περιθωριακό βιοπαλαιστή με ψυχολογικά προβλήματα που ζει με την εξίσου προβληματική μητέρα του. Ο Phillips καταφέρνει να μας ξανασυστήσει τον ήρωα από την αρχή. Δεν παρακολουθούμε ένα παιχνίδι αναίτιας εκδίκησης, όπως συμβαίνει με τον Heath Ledger στον Σκοτεινό Ιππότη, αλλά έναν προσωπικό άθλο με τη μοναξιά, την απόρριψη και την κοινωνική περιθωριοποίηση, που εξωτερικεύεται σε οργή και βία. Ο Nolan έπλασε έναν χαρακτήρα τρομακτικό κι απόκοσμο, ενώ ο Phillips έναν ήρωα τρομαγμένο, σκοτεινό και άκρως ανθρώπινο.
Υπάρχει μια βαθιά σύνδεση μεταξύ του πρωταγωνιστή και της οικογένειας Wayne, μια ακόμη μαεστρία του σκηνοθέτη που προσδίδει ειρωνεία και περιπλοκότητα στην ταινία. Υπάρχει και μια σύνδεση του Joker με τον έξω κόσμο, μια συνθήκη δουλεμένη, με ουσία: ο ήρωας νιώθει μόνος, αλλά στην πραγματικότητα είναι μέρος ενός συνόλου που τον αποθεώνει. Βλέπουμε τον Arthur Fleck/Joker να «αγγίζει» θέματα επίγεια όπως ο έρωτας, η εργασία, τα όνειρα. Έρχεται αντιμέτωπος με τους μεγαλύτερους φόβους του, με το είδωλό του, με τον εαυτό του.
Από περιθωριοποιημένο ον εξελίσσεται σε λαϊκό ήρωα, σε σύμβολο μιας επανάστασης που μόλις ξεκίνησε.
