Δικηγόρος, διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια και εκπαιδεύτρια και Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Επίλυσης Συγκρούσεων, η Ζωή Γιαννοπούλου είναι το πλέον κατάλληλο άτομο να μας μυήσει στη φιλοσοφία της διαμεσολάβησης και να μιλήσει για τους στόχους της διαδικασίας και σε ποιους τομείς μπορεί να εφαρμοστεί, αλλά και να μοιραστεί μαζί μας χρήσιμες συμβουλές για το πώς μπορούμε να αναβαθμίσουμε τις διαπραγματευτικές μας ικανότητες στην καθημερινή ζωή. 

Κα Γιαννοπούλου, τι ακριβώς είναι η διαμεσολάβηση και σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται;

Τα περιθώρια του νομικού μας συστήματος διευρύνονται προκειμένου να αγκαλιάσουν νέους θεσμούς και πρακτικές συνεργατικής επίλυσης των διαφορών, όπως είναι η Διαμεσολάβηση. Η Διαμεσολάβηση είναι μία διαρθρωμένη, επιβοηθούμενη από τον διαμεσολαβητή, διαπραγμάτευση. Εστιάζει στα συμφέροντα και στις ανάγκες των μερών και διασφαλίζει, ότι καταλήγουν σε μία κοινά αποδεκτή λύση.

Στόχος της διαμεσολάβησης είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε τα μέρη να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα πραγματικά τους συμφέροντα και ανάγκες και να πάρουν μέρος σε μια διαπραγμάτευση που στόχο έχει πρωτίστως την ικανοποίησή τους. Η αντίληψη, το συναίσθημα και η επικοινωνία επιδρούν τόσο στη δημιουργία απρόσμενων ευκαιριών για διευθέτηση διενέξεων, όσο αντίστοιχα και στην επιβολή εμποδίων στην επίτευξη συμφωνιών.

Είστε Διδάκτωρ Νομικής και Δικηγόρος. Πώς οδηγηθήκατε στην επιλογή του συγκεκριμένου αντικειμένου;

Oλοκληρώνοντας τη διδακτορική μου διατριβή στο Ευρωπαϊκό και Οικονομικό Δίκαιο ήρθα σε επαφή με τους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφορών την περίοδο που θεσμοθετούνταν σε κοινοτικό επίπεδο η Διαμεσολάβηση. Διέβλεψα την επερχόμενη εξέλιξη ενός νέου θεσμού, με μεγάλη εφαρμογή και επιτυχία στις ΗΠΑ και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, και αποφάσισα να δραστηριοποιηθώ καταρχάς στο εξωτερικό. Η διαμεσολάβηση μου διεύρυνε τους ορίζοντες της νομικής επιστήμης και της άσκησης της δικηγορίας. 

Τι έχει αλλάξει από τα πρώτα βήματα μέχρι σήμερα στον ίδιο τον θεσμό αλλά και στην αντιμετώπιση του κόσμου;

Η θεσμοθέτηση ενός νέου μηχανισμού επίλυσης των συγκρούσεων χρειάζεται χρόνο και αλλαγή κουλτούρας. Είναι δεδομένο όμως, ότι όσο αυξάνεται η ανάγκη αναγνώρισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η εξάπλωση της δημοκρατικής συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, η αναγνώριση της ανάγκης ενεργούς συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων σε προσωπικό επίπεδο και η ανάπτυξη της επανορθωτικής ή αποκαταστατικής δικαιοσύνης σε βάθος χρόνου, η διαμεσολάβηση θα αναπτυχθεί.

Στην κατεύθυνση αλλαγής κουλτούρας συμβάλλει καθοριστικά η επαφή της νέας γενιάς μέσω των προγραμμάτων σχολικής διαμεσολάβησης, η εκπαίδευση στις νομικές σχολές και στη Σχολή Δικαστών, η δημιουργία πυλών διαμεσολάβησης, και η συστηματική ενημέρωση των πολιτών.

Η διαμεσολάβηση είναι θα λέγατε, ένα «γυναικείο άθλημα»; Υπάρχουν περισσότερες γυναίκες που την ασκούν ή άνδρες;

Σε χώρες με μεγάλη παράδοση και εφαρμογή του θεσμού, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία εξακολουθούν να δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στους άνδρες διαμεσολαβητές στις εμπορικές υποθέσεις. Στις οικογενειακές διαφορές αντίθετα προηγούνται οι γυναίκες διαμεσολαβήτριες.

Ποια προσόντα χρειάζεται να διαθέτει κανείς, για να γίνει ένας καλός διαμεσολαβητής;

Η ιδιότητα του διαμεσολαβητή είναι εξαιρετικά προσωποπαγής και η επιλογή του από τα μέρη βασίζεται σε πολλούς παράγοντες, όπως στην εκπαίδευση, στην εμπειρία, στην εξειδίκευση. Κορυφαίο κριτήριο όμως θεωρώ ότι αποτελεί η προσωπικότηταάτου και η εμπειρία ζωής. 

Εκπαιδευτήκατε και πιστοποιηθήκατε από το Harvard Law School Program on Negotiation. Τι θυμάστε πιο έντονα από την όλη διαδικασία;

Η εμπειρία που αποκόμισα ήταν μοναδική λόγω του υψηλού επιπέδου του εκπαιδευτικού προγράμματος, της συνεχούς διάδρασης των καθηγητών με τους εκπαιδευόμενους και του έντονα πολυπολιτισμικού στοιχείου.

Στη μέχρι σήμερα πορεία σας, ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επιτυχία σας;

Είναι πολύ πρόωρος ο απολογισμός, αλλά η μεγαλύτερη προσωπική ικανοποίηση εδράζει στα σχόλια όσων βρίσκουν την ψυχική και συναισθηματική τους ηρεμία μέσω της διαδικασίας.   

Πώς μπορεί κανείς να ωφεληθεί από τις πρακτικές της διαμεσολάβησης στην απλή, καθημερινή ζωή;

Η διαμεσολάβηση είναι φιλοσοφία ζωής. Η ενεργητική ακρόαση και η ενσυναίσθηση αποτελούν κορυφαίες δεξιότητες. Η κατανόηση, η αναγνώριση της θέσης, του συναισθήματος και των σκέψεων του άλλου αποκαθιστούν τις διόδους επικοινωνίας, που συνήθως έχουν διαρραγεί σε μια σύγκρουση.

Δώστε μας κάποια χρηστικά tips που μπορεί να υιοθετήσει κανείς εύκολα, αναβαθμίζοντας άμεσα τις ικανότητές του σε μία διαπραγμάτευση.

Σε μία διαπραγμάτευση η κάθε πλευρά παίρνει μία θέση, επιχειρηματολογεί πάνω σε αυτή και κάνει παραχωρήσεις, προκειμένου να καταλήξει σε μία συμφωνία. Όσο περισσότερο βάρος δίνεται στις θέσεις, τόσο λιγότερο ικανοποιούνται τα θεμελιώδη συμφέροντα των μερών. Επιπλέον, όσο πιο ακραίες  οι θέσεις τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται για μία εφικτή συμφωνία. Επικεντρωνόμαστε στα συμφέροντα και στις ανθρώπινες ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους στην υιοθέτηση των θέσεων και όχι στις ίδιες τις θέσεις.

Η θεωρία του Προγράμματος Διαπραγματεύσεων της Νομικής Σχολής του Harvard δέχεται ότι,  ενώ οι θέσεις είναι από τη φύση τους ασυμβίβαστες, τα συμφέροντα και οι ανάγκες μπορεί να μην είναι.

Επίσης, ενώ κάθε διαπραγμάτευση είναι διαφορετική, τα βασικά στοιχεία εξελίσσονται σε δύο επίπεδα. Στην ουσία (για παράδειγμα στη διαπραγμάτευση ενός μισθού ή μιας επαγγελματικής συμφωνίας) και στη διαδικασία. Συνήθως το δεύτερο στοιχείο των διαπραγματεύσεων μας διαφεύγει. Αν και μία έξυπνη στρατηγική δεν μπορεί να αναπληρώσει την έλλειψη προετοιμασίας, η στρατηγική είναι συνάρτηση της προετοιμασίας. 

Τον ερχόμενο Νοέμβριο θα μιλήσετε στο σεμινάριο Executive Negotiation and Conflict Managment Skills που θα πραγματοποιηθεί στο Dudai. Τι ακριβώς περιλαμβάνει και σε ποιους απευθύνεται;

Οργανώνουμε στο Dubai δυο φορές τον χρόνο ένα διεθνές πρόγραμμα διαπραγματεύσεων, το οποίο απευθύνεται σε επαγγελματίες, νομικούς και επιχειρηματίες, που επιθυμούν να λάβουν γνώση διεθνών διαπραγματεύσεων. Το Dubai αποτελεί hub πολλών επιχειρηματικών δράσεων ενόψει και της EXPO 2020 και οι συμμετέχοντες προέρχονται από τουλάχιστον 10 χώρες.

Ποια συμβουλή θα δίνατε σε μια νέα γυναίκα που ξεκινάει τώρα την καριέρα της στο ίδιο πεδίο;

Να επιλέξει προσεκτικά τους φορείς της εκπαίδευσης και εξειδίκευσης της στο αντικείμενο, να λάβει όσες περισσότερες προσλαμβάνουσες μπορεί από επαγγελματίες στην επίλυση συγκρούσεων και να οπλιστεί με υπομονή, επιμονή και κυρίως ψυχολογική αντοχή.

Πώς σχολιάζετε το κίνημα #me too και τo γενικότερο κίνημα του Women's Empowerment στην εποχή μας;

Θεωρώ απαράδεκτη οποιαδήποτε μορφή βίας, σωματικής και ψυχολογικής που εκδηλώνεται λόγω ανισορροπίας δύναμης και έκφρασης εξουσίας. Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός, ότι υπάρχει τουλάχιστον η δυνατότητα να μιλήσει, όποιος υφίσταται τέτοιου είδους  συμπεριφορά.

Φωτογραφία πορτρέτου: Έκτορας Νικολάκης