Η 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, «όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡΝΣ9», που διοργανώνει το MOMus, παρουσιάζει αφιέρωμα στο έργο της πρωτοπόρας καλλιτέχνιδας και κινηματογραφίστριας Ester Krumbachová. Σε συνεργασία με το Αρχείο Ester Krumbachová, την Εθνική Ταινιοθήκη της Πράγας και την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, προβάλλεται η ταινία Δολοφονώντας το διάβολο (Τσεχοσλοβακία, 1970, 72’), στο πλαίσιο του 14ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας.
Η ταινία θα προβληθεί με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους στην Αίθουσα Β της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, την Τρίτη 16 και την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2025, στις 21:15.
Ester Krumbachová: Μια πολυδιάστατη δημιουργός
Η Ester Krumbachová (1923–1996) είναι κυρίως γνωστή για το έργο της ως σχεδιάστρια κοστουμιών, όμως η δημιουργική της δράση εκτείνεται σε σκηνογραφία, καλλιτεχνική διεύθυνση, συγγραφή σεναρίων, σκηνοθεσία, λογοτεχνία, θεωρητικά κείμενα, ζωγραφική και κοσμηματοποιία. Στον τσεχικό κινηματογράφο θεωρούνταν μια ισχυρή, «πνευματική» δημιουργική παρουσία, παρότι το έργο της παρέμεινε για χρόνια σχετικά άγνωστο εντός και εκτός Τσεχίας.
Μια τεράστια συμβολή στο Τσεχοσλοβακικό Νέο Κύμα
Από το 1953 εργάστηκε στο θέατρο και αργότερα στον κινηματογράφο, συνεισφέροντας σε εμβληματικές ταινίες του Τσεχοσλοβακικού Νέου Κύματος, όπως οι εξής: Διαμάντια της νύχτας, Μαργαρίτες, Βαλερί και η Εβδομάδα των Θαυμάτων της, Το Πάρτι και οι Καλεσμένοι, Γουίτσχαμερ, Καρπός του Παραδείσου και Το αφτί.
Το 1970 σκηνοθέτησε τη μοναδική της ταινία, Δολοφονώντας το διάβολο. Το 1972 της απαγορεύτηκε να εργάζεται σε μεγάλου μήκους ταινίες και τηλεόραση, περιορίζοντας τη δράση της σε μικρού μήκους και διεθνείς παραγωγές. Μόλις το 1983 επέστρεψε με την ταινία Πολύ αργά το απόγευμα ενός Φαύνου (μαζί με τη Věra Chytilová). Η τελευταία της δουλειά ήταν η ταινία Marian (1996).
Το Αρχείο Ester Krumbachová και η σύγχρονη επανεκτίμηση
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη ανανέωση του ενδιαφέροντος για το έργο της. Το Αρχείο Ester Krumbachová, που λειτουργεί από το 2016 από την επιμελητική οργάνωση ARE στην Πράγα, έχει ψηφιοποιήσει χιλιάδες σωζόμενα αντικείμενα, γραπτά, σενάρια και σχέδιά της, προωθώντας νέες καλλιτεχνικές και ερευνητικές προσεγγίσεις.
Η πρόσβαση στο έργο της κατέστη δυνατή χάρη στον Ivan Paik, τον Blaise Kirschner και ομάδα φοιτητών της AAAD Πράγας.
Good to know: Η Krumbachová έχει τιμηθεί πρόσφατα μέσα από αφιερώματα όπως το Notebook του MUBI (2026), το Fashion in Film Festival (Λονδίνο, 2025), προγράμματα στο BFI Southbank (2025), στο Metrograph Νέας Υόρκης (2024), διεθνή φεστιβάλ (Karlovy Vary, Ρότερνταμ) και εκθέσεις σε Πράγα, Brno και Γλασκώβη.
Η Μπιενάλε και το όραμά της
Η πρακτική της Krumbachová -στραμμένη στην ανταλλαγή, τη συνδεσιμότητα και την αντίσταση στη λήθη- συνομιλεί με τους βασικούς άξονες της 9ης Μπιενάλε. Η Μπιενάλε διεξάγεται από τον Οκτώβριο 2025 έως τον Ιούλιο 2026, μέσα από εκδηλώσεις, συνεργασίες και περιπλανήσεις που οδηγούν στην κεντρική έκθεση (εγκαίνια: Μάιος 2026). Επιμελήτρια είναι η Νάντια Αργυροπούλου και διοργανωτής ο MOMus, με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΣΠΑ - «Κεντρική Μακεδονία»).
Σχετικά με την ταινία της
Η ηρωίδα, περίπου στα 40 της χρόνιας, αναζητά απαντήσεις για τη ζωή της και καταφεύγει στο παρελθόν, όπου ανασύρει τον νεανικό της έρωτα, Bohouš Čert. Όταν τον ξαναβρίσκει -πλέον ως «Μηχανικό Čert», αλαζονικό και εγωκεντρικό- πιστεύει ακόμη πως πρέπει να γίνει ο άντρας της.
Η ταινία αποτελεί τη μοναδική σκηνοθετική δουλειά της Krumbachová, η οποία είχε συνεισφέρει σε μερικές από τις σημαντικότερες τσεχικές ταινίες των ’60s Κυκλοφόρησε όμως σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο («Κανονικοποίηση»), γεγονός που συνέβαλε στη μακρά αφάνειά της, και τώρα βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο.
Κεντρική φωτογραφία: Δολοφονώντας το διάβολο (Τσεχοσλοβακία, σκηνοθεσία: ΈEster Krumbachová, 1970). Στιγμιότυπο από την ταινία. © Εθνική Ταινιοθήκη της Πράγας. Σε συνεργασία με το Αρχείο Έστερ Κρούμπαχοβα, την Εθνική Ταινιοθήκη της Πράγας και την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, στο πλαίσιο του προγράμματος του 14ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας.
