H επίσκεψη στο Μουσείο του Σωματείου «Μέριμνα Ποντίων Κυριών» αποτε-λεί μια απροσδόκητα ευχάριστη έκπληξη. Σ’ έναν καλαίσθητο και σύγχρονο χώρο βρήκε στέγη μια πολύτιμη χειροκεντητική παράδοση μετά τη μετεγκατάσταση της «Μέριμνας» από την ιστορική πατρίδα της, την Τραπεζούντα, στη νέα, τη Θεσσαλονίκη. Όπως μας εξηγεί η πρόεδρος του Μουσείου, Ανατολή Δημητριάδου, πρόγονος του σωματείου υπήρξε η «Αδελφότης των Κυριών Τραπεζούντος “Η Μέριμνα”», που ιδρύθηκε το 1904 στην πόλη της Μικράς Ασίας. Με τη δημιουργία της, λειτούργησε και εργαστήριο κοπτικής-ραπτικής και εργόχειρων-κεντημάτων, όπου εργάστηκαν εκατοντάδες κοπέλες, οι οποίες ταυτόχρονα με την εκμάθηση της τέχνης διδάσκονταν και τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό και την ελληνική ιστορία. «Στα πάνω από εκατό χρόνια ζωής της, από την ίδρυσή της στον Πόντο έως και την επανίδρυσή της στη Θεσσαλονίκη, η “Μέριμνα” είχε μια πολυδιάστατη παρουσία. Το έργο της ήταν δημιουργικό σε μια σειρά δραστηριοτήτων, όχι πάντα αυστηρά φιλανθρωπικών. Κι αυτό το στοιχείο είναι κατά τη γνώμη μου βασικό συστατικό της πορείας της», σχολιάζει η κ. Δημητριάδου, συμπληρώνοντας ότι: «Η προσαρμοστικότητα στις επιταγές της κάθε εποχής και η προσφορά στον συνάνθρωπο είναι, νομίζω, η φράση που χαρακτηρίζει τη διαχρονική της παρουσία».

Στο πλαίσιο αυτό, το 1976, με πρόεδρο την Άννα Θεοφυλάκτου, ιδρύεται πρώτα ο παιδικός σταθμός «ΑΡΓΩ», ο οποίος λειτουργεί σήμερα ως βρεφονηπιακός σταθμός και νηπιαγωγείο, με δυνατότητα φιλοξενίας 150 παιδιών, σε ιδιόκτητο κτίριο στην Καλαμαριά. Το 1988, το Δ.Σ., με εισήγηση της τότε προέδρου, Μαίρης Στεργιάδου, αποφασίζει την ίδρυση οίκου ευγηρίας για τη φροντίδα των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1993 και από τον επόμενο χρόνο, το 1994, λειτούργησε η Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων «Διαμαντίδειος Στέγη» στην Πολίχνη. Το σωματείο συνέχισε δυναμικά και στον τομέα του πολιτισμού, δημιουργώντας ένα μουσείο, ως έκφραση της μνήμης της «Μέριμνας», με τον ευρηματικό τίτλο «Κεντώντας τη μνήμη». Τη δημιουργία του εμπνεύστηκε και ολοκλήρωσε η Άρτεμις Καρανίκα-Κούμα, τη δε μουσειολογική μελέτη ανέλαβε η κοινωνική ανθρωπολόγος και λαογράφος Ελεωνόρα Σκουτέρη-Διδασκάλου. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2005. «Οι τρεις αυτές δομές στοχεύουν όχι απλά στην επιβίωση αλλά και στην εξέλιξη του σωματείου, δημιουργώντας ταυτόχρονα θέσεις εργασίας», επισημαίνει η πρόεδρος του Μουσείου.

Από το χθες στο σήμερα

Τι μπορεί να δει ο επισκέπτης στο μουσείο σήμερα; «Το πέρασμα από την Τραπεζούντα στη Θεσσαλονίκη, κεντώντας τη μνήμη, όχι μόνο εστιάζοντας στον πόνο και στην ταλαιπωρία της μετεγκατάστασης. Εμβαθύνουμε στην παραλαβή του νήματος από την ιστορική πατρίδα στη διαδρομή που αναγκάστηκε ν’ ακολουθήσει και στην εγκατάστασή του στη νέα πατρίδα, όπου προσαρμόστηκε σε νέες προκλήσεις, σε νέα δημιουργία, σε νέο όραμα εν γένει, αλλά πάντα με αναφορές στο απώτερο παρελθόν. Η χειροκεντητική παραγωγή των γυναικών της Τραπεζούντας περιλαμβάνει ένα πλήθος εργόχειρων, αντικείμενο δημιουργίας των κεντητριών της μικρασιατικής πόλης και πολύ περισσότερο των ασκούμενων του χειροτεχνικού εργαστηρίου στη Θεσσαλονίκη», απαντά η κ. Δημητριάδου. Η εν λόγω παραγωγή χρονολογείται από την ίδρυσή της, το 1904, έως και την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα. Πρόκειται για μια παράδοση που παραμένει ενεργή και φέρει μια ιδιαίτερη δυναμική. Μάλιστα, σε πρόσφατη επίσκεψη του Υφυπουργού Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλα Γιατρομανωλάκη, στο μουσείο, συζητήθηκε η ανάγκη επανεξέτασης των δεδομένων του παρελθόντος και η προσαρμογή τους στο σήμερα. Όπως ορθά επισημαίνει η Ανατολή Δημητριάδου, «για να υπάρξει ενδιαφέρον από τη νέα γενιά, πρέπει να κεντήσουμε τη μνήμη της. Πρέπει μέσα από αυτές τις τεχνικές να τη βοηθήσουμε να μετέλθει της ιστορίας αυτών των δημιουργημάτων. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αντιληφθεί το μέγεθος και τη σπουδαιότητά τους και να καταστεί ο μεταλαμπαδευτής για τη διαχρονική πορεία του κεντήματος».

Info: www.merponky.gr/moyseio

Φωτογραφία: Άρης Ράμμος

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2022