Η Frida Kahlo «έρχεται» στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης με 241 αδημοσίευτες φωτογραφίες, ως επόμενος σταθμός της διεθνούς έκθεσης “Frida Kahlo - Her Photos”. Μια απογευματινή βιντεοκλήση μου με τον Μεξικανό επιμελητή, φωτογράφο και συγγραφέα Pablo Ortiz Monasterio εξελίχθηκε σε ολόκληρο μάθημα γύρω από την ιστορία της: από τις σπάνιες φωτογραφίες του πατέρα της και τα πορτρέτα με την Tina Modotti, μέχρι τη νέα έκδοση του βιβλίου “Frida Kahlo - Her Universe” -στο οποίο ο ίδιος συμμετείχε συγγραφικά- και άλλα ντοκουμέντα από το αρχείο της έκθεσης. Όπως μου εξηγεί για την εμβληματική καλλιτέχνιδα: «Παρόλο που δεν αγαπούσε να δείχνει τα πόδια της, ήξερε ότι ήταν όμορφη με μοναδικό τρόπο».

Πώς προσεγγίσατε τις καθημερινές στιγμές της Frida και πώς η ματιά άλλων φωτογράφων επηρεάζει την αντίληψή μας γι’ αυτήν; 

Αυτές οι φωτογραφίες υπήρξαν πολύ σημαντικές, γιατί, όταν φτιάξαμε το βιβλίο, η Frida ήταν ήδη μια τεράστια προσωπικότητα. Όχι τόσο οι διάσημες πόζες της, αλλά κάποια στιγμιότυπα καθημερινότητας -ένα σκυλί, απλά αντικείμενα- αποκάλυπταν πώς βίωνε πραγματικά τη ζωή της. Μέσα από τις σημειώσεις της φανερωνόταν ότι τη δημόσια περσόνα της τη δημιουργούσε, και αυτά τα μη εμβληματικά στοιχεία μάς επέτρεψαν να δούμε τον άνθρωπο πίσω από το είδωλο. Ένα από τα αριστουργήματά της είναι η σειρά φωτογραφιών άλλων φωτογράφων. Σε αυτή, είχε στρατηγική: κοιτούσε τον φακό, κρατούσε τα μάτια ανοιχτά, γύριζε το κεφάλι και σκεφτόταν τον πόνο. Σε μεγάλες ομάδες προσώπων σε φωτογραφίες, εκείνη ξαφνικά ξεχωρίζει στη γωνία, εκφράζοντας τη θλίψη μέσω του προσώπου της, όπως και στους πίνακές της. Υπάρχουν ακόμα πέντε φωτογραφίες που τράβηξε η ίδια, τέσσερις σε σέπια, αλλά και άλλες, όπως η γνωστή φωτογραφία του Rockefeller Building όταν ο Diego ζωγράφιζε την τοιχογραφία της.

Η επιμέλεια ενός αρχείου ή μιας έκθεσης συχνά έχει και πολιτική διάσταση. Αυτήν τη φορά, επιλέξατε να την επικοινωνήσετε μέσα από την ιστορία της Frida; 

Μετά τη Μεξικανική Επανάσταση της δεκαετίας του ’20, η Τέχνη έγινε πολιτική. Η Frida και ο Diego ήταν μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, με τον Diego να συμμετέχει και να αποχωρεί τρεις φορές. Στην έκθεση περιλαμβάνονται εικόνες που αποτυπώνουν τη δράση τους, όπως αγρότες και εργάτες με σφυριά ή η παρουσία του Augusto César Sandino. Δεν απέφυγα την πολιτική διάσταση· αντίθετα, την τόνισα. Ο Diego ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση το 1927 για την 10η επέτειο της Ρωσικής Επανάστασης, φέρνοντας πίσω φωτογραφίες με μοντερνιστική αισθητική. Οι συναντήσεις στην Κόκκινη Πλατεία ήταν έντονα πολιτικές - όλα ήταν πολιτικά. Στην επιμέλεια ενός αρχείου επιλέγω ορισμένες εικόνες αφήνοντας άλλες πίσω, ώστε να σκιαγραφηθεί ποια ήταν η Frida Kahlo, τα ενδιαφέροντά της και η καθημερινότητά της. Γι’ αυτό και το κεφάλαιο “La Casa Azul” είναι σημαντικό.

Αν μπορούσατε να κάνετε μία ερώτηση στη Frida, ποια θα ήταν;

Για να γνωρίσεις τη Frida, έπρεπε να την επισκεφτείς στο σπίτι της. Οι επισκέψεις κρατούσαν ώρες, καθώς οι συνομιλίες δεν περιορίζονταν σε μία ερώτηση. Εκτιμούσε την ομορφιά και των γυναικών. Η Giselle Freund, διάσημη Γερμανογαλλίδα φωτογράφος, έζησε μαζί της για λίγο και ήταν εξίσου σημαντική προσωπικότητα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση της Frida με την Tina Modotti, όμορφη φωτογράφο και κομμουνίστρια. Θα ήθελα να μάθω την άποψή της για εκείνη, πώς μιλούσαν, τι κοινά είχαν και πώς αντιμετώπιζαν τους ισχυρούς άνδρες γύρω τους, όπως ο Weston και ο Diego Rivera, σε μια εποχή που το Μεξικό ήταν διεθνές κέντρο Τέχνης. Μέσω επιστολής της γνωρίζουμε τη γνωριμία της με την Georgia O’Keeffe, χωρίς ρομαντική διάσταση, αλλά αναφερόμενη σε γυναίκες που έλκονται από άλλες γυναίκες.

Ο μύθος της Frida συχνά επισκιάζει την πραγματική της προσωπικότητα, παρόλο που δουλέψατε τόσο στενά με το προσωπικό της αρχείο. Ποιο μέρος της ιστορίας της θεωρείτε ότι παραμένει παρεξηγημένο ή παραβλέπεται;

Ένα κομμάτι της καλλιτεχνικής της δουλειάς ήταν η δημιουργία αυτής της δημόσιας προσωπικότητας. Όλα τα έργα της είναι αυτοπροσωπογραφίες, και συνεχώς μιλούσε για τον πόνο και τα ατυχήματά της. Παράλληλα, η οικογενειακή της ιστορία ήταν πολύπλοκη: η μητέρα της ήταν Μεξικάνα με ιθαγενή και ισπανική καταγωγή, και ο πατέρας της είχε γερμανικές ρίζες. Η Frida έφτιαξε έναν μύθο γύρω από την καταγωγή της, προβάλλοντας στοιχεία όπως η γιαγιά της η Τσιγγάνα και ο παππούς της ο Εβραίος, δημιουργώντας έτσι μια δημόσια περσόνα που ήταν μέρος της Τέχνης της. Η δημόσια εικόνα της -το μικρό μουστάκι, οι έρωτες, η αμφισβήτηση του status quo- ήταν στρατηγική, όχι τυχαία. Ακόμη και η ημερομηνία γέννησής της άλλαξε, για να φαίνεται ότι συνδέεται με τη Μεξικανική Επανάσταση του 1910. Όλα αυτά ήταν μέρος της δουλειάς της. Η Frida ήξερε πώς να αφήνει τα ίχνη της για να ακολουθήσουν οι άλλοι, δημιουργώντας ένα είδος θεάτρου γύρω από τη ζωή της.

Συμμετείχατε στη Φωτομπιενάλε Θεσσαλονίκης το 2002. Πώς θυμάστε εκείνη την εμπειρία; Και το γεγονός ότι επιστρέφετε με έναν τρόπο εδώ μέσω αυτής της έκθεσης έχει για εσάς κάποια προσωπική ή καλλιτεχνική σημασία;

Έχω πολύ όμορφες αναμνήσεις από τη Θεσσαλονίκη. Στα νεανικά μου χρόνια, μετά τον πρώτο μου χειμώνα στο Λονδίνο, ταξίδεψα στην Ελλάδα για να επισκεφθώ τα μοναστήρια στη Χερσόνησο του Άθω, όπου επιτρέπεται η είσοδος μόνο στους άντρες. Χρειάστηκε να περιμένουμε μερικές μέρες για άδειες, και αυτό μου έδωσε χρόνο να γνωρίσω την πόλη. Ήταν υπέροχες στιγμές, που απόλαυσα πολύ. Μετά από έναν μουντό χειμώνα στο Λονδίνο, ήμουν θλιμμένος και κουρασμένος. Στη Θεσσαλονίκη, όμως, ο ήλιος έλαμπε. Δεν έκανε ζέστη, ήταν άνοιξη, αλλά το φως με γέμισε ενέργεια. Προερχόμενος από το Μεξικό, όπου δεν υπάρχει χειμώνας, εκείνη η αίσθηση ήταν μαγική. Το φαγητό, η ατμόσφαιρα και η ζεστασιά των ανθρώπων -παρόλο που δεν μιλούσα ελληνικά- με έκαναν να νιώσω μια μοναδική οικειότητα. Αργότερα, είχα και μια έκθεση εδώ, αλλά δεν μπόρεσα να παρευρεθώ. Το ίδιο ισχύει και τώρα. Όμως, στέλνω τον θαυμασμό μου σε όλους τους Έλληνες και ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη που «κρατώ» μέσα μου με τις πιο όμορφες αναμνήσεις.

Info: H έκθεση “Frida Kahlo - Her Photos” «έρχεται» στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, από τις 3 Οκτωβρίου 2025 έως τις 4 Ιανουαρίου 2026.

Κεντρική Φωτογραφία: Αριστερά: Η Φρίντα Κάλο με ένα xoloitzcuintle στο Μπλε Σπίτι (Casa Azul). Φωτογραφία της Λόλα Αλβαρέζ Μπράβο, περ. 1944. Diego Rivera & Frida Kahlo Archives. Bank of Mexico, Fiduciary in the Diego Rivera and Frida Kahlo Museum Trust. Δεξιά: Πάμπλο Ορτίθ Μοναστέριο, Αυτοπορτρέτο. Πόλη του Μεξικού, 2020

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΝΕΟ GLOW ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ