Τον ερχόμενο Ιούνη μια σπουδαία έκθεση αναμένεται να ανοίξει τις πύλες της στην πόλη μας, στις εγκαταστάσεις του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στη Μονή Λαζαριστών. Μια μοναδική στο είδος της σε παγκόσμιο επίπεδο συλλογή, η συλλογή Κωστάκη με έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, θα τεθεί για ακόμη μια φορά σε κοινή θέα. Η διαφορά είναι πως αυτή τη φορά τα αριστουργήματα αυτά θα φιλοξενηθούν σε όλους τους ορόφους του ΚΜΣΤ ενώ θα επανεξεταστούν υπό νέα μουσειολογική και μουσειογραφική θεώρηση οι βασικές κατευθύνσεις στην τέχνη αυτής της συγκλονιστικής περιόδου των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα. Στόχος των διοργανωτών είναι η έκθεση να αναδείξει τα βασικά κινήματα της ιστορικής αυτής περιόδου, τους ίδιους τους καλλιτέχνες, αλλά και το πορτρέτο του εμπνευσμένου συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη, ο οποίος έθεσε στόχο ζωής να διασώσει την τέχνη αυτή από τη λήθη και την καταστροφή.
Με αφορμή, λοιπόν, την έκθεση «Θεσσαλονίκη. Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. RESTART!», που θα θέσει σε λίγο καιρό την πόλη μας στο επίκεντρο του εικαστικού ενδιαφέροντος, συναντήσαμε την Kristina Krasnyanskaya, Πρόεδρο του Συμβουλίου Υποστηρικτών του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, μια καλλιεργημένη, δυναμική γυναίκα με έντονη δράση στον χώρο της τέχνης διεθνώς και μιλήσαμε μαζί της για τους σκοπούς της έκθεσης αλλά και για την τέχνη εν γένει.
Διηγηθείτε μας λίγο, πώς ξεκίνησε η σχέση σας με το ΚΜΣΤ.
Έμαθα για το μουσείο μέσω των φίλων μου από τον κόσμο της τέχνης. Εντυπωσιάστηκα αμέσως από την ιδέα της Μαρίας Τσαντσάνογλου να δημιουργήσει συμβούλιο υποστηρικτών, το οποίο είναι ασυνήθιστο για την Ελλάδα. Σίγουρα ο κύριος λόγος ήταν η εξαιρετική συλλογή της Ρωσικής Πρωτοπορίας, η σημαντικότερη και πιο ολοκληρωμένη έξω από τα σύνορα της Ρωσίας. Είναι πραγματικά μοναδική. Και μου φάνηκε πολύ περίεργο το γεγονός, ότι ένα τέτοιο μουσείο δεν αποτελούσε ένα ευρέως φημισμένο αξιοθέατο για τους τουρίστες και τους λάτρεις της τέχνης. Προσωπικά μου αρέσει πολύ να αποκτώ γνώσεις και δέχτηκα με ευγνωμοσύνη την πρόσκληση για να έρθω. Όταν γνώρισα τη Μαρία και είδα τη θαυμάσια συλλογή, αποφάσισα να εμπλακώ με κάθε τρόπο, διότι το μουσείο δίνει μια μοναδική δυνατότητα προώθησης της ρωσικής τέχνης στο εξωτερικό, η οποία είναι πολύ σημαντική, ειδικά σήμερα.
Είστε ιστορικός τέχνης, συλλέκτρια και ιδιοκτήτρια μιας από τις πιο γνωστές γκαλερί στη Μόσχα. Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον χώρο αυτό εξαρχής;
Σίγουρα αγαπώ την τέχνη της Ιταλικής Αναγέννησης και τη Ρωσική Πρωτοπορία που έχει ήδη γίνει ένα διεθνές brand, καθώς και οτιδήποτε σχετίζεται με τον σοβιετικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική, που αποτελούν μια σφαίρα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Ετοιμάζουμε τώρα ένα βιβλίο αφιερωμένο σε αυτό το θέμα, τα έπιπλα σοβιετικού τύπου, το σχέδιο και τα στιλ τους, τα οποία ήταν πολύ στενά συνδεδεμένα με την ιστορία του κράτους μας. Η αρχή της προσωπικής μου εμπλοκής με την τέχνη συνέπεσε με τον γενικό ενθουσιασμό για τη συλλογή έργων, ενώ και η οικογένειά μου συμμετείχε σε αυτό. Αρχίσαμε μάλλον τυπικά από κλασικά έργα και τοπία, την τέχνη του τέλη του 19ου αρχές του 200ου αιώνα που μπορεί κανείς να τα δει στα μουσεία μας. Η συλλογή διευρύνθηκε σταδιακά, ένα μεγάλο μέρος της ανήκει τώρα σε κομμάτια των Ρώσων προσφυγών καλλιτεχνών του πρώτου κύματος. Αυτό είναι το θέμα από το οποίο η γκαλερί ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια και είναι ένα από τα βασικά μου ενδιαφέροντα, τόσο ως συλλέκτρια όσο και ως γκαλερίστα. Είναι οι καλλιτέχνες που εγκατέλειψαν τη χώρα μετά την Επανάσταση -Chagall, Kandinsky, Larionov, Goncharova, Archipenko και ούτω καθεξής. Επίσης, και κάποια όχι και τόσο γνωστά ονόματα, τα οποία δίνουν το περιθώριο για πρακτική άσκηση. Έχουμε διοργανώσει εξαιρετικές εκθέσεις κατά τη διάρκεια αυτών των ετών: μια αναδρομική έκθεση του André Lanskoy, ατομικές εκθέσεις του George Artemoff και George Pogedaeff, καθώς και μια έκθεση του ρωσικού εξπρεσιονισμού που περιελάμβανε καλλιτέχνες της ρωσικής μετανάστευσης, όπως Lanskoy, Annenkov, Zagrekov, Grigoriev. Ο τελευταίος είναι ένας από τους καλλιτέχνες που αγαπώ πάρα πολύ, τα έργα του βρίσκονται στην ιδιωτική μου συλλογή και στη συλλογή της γκαλερί.
Τι σας παρακίνησε να στηρίξετε οικονομικά τη νέα έκθεση του μουσείου «Θεσσαλονίκη. Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. RESTART!»;
Πρώτον, επειδή το μουσείο δεν πρέπει να είναι απλά ένας τόπος από τον οποίο τα έργα τέχνης ταξιδεύουν στις καλύτερες εκθέσεις παγκοσμίως, αλλά ένας χώρος που θα μπορούσε να προσελκύσει και να συγκεντρώσει τους λάτρεις της τέχνης και κυρίως τους επαγγελματίες. Χάρη στο Συμβούλιο Υποστηρικτών θα λειτουργήσει το κέντρο σπουδών της Ρωσικής Πρωτοπορίας και πρόκειται να ξεκινήσει ένα μεγάλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα συμπεριλαμβάνει δημόσιες διαλέξεις με προσκεκλημένους επιμελητές και κορυφαίους καθηγητές και ειδικούς από όλο τον κόσμο. Φυσικά αυτό θα είναι μια τεράστια συμβολή στην προώθηση της ρωσικής τέχνης στη Δύση, η οποία για μένα είναι πολύ σημαντική ως ένα άτομο που γεννήθηκε και ανατράφηκε στη Ρωσία.
Ο τίτλος περιλαμβάνει τη λέξη «Restart” (“Επανεκκίνηση»). Αυτό σημαίνει ότι η συλλογή θα εκτεθεί υπό νέα οπτική;
Πρώτα απ' όλα, ο λόγος για τον οποίο δημιουργούμε την καινούρια έκθεση είναι η επιθυμία να δείξουμε τα καλύτερα έργα τέχνης της συγκεκριμένης περιόδου και να παρουσιάσουμε την ιστορία της δημιουργίας της, να συστήσουμε στο κοινό τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και τις τάσεις της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Ένα σημαντικό μέρος της έκθεσης πρέπει να αφιερωθεί στην προσωπικότητα του Κωστάκη, στο αρχείο του και στην ιστορία της συλλογής. Πρέπει να αναδείξουμε τη μοναδική προσωπικότητα αυτού του ανθρώπου και να δημιουργήσουμε την εικόνα του αληθινού συλλέκτη τέχνης - ενός πραγματικού ενθουσιώδους, που μπορεί να μην έχει επαγγελματική εκπαίδευση, αλλά με πρακτική εξάσκηση και ευρεία γνώση, διαβάζοντας πολλά για το θέμα, επικοινωνώντας με τους καλλιτέχνες και χάρη σε ένα κοφτερό μάτι, κατόρθωσε να συγκεντρώσει μια τέτοια συλλογή διεθνούς σπουδαιότητας.
Αυτά τα έργα τέχνης έγιναν κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, μέσα από ένα επαναστατικό όραμα για την αλλαγή του κόσμου. Σήμερα, νομίζετε ότι θα μπορούσαν να προκύψουν παρόμοιες ριζοσπαστικές προτάσεις;
Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες έχουν έναν σκληρό τρόπο, εν μέρει επειδή είναι πολύ δύσκολο να εφεύρουν κάτι νέο στην τέχνη σήμερα. Κυρίως, οι καλλιτέχνες αναπτύσσουν τις ήδη υπάρχουσες τάσεις του 20ου αιώνα. Τα τελευταία πεντακόσια χρόνια, από την Αναγέννηση, έχουν ήδη δοκιμάσει σχεδόν όλους τους συνδυασμούς τους, οπότε είναι σχεδόν αδύνατο για έναν καλλιτέχνη να “πει” κάτι επαναστατικό ή ριζικά νέο. Τώρα η ριζοσπαστική τέχνη βρίσκεται κυρίως στο πεδίο του εννοιολογικού σχεδιασμού. Η εννοιολογική τέχνη είναι ζήτημα σήμερα, επειδή σχεδόν όλα τα μέσα της τέχνης έχουν ανακαλυφθεί -ζωγραφική, γλυπτική, παραστάσεις, φωτογραφία, εγκαταστάσεις, βίντεο τέχνη- όλα αυτά είναι ευρέως γνωστά. Αν κοιτάξουμε τις Μπιενάλε, θα δούμε ότι συνδέονται με τον διάλογο, γιατί πρέπει να εκφράσουν την κοινωνία. Οι καλλιτέχνες διεξάγουν, επίσης, διάλογο με τον θεατή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο καλλιτέχνης επιλέγει ως σημείο αναχώρησης ορισμένα σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας. Έτσι ο ριζοσπαστισμός στη σύγχρονη τέχνη αποτελείται από το μήνυμα, μέσω της εννοιολογικής τέχνης.
Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το επόμενο μεγάλο πράγμα στον κόσμο της τέχνης;
Σίγουρα η τέχνη σήμερα συνδέεται όλο και περισσότερο με την υψηλή τεχνολογία. Η ψηφιακή τέχνη που γνωρίζουμε ήδη, υπάρχουν καλλιτέχνες που εργάζονται σε αυτόν τον τομέα και συλλέκτες που αναζητούν αυτή την τέχνη, υπάρχουν γκαλερί που πωλούν μόνο ψηφιακή τέχνη. Δεν είναι οι εκθέσεις που εκπροσωπούν τους καλλιτέχνες τώρα, αλλά τα έργα τους. Πιστεύω ότι το μέλλον ανήκει στο gesamtkunstwerk. Αυτή δεν είναι η νέα τάση. Προωθήθηκε από τους συμβολιστές. Ήταν παγιδευμένο από τους καλλιτέχνες της avant-garde. Και όταν σκέφτομαι τι συμβαίνει σήμερα, βλέπω ότι η τέχνη στρέφεται πάλι σε gesamtkunstwerk. Βλέπουμε την τέχνη που συνορεύει με το σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική. Αρκετά συχνά πολλά είδη τέχνης ενώνονται για ένα έργο και έχουν ως αποτέλεσμα ένα αναπόσπαστο έργο τέχνης. Μπορεί να είναι χορός ή εικαστική τέχνη ή μουσική. Η τάση είναι προς το gesamtkunstwerk και προς τη συνεργασία της τέχνης με τις υψηλές τεχνολογίες.
Info: Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Μονή Λαζαριστών, αρχές Ιουνίου και θα διαρκέσει έως τις 16 Σεπτεμβρίου 2018.
Κεντρική φωτογραφία: Σολομών Νικρίτιν, Άνθρωπος και Σύννεφο, 1930 © ΜΚΣΤ - Συλλογή Κωστάκη
