Έμπνευση, δημιουργικότητα, καινοτόμες ιδέες. Η σύγχρονη αντίληψη για την τέχνη και τον ρόλο οδήγησε τις κυρίες να παρουσιάσουν δύο νέα art concepts!
Η Άρτεμις Μπαλτογιάννη μεγάλωσε περιτριγυρισμένη από τέχνη λόγω της μητέρας της -η art dealer Μάγδα Μπαλτογιάννη επιμελείται τις εκθέσεις της Σοφίας Βάρη- και είχε συχνή επαφή με καλλιτέχνες και σημαντικούς συλλέκτες, όπως ο Γιάννης Πέρδιος. «Ήταν πάντα γενναιόδωρος με τις γνώσεις του και μου έμαθε πολλά. Μαζί με τη μητέρα μου με εξασκούσαν στην παρατήρηση, μου μάθαιναν να ξεχωρίζω τα αυθεντικά έργα και να μελετώ τους καταλόγους», θυμάται. Στο πανεπιστήμιο, επειδή ζωγράφιζε συνεχώς, πίστευε πως θα γίνει καλλιτέχνης, αλλά σύντομα στράφηκε προς την ιστορία της τέχνης, φοιτώντας στο πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου, «μια βαθιά μεταμορφωτική εμπειρία για μένα», όπως λέει χαρακτηριστικά. Τότε είναι που συνδέεται για πρώτη φορά με τη σύγχρονη τέχνη.
Από τότε μέχρι σήμερα έχει επιμεληθεί δεκάδες εκθέσεις κυρίως στο εξωτερικό, ενώ το αντικείμενό της την οδηγεί σε νέα μονοπάτια μελέτης. «Mου έμαθε ν’ αγαπάω τη διαφορετικότητα και μ’ έβαλε στον δρόμο της αμφισβήτησης και της αναζήτησης των πολλαπλών όψεων της αλήθειας», τονίζει για τον ρόλο που παίζει η τέχνη στη ζωή της.
Ποια είναι η ιδέα πίσω από το “The Intermission”; Ποιο είναι το «διάλειμμα» που κάνει εδώ ο κόσμος της τέχνης;
Το “The Intermission” είναι ένας νέος εκθεσιακός χώρος που ανοίγει στον Πειραιά τον Σεπτέμβριο και θα επικεντρώνεται στην επιμέλεια εκθέσεων διεθνώς αναγνωρισμένων καλλιτεχνών. Οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες μαζί με τις γκαλερί που τους εκπροσωπούν θα φιλοξενούνται για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα με εκθέσεις που θα σχεδιάζονται ειδικά́ για τον χώρο, σε συνεργασία με γκαλερί, ιδιωτικές συλλογές, επιμελητές και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Επιλέγοντας ένα όνομα που έχει ως δεύτερο συνθετικό την αποστολή, παραπέμπει πιο πολύ στο ιντερλούδιο και στη στάση για να σκεφτεί κανείς. Σκοπός του είναι να αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ́ του επισκέπτη και του παγκόσμιου καλλιτεχνικού γίγνεσθαι, με έργα που -συχνά́- θα αφουγκράζονται την ελληνική πραγματικότητα.
Ποιος ήταν πρωταρχικός σας στόχος και πώς σκοπεύετε να τον υλοποιήσετε;
Να αποτελέσουμε μέρος της προσπάθειας που γίνεται στην Αθήνα να σταματήσει η εσωστρέφεια στην τέχνη. Το μοντέλο συνεργασιών που έχουμε αναπτύξει -δεν εκπροσωπούμε καλλιτέχνες, φιλοξενούμε γκαλερί- επιτρέπει ένα ευέλικτο πρόγραμμα και περισσότερη ελευθερία επιλογών. Ελπίζω να φιλοξενήσουμε εκθέσεις που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον του κοινού και να αποτελέσουμε γέφυρα επικοινωνίας με τη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή.
Με ποιο κριτήριο φιλοξενείτε τους καλλιτέχνες σας;
Τα έργα θα δημιουργούνται ειδικά για τον χώρο μας, άρα επιλέγω πρωτίστως καλλιτέχνες που πιστεύω πως θα εμπνευστούν δημιουργικά από το The Intermission, τον Πειραιά και την Ελλάδα. Βασίζομαι στις σχέσεις που έχω χτίσει στον χώρο όλα αυτά τα χρόνια που εργάζομαι ως σύμβουλος και εστιάζω σε καλλιτέχνες που δεν είχαν την ευκαιρία να εκθέσουν στην Ελλάδα. Είναι συνήθως καλλιτέχνες που θαυμάζω και επιζητούσα την αφορμή για μια πιο δημιουργική συνεργασία.
Λίγα λόγια για την επικείμενη έκθεση…
Η εναρκτήρια έκθεση είναι του σημαίνοντος καλλιτέχνη John Knight (1945, Los Angeles) και τιτλοφορείται “Headshots, a work in situ”. Το έργο έχει δημιουργηθεί ειδικά για τον χώρο μας (in situ). Όπως σε όλα του τα έργα, έτσι και στην έκθεσή μας χρησιμοποιεί καθημερινά χρηστικά αντικείμενα, που δεν αποποιούνται ποτέ́ τη λειτουργική τους υπόσταση, ενώ αμφισβητούν την πολυτιμότητα που η αγορά προσδίδει στα έργα τέχνης. Στα έργα του είναι έκδηλη η κριτική σε θεσμούς, όπως τα μουσεία και το παγκόσμιο κοινωνικοοικονομικό κατεστημένο.
Από τις εκθέσεις που επιμεληθήκατε, ποια θεωρείτε κορυφαία;
Δεν ξέρω αν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη κορυφαία, αλλά η πιο περίπλοκη και ολοκληρωμένη ιδέα, καθώς και με τη μεγαλύτερη συμμετοχή καλλιτεχνών, ήταν το Giles στην γκαλερί Gagosian της Αθήνας.
Πόσο ενδιαφέρον δείχνει το κοινό για τους χώρους τέχνης και τις εκθέσεις και τι θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον του;
Δε γνωρίζω ακόμη καλά το ελληνικό κοινό, πέραν μιας συμπαγούς ομάδας που εργάζεται στη σύγχρονη τέχνη και είμαστε όλοι πάνω-κάτω γνωστοί και φίλοι, γιατί έχω ζήσει την ενήλικη ζωή μου στο εξωτερικό. Καταλαβαίνω πως για το ευρύ κοινό, η συχνά δυσνόητη σύγχρονη τέχνη δεν είναι πάντα τόσο προσιτή. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε ως επαγγελματίες είναι εκπαιδευτικά προγράμματα ή δράσεις που θα γεφυρώνουν τις εκθέσεις με άλλους κλάδους ποικίλων ενδιαφερόντων. Επιστρέφω λοιπόν στις συνεργασίες και θεωρώ πως οφείλουμε να είμαστε ανοιχτοί και φιλόξενοι, ώστε ο κάθε επισκέπτης να νιώθει ευπρόσδεκτος.
Υπάρχουν στις ημέρες μας καλλιτέχνες που ανθίζουν πρώτα μέσα από τα social media. Θεωρείτε ότι τα μέσα βοηθούν στο να γίνουν γνωστοί περισσότεροι καλλιτέχνες;
Όχι, θεωρώ πως βοηθάει να γίνουν γνωστοί πιο μονοδιάστατοι καλλιτέχνες, που τους φτάνει ένα hashtag για να επικοινωνήσουν τη δουλειά τους. Όπως κάθε νέα τεχνολογία, τα social media έχουν τα θετικά και τα αρνητικά τους, σίγουρα πάντως είναι αναπόφευκτα. Δεν είμαι αντίθετη στη χρήση των social media για να διευρύνουμε την επικοινωνία και για μια πιο άμεση επαφή με το κοινό, αλλά σίγουρα δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκαταστήσει τη ζωντανή επαφή με ένα έργο τέχνης. Πιστεύω πως κάποιοι νέοι καλλιτέχνες πέφτουν στην παγίδα του να προσπαθούν να κάνουν έργα που «γράφουν» καλύτερα στον ψηφιακό χώρο, παρά στη φυσική πραγματικότητα. Δίνουν πολλή βάση σε κάποιες αισθητικές συνισταμένες και χάνουν την ουσία.
Με τα νέα μέσα ο καλλιτέχνης βρίσκεται περισσότερο στο φως της δημοσιότητας. Πιστεύετε ότι η υπερβολική προβολή επηρεάζει θετικά το έργο του;
Από τα 60’s και μετά, και πιο σίγουρα από τα 80’s, αρχίζει να γεννιέται η ύπαρξη του καλλιτέχνη rock star - pop icon. Σίγουρα, η συνεχής ενασχόληση με την προβολή του προσώπου αποσπά την προσοχή του καλλιτέχνη από την εργασία του, ενώ έχει σαν φυσική απόρροια τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης περσόνας, που γίνεται μια φυλακή και μπορεί να αναχαιτίσει την εξέλιξή του. Ωστόσο, αγγίζει ένα πιο ευρύ κοινό, που ενημερώνεται για την τέχνη με αυτόν τον τρόπο, ενώ διαφορετικά μπορεί να παρέμενε αδιάφορο.
Η τέχνη παραμένει ένα ακριβό «σπορ» κι αυτό εξακολουθεί να την κρατάει μακριά από μεγάλη μερίδα ανθρώπων. Θα μπορούσε αυτό να αλλάξει ή θα παραμένει προνόμιο μιας ελίτ;
Ακριβό σπορ είναι η συλλογή τέχνης, όχι η τέχνη. Η επίσκεψη σε γκαλερί είναι δωρεάν, η είσοδος στα μουσεία είναι προσιτή και όλα τα μουσεία έχουν προγράμματα με ειδικές προσφορές ακριβώς για να είναι δυνατή η επίσκεψή τους από όλους. Επίσης, στο ίντερνετ μπορεί κανείς να βρει πολύ υλικό για ανάγνωση και έρευνα. Το αν προσφέρει κάτι παραπάνω στη ζωή μας το να συμβιώνουμε με την τέχνη στο σπίτι μας, αυτό είναι μια προσωπική ερώτηση για τον καθένα. Αν κάποιος το θέλει πολύ δεν έχει παρά να αναζητήσει καλλιτέχνες στο ξεκίνημά τους σε πολύ προσιτές τιμές. Όσο για τα ποσά που διαβάζουμε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, αυτό είναι πολύ μικρό ποσοστό της αγοράς σε σχέση με το σύνολο της παραγόμενης τέχνης και πιστεύω πως περισσότερο κεντρίζει το ενδιαφέρον μεγάλου μέρος των αναγνωστών με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει και με τον κίτρινο Τύπο και το celebrity culture. Αισθάνομαι ότι αυτό που τους κρατάει σε απόσταση είναι η δυσνόητη γλώσσα και οι περίπλοκες περιγραφές, η δική μας, δηλαδή, αδυναμία να βρούμε κοινά σημεία επικοινωνίας με το ευρύ κοινό.
Πώς μπορεί η τέχνη να ταράξει ή να κινητοποιήσει μια κοινωνία και να την ωθήσει στην αλλαγή;
Δε νομίζω πως η τέχνη οφείλει να είναι χρηστική. Η μαγεία της τέχνης είναι πως ουσιαστικά είναι άχρηστη σ’ έναν κόσμο που θέλει σε όλα να προσδώσει χρησιμότητα. Ένα έργο τέχνης μπορεί να κάνει όλα τα παραπάνω ή και τίποτα. Αν της προσέδιδα κάποιο ρόλο αυτός θα ήταν της αναζήτησης και της αποκάλυψης κεκαλυμμένων συναισθημάτων, συστημάτων και αξιών.
«Όταν πράγματι αφήνεσαι, το να δουλεύεις και να ζεις μέσα στην τέχνη είναι ευλογία. Σε ομορφαίνει νομίζω, σε κάνει πιο συνειδητό κι είναι αυτή η συνειδητότητα που δίνει νόημα στη ζωή μας», τονίζει η Μαρίνα Βρανοπούλου για τη σχέση της με την τέχνη. Μια σχέση που ξεκίνησε με επιρροές από τη μητέρα της, που πάντα ζωγράφιζε και από μικρή της έμαθε να την αγαπά, να επισκέπτεται τα μουσεία και να τοποθετείται σε αυτά που έβλεπε. Η ίδια σπούδασε στο Λονδίνο, Ιστορία της τέχνης στο University College, Σύγχρονη Τέχνη στο Christies και θεωρία της τέχνης στο Goldsmiths University. Δυνατά όπλα ώστε να μπορεί σήμερα να κάνει τη δική της, ξεχωριστή κατάθεση στον χώρο του πολιτισμού.
Πώς σκεφτήκατε το concept «Δύο Χωριά» να εξυπηρετεί την τέχνη; Ήθελα να φτιάξω έναν χώρο «ζωντανό», στον οποίο να παρουσιάζω την τέχνη που εγώ καταλαβαίνω και να δημιουργήσω έναν χώρο συνεύρεσης, όπου άνθρωποι με τις δικές μου καταβολές θα βρίσκονται, θα επικοινωνούν και θα εμπνέονται.
Η επιλογή της Μυκόνου πώς προέκυψε και με ποιον τρόπο λειτούργησε στο μοναδικό περιβάλλον του νησιού; Το φως, η αρχιτεκτονική, η ελληνικότητα και η πολυφωνία του νησιού λειτουργούν ως τόπος έμπνευσης ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Παράλληλα, είναι ένας προορισμός στον οποίο συναντιούνται συλλέκτες απ’ όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, δηλαδή, όταν έχουν χρόνο και διάθεση να δουν κάτι που τους αφορά.
Ποιο ήταν το αρχικό σας όραμα και πώς αυτό μεταβάλλεται με τον χρόνο, καθώς έχει πλέον πάρει τον δρόμο του; Τα Δύο Χωριά ήταν πάντα ένα πεδίο διαρκώς μεταβαλλόμενο, μια νομαδική αποικία καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας, μια πλατφόρμα πολιτιστικής παραγωγής με ελληνικές ρίζες και διεθνή κατεύθυνση. Ξεκίνησε σαν ένα δίπατο σπίτι στη Μύκονο με πολλές εκθέσεις. Πλέον, έχει δεύτερο χώρο στην Αθήνα, συμμετέχει σε διεθνείς φουάρ, κάνει δικές του εκδόσεις, εκπροσωπεί καλλιτέχνες απ’ όλον τον κόσμο κ.ά.
Τα Δυο Χωριά πλέον και στην Αθήνα! Μιλήστε μου για το νέο σας εγχείρημα. Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που ανακοινώνουμε ότι τα Δύο Χωριά ετοιμάζονται ν’ ανοίξουν τον δεύτερο χώρο τους στα προάστια της Αθήνας και συγκεκριμένα, στο Νέο Ψυχικό. Όπως το 2015 άνοιξαν την πρώτη πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης στη Μύκονο, έτσι και τώρα πρόκειται για τον μόνο ακαδημαϊκό χώρο τέχνης στην περιοχή, 15 χρόνια αφότου το ίδρυμα ΔΕΣΤΕ έκλεισε τον θρυλικό χώρο στην οδό Ομήρου και μεταφέρθηκε στο νέο του κτίριο. Η δημιουργία πολιτιστικών φορέων σε κοινότητες που βρίσκονται πέρα από τους κεντρικούς πολιτιστικούς κόμβους μιας περιοχής, αποτελεί μέρος μιας παγκόσμιας αλλαγής στον πολιτιστικό σχεδιασμό κι έναν από τους τρόπους με τους οποίους κινούνται τα πολιτιστικά ρεύματα σήμερα.
Με τι θα εγκαινιάσει τη νέα σεζόν η Αθήνα και τι ετοιμάζετε για τη συνέχεια; Εγκαινιάζουμε τον νέο χώρο με την ατομική έκθεση της Hulda Guzman. Η σχέση μας με τη Hulda ξεκίνησε μ’ ένα residency στη Μύκονο το 2016 και συνεχίστηκε με τη συμμετοχή της στο booth, που παρουσιάσαμε στο Untitled Miami 2018. Τα έργα της είναι ζωηρά, μ’ ευφάνταστες εσωτερικές αφηγήσεις που μπλέκουν το πραγματικό με το φανταστικό. Στη συνέχεια, θ’ ακολουθήσει η ατομική έκθεση της εικαστικού Maja Djordjevic, που ζει κι εργάζεται στη Βαρσοβία.
Έχετε κάποιο καλλιτεχνικό «απωθημένο»; Πολλά! Καλλιτέχνες που ονειρεύομαι να συνεργαστώ μαζί τους, βιβλία που θέλω κάποτε να εκδοθούν και έργα τέχνης που θέλω να δείξω σε όλον τον κόσμο.
Η τέχνη διαπαιδαγωγεί πιο ολοκληρωμένα τους ανθρώπους. Πώς θεωρείτε ότι αυτό μπορεί να υλοποιηθεί στη χώρα μας; Είναι ουτοπικό ν’ απαντήσω «εύκολα!»; Μέσω των σχολείων, των μουσείων, των πολλών αξιόλογων artist run spaces και γκαλερί, καθώς είναι αρκετοί αυτοί που μπορούν ν’ αφιερώσουν τον χρόνο να σταθούν μπροστά από ένα έργο τέχνης, να το κοιτάξουν και να επεξεργαστούν τις προσλαμβάνουσες που τους δίνει.
Θα μπορούσε η τέχνη να ταράξει ουσιαστικά τα νερά μιας κοινωνίας; Ίσως μέσω των συλλεκτών; Η πανεπιστημιακή μου διατριβή θέτει το ερώτημα, αν ο συλλέκτης -όχι, φυσικά, ο κάθε συλλέκτης- είναι ο σημερινός ακτιβιστής καλλιτέχνης, που έχει την πλατφόρμα και το κοινό να κινητοποιήσει την κοινωνία σε αλλαγή...
Info: The Intermission X Galerie Neu: John Knight 18/9 έως 19/11
Φωτογραφία: Αλέξανδρος Ιωαννίδης
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ GLOW 152 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019
