Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του φωτογραφικού λευκώματος «Άθως – Τα χρώματα της πίστης» και την πολυταξιδεμένη ομώνυμη φωτογραφική έκθεση, εκδόθηκε πρόσφατα το νέο βιβλίο του Στράτου Καλαφάτη με τίτλο «Αρχιπέλαγος». Στις σελίδες του αποτυπώνεται ένα ιδιαίτερο ταξίδι που έκανε ο γνωστός φωτογράφος στο Αιγαίο πέλαγος, ένα υδάτινο οδοιπορικό με σπάνια ποιητική ματιά. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα ξεχωριστό άλμπουμ που μοιάζει να ισορροπεί τις πιο στιβαρές και με συγκεκριμένους όγκους φωτογραφίες του Αγίου Όρους, καθώς εδώ τα περιγράμματα των αντικειμένων μοιάζουν να χάνονται μέσα στη ρευστότητα της θάλασσας.  Η παρουσίαση του νέου βιβλίου πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο από τις εκδόσεις Άγρα, στον χώρο της γκαλερί Barnier/Eliades που εκπροσωπεί τον καλλιτέχνη.  

Αρχιπέλαγος. Κλείσε τα μάτια… ποια είναι η πρώτη εικόνα που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς αυτή τη λέξη;

Δεν είναι εικόνα, είναι ο ήχος του. Ο ίδιος ήχος που έφτανε τα βράδια τραχύς, ρυθμικός στο παιδικό μου δωμάτιο. Και μετά σαν σε όνειρο έρχεται ο ορίζοντας, που όσο τον κυνηγάς τόσο απομακρύνεται.

Ποια χρονιά ξεκίνησε το project; Περιέγραψε μας την πρώτη μέρα και με ποια συναισθήματα ανέβηκες στο πλοίο...

Ξεκίνησα το ταξίδι του Αρχιπελάγους από τη γενέτειρά μου, ένα απόγευμα, αρχές καλοκαιριού το 2006. Η Καβάλα, το βορειότερο λιμάνι του Αιγαίου, ήταν η ιδανική αφετηρία, μα πρωτίστως η πόλη όπου μεγάλωσα και έμαθα τη θάλασσα. Το πλοίο ήταν οικείο από τα ταξίδια της νιότης, ανάγλυφο από τα στρώματα αλμύρας και λαδομπογιάς. Αφήσαμε τη στεριά.  Μαύρος καπνός απλώθηκε στον ορίζοντα, μέχρι που χάθηκε στη νύχτα. Παρέμεινα στο κατάστρωμα παρατηρώντας τις γραμμές, τους αφρούς της μηχανής και τα μακρινά φώτα, σε μια προσπάθεια ανασύνταξης της μνήμης. Φτάσαμε στη Λήμνο. Τα κόκκινα φώτα της προβλήτας και ο θόρυβος του καταπέλτη ήταν οι πρώτες φωτογραφίες του Αρχιπελάγους.

Πόσο διήρκεσε η φωτογράφηση και πόσες τοποθεσίες επισκέφθηκες;

Φωτογράφισα για 21 ημέρες, από νησί σε νησί, με κάθε λογής πλεούμενο, σε μια άναρχη διαδρομή, προσπαθώντας να περιγράψω την πολυπλοκότητα και τη γοητεία μιας υδάτινης πόλης, όπως τη φανταζόταν οι επιμελητές της έκθεσης. Αυτός ο πρώτος κύκλος φωτογράφισης του Αρχιπελάγους, παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2006 στο ελληνικό περίπτερο στα Giardini, της 10^ης   Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Με αφορμή την ομότιτλη έκδοση από την Άγρα ακολούθησε ένα δεύτερο ταξίδι, δέκα  χρόνια μετά, στο οποίο αναζήτησα αυτό που έχει αλλάξει και ό,τι έμεινε πίσω αναλλοίωτο στον χρόνο. Ξεκίνησα ένα απόγευμα του Φλεβάρη από την Θάσο και έφτασα μέχρι την απόμακρη Αστυπάλαια.

Πόσες φωτογραφίες τράβηξες συνολικά και πόσες περιέχει το βιβλίο; 

Φωτογράφισα γύρω στα 100 φιλμ. Ψηφιοποίησα 400 εικόνες. Στο βιβλίο παρουσιάζονται 55 από αυτές τις φωτογραφίες.

Σου ήταν δύσκολο να κάνεις την τελική επιλογή; Με ποια κριτήρια προχώρησες σε αυτήν;

Είναι διαφορετικά τα κριτήρια επιλογής για μια επιτοίχια έκθεση από ότι σε μια έκδοση. Πέρα από το αδιαπραγμάτευτο κριτήριο της ποιότητας των εικόνων, σε μια έκδοση έχει κυρίαρχο λόγο η αφήγηση που προκύπτει τόσο με την επιλογή, όσο και με την αλληλουχία των φωτογραφιών.

Γιατί ήταν σημαντική αυτή η ανάθεση για εσένα; Τι σου άφησε ως «παρακαταθήκη»;

Ήταν μια σημαντική ανάθεση που μου έδωσε την ευκαιρία να κατανοήσω περισσότερο το μυστήριο του Αρχιπελάγους και να δω τη δουλειά μου να εκτίθεται στη Biennale της Βενετίας, μια υπέρτατη τιμή για κάθε καλλιτέχνη.

Στον πρώτο κύκλο ανάθεσης ήταν μαζί σου και ο Σπύρος Σταβέρης που φωτογράφιζε τους ανθρώπους. Έχει εκδοθεί και η δική του δουλειά, που πιθανόν θα συμπλήρωνε τα δικά σου υδάτινα τοπία με το ανθρώπινο στοιχείο;

Η δουλειά και των δυο μας συνυπάρχει στο μεγάλο κατάλογο της έκθεσης, με περισσότερες από 200 φωτογραφίες. Ασφαλώς το ιδανικό σενάριο θα ήταν μια αντίστοιχη έκδοση με τις εικόνες του Σπύρου, τον οποίο εκτιμώ ιδιαίτερα.

Τι μπορεί να γίνει, ώστε η Θεσσαλονίκη να μπει στον διεθνή χάρτη του χώρου της φωτογραφίας; 

Η Θεσσαλονίκη είναι πολύ δύσκολο να μπει στον διεθνή χάρτη για πολλούς λόγους που αποτελούν μια ξεχωριστή συζήτηση. Αυτό δεν αφορά μόνο τη φωτογραφία αλλά γενικότερα τον εικαστικό χώρο, που παραμένει εγκλωβισμένος σε πρακτικές και επιλογές «τοπικής εμβέλειας».

Who is Who

Γεννημένος στην Καβάλα το 1966, ο Στράτος Καλαφάτης ζει στη Θεσσαλονίκη όπου έχει δημιουργήσει με τη Λία Ναλμπαντίδου το studiotessera, έναν τόπο για τη φωτογραφία. O ίδιος διδάσκει και οργανώνει δράσεις που αφορούν τη δημιουργική φωτογραφία. Έχει ολοκληρώσει μακροχρόνιες φωτογραφικές εργασίες όπως οι Αρχέτυπες Εικόνες, το Ημερολόγιο 1998-2002, η Saga, το Αρχιπέλαγος, ο Άθως – Τα χρώματα της πίστης και έχει κυκλοφορήσει 5 βιβλία με τις εκδόσεις Άγρα.

Από το 1990 παρουσιάζει το έργο του σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ενδεικτικά αναφέρονται: 10η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία / PhotoEspaña Μαδρίτη, Ισπανία / Bozar Expo, Βρυξέλλες / Φεστιβάλ Νίκαιας, Γαλλία / Φεστιβάλ Ρώμης, Ιταλία.

Info: Η έκδοση Αρχιπέλαγος είναι δίγλωσση και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.

Φωτογραφία πορτρέτου: Αρσένιος Τοπτσίδης