Η Ζωή Ζενιωδη ζει στη Νέα Σμύρνη και ταξιδεύει πολύ λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων. Οι πιο πρόσφατες συνεργασίες της περιλαμβάνουν τις Όπερες του Chicago και της Santa Fe στην Αμερική,την Όπερα του Queensland στην Αυστραλία, καθώς και ορχήστρες, όπως η Συμφωνική Ορχήστρα της Βρέμης και η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της Κολομβίας. Πολύ σύντομα θα βρεθεί στο Παρίσι με την Orchestre de Paris ως βοηθός δυο μεγάλων μαέστρων, της Marin Alsop και του Jaap Van Zweden και αμέσως μετά στην Κολωνία με την Köln Gürzenich Orchestra και τον François Xavier Roth.
Πώς μπήκε η μουσική στη ζωή σας;
Η σχέση μου με τη μουσική ξεκίνησε λόγω της γιαγιάς μου Ζωής, η οποία είχε έρθει πρόσφυγας από τη Σμύρνη το 1922. Η ίδια ήταν μπαλαρίνα και η αδερφή της έπαιζε ερασιτεχνικά πιάνο. Ήταν δεδομένο λοιπόν ότι θα ακολουθούσα κι εγώ αυτή την παράδοση. Βασική δασκάλα μου ήταν η Ίντα Μαργαρίτη, η σύζυγος του συνθέτη Λώρη Μαργαρίτη, και πραγματικά δεν θα μπορούσα να είμαι πιο τυχερή.
Ποιο από τα σπουδαία επιτεύγματά σας ξεχωρίζετε;
Βασικότερο επίτευγμά μου θεωρώ το γεγονός ότι έχω κάνει ήδη δύο καριέρες σε πολύ ψηλό επίπεδο. Αρχικά, ως πιανίστα συνοδός τραγουδιστών, σπούδασα στα καλύτερα μέρη της Ευρώπης, μαθαίνοντας από πολύ σπουδαίους καλλιτέχνες και καθιερώθηκα δίνοντας πολλές συναυλίες και ρεσιτάλ στην Ευρώπη για πολλά χρόνια και ταυτόχρονα εργάστηκα στο Royal College of Music. Όταν ξεκίνησα να σπουδάζω διεύθυνση ορχήστρας γνώριζα ότι είναι ένα τεράστιο ρίσκο. Τελικά, ήταν από τις καλύτερες αποφάσεις της ζωής μου. Έχω διευθύνει σε μέρη όπως το Carnegie Hall και η Philharmonie του Παρισιού και συνεργάζομαι με κορυφαίους οργανισμούς παγκοσμίως.
Αν θα μπορούσατε να ορίσετε τη σχέση σας με την Ελλάδα, πώς θα αποτυπωνόταν αυτή η περιγραφή και τι ερμηνεία θα έκρυβε;
Είναι γεγονός ότι είμαι από τους πολύ λίγους Έλληνες μουσικούς που ζουν στην Ελλάδα και εργάζονται σχεδόν αποκλειστικά στο εξωτερικό. Νιώθω πραγματικά ότι μεταφέρω μία όμορφη Ελλάδα έξω και αυτό αναγνωρίζεται από όλους τους συναδέλφους και τους οργανισμούς με τους οποίους συνεργάζομαι. Επίσης, νιώθω πολύ όμορφα που η εργασία μου ανοίγεται σε όλες τις ηπείρους. Η ευθύνη απέναντι στη δουλειά μου είναι μεγάλη. Και την παίρνω πάντα ολοκληρωτικά. Οι χώρες στις οποίες έχω ζήσει και έχω εργαστεί για πάνω από 20 χρόνια έχουν υπάρξει εξαιρετικές απέναντι μου και μου έχουν προσφέρει πάρα πολλά.
Δεν νιώθω ότι έχω ευθύνη απέναντι στη χώρα μου. Δυστυχώς ή ευτυχώς, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η Ελλάδα δεν με έχει στηρίξει, ούτε με έχει βοηθήσει. Δεν έχω συχνά συνεργασία με ελληνικούς οργανισμούς γιατί δεν με καλούν. Επίσης, έχω ένα δύσκολο παρελθόν και δικαστικούς αγώνες με οργανισμό της χώρας. Όλα αυτά δεν συνάδουν στο να νιώθω «ζεστά» απέναντι στη γενέτειρα μου σε επαγγελματικό επίπεδο. Σκοπεύω όμως να συνεχίσω να δείχνω όλο αυτό που εγώ θεωρώ «ελληνικό» στο εξωτερικό, ακόμη και αν η χώρα μου με δυσκολεύει.
Με αφορμή την ταινία Tár, η οποία έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις: Πόσο αληθινά παρουσιάζεται ο μουσικός κόσμος; Έχετε παρόμοια βιώματα;
Η ταινία Tár είναι πραγματικά συγκλονιστική. Θεωρώ ότι καλλιτεχνικά είναι ένα αριστούργημα. Όμως, ενώ βασίζεται σε κάποια πραγματικά στοιχεία πρέπει να πω ότι όχι, δεν παρουσιάζει τον πραγματικό μουσικό κόσμο. Δεν θεωρώ ότι είναι μία ταινία πάνω στη ζωή μιας γυναίκας μαέστρου. Είναι μία ταινία πάνω στα βασικά θέματα εξουσίας και κατάχρησης δύναμης, πάνω στο αμείλικτο σύστημα που μπορεί να διαλύσει οποιονδήποτε, πάνω σε θέματα πολιτικής ορθότητας και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πάνω στην απέραντη μοναξιά του ανθρώπου. Έχω συναντήσει ανθρώπους με διάφορες διαταραχές και προβλήματα, δυστυχώς κυρίως άντρες στο συγκεκριμένο επάγγελμα, αλλά όλα τα παραπάνω ανήκουν και σε διάφορους άλλους επαγγελματικούς χώρους. Αντιθέτως, το ντοκιμαντέρ maestra το οποίο μόλις παρουσιάστηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης και παρουσιάζει τις ζωές πέντε γυναικών μαέστρων, δείχνει ξεκάθαρα την πραγματικότητα.
Γυναικεία εξουσία: Πόσο λεπτά είναι τα όρια που μπορούν να οδηγήσουν σε κατάχρηση;
Θα απαντήσω πάνω στο θέμα εξουσία και όχι γυναικεία εξουσία, γιατί αυτό δεν έχει φύλο. Τα όρια δεν είναι τόσο κοντά όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Οι άνθρωποι οι οποίοι ασκούν την κατάχρησή της είναι άνθρωποι οι οποίοι κάνουν κάτι αντίστοιχο ακόμη και όταν δεν έχουν θέση δύναμης. Είναι άνθρωποι που εσωτερικά βρίσκονται σε δύσκολες ανασφαλείς θέσεις και η μόνη τους επιλογή είναι η φαινομενικά εξωτερική δύναμη. Αν τους δοθεί θέση εξουσίας, σίγουρα δημιουργούν πολλά προβλήματα στους ίδιους και στους γύρω τους. Δεν ξεκινά όμως η κατάχρηση εξουσίας από θέση δύναμης.
Ποια είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη γυναίκα του 2023;
Με δυσκολεύουν οι χαρακτηρισμοί και οι γενικεύσεις, γιατί βρίσκω τον κάθε άνθρωπο μοναδικά ιδιαίτερο. Ο τόπος, το παρελθόν, η οικογένεια, η παιδεία, όλα αυτά είναι στοιχεία πολύ διαφορετικά για τον καθένα. Αν κληθώ να δώσω κάποιους χαρακτηρισμούς, ελπίζω η γυναίκα του 2023 να είναι υγιής, ελεύθερη, αυτόνομη, δυνατή, στοργική, ανθρώπινη, γεμάτη πάθος γι' αυτά που επιθυμεί.
Τι προκλήσεις καλείται να αντιμετωπίσει η σύγχρονη γυναίκα;
Το περιβάλλον, στο οποίο βρίσκεται κάθε σημερινή γυναίκα προσδίδει διαφορετικά χαρακτηριστικά στις προκλήσεις. Σίγουρα, ένα τεράστιο κομμάτι του έχει να κάνει με την ισορροπία της. Το μέσα και το έξω, η μητρότητα, οι σχέσεις, η εργασία, η ταχύτητα, η επαφή με την επιθυμία, η υπαρξιακή αγωνία που εμφανίζεται όσο περνούν τα χρόνια και είτε την αντιμετωπίζουμε είτε προσπαθούμε να διαφύγουμε με κάθε δυνατό τρόπο. Είναι μεγάλες οι απαιτήσεις και χρειάζονται μεγάλες αντοχές. Έτσι ήταν πάντα, ωστόσο έπεφτε κάθε φορά αλλού το φως.
Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη δύναμη και τη μεγαλύτερη αδυναμία μιας γυναίκας;
Θεωρώ ότι όλοι οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι από όλες τις ποιότητες και οι ίδιες ποιότητες αλλάζουν όψη ανάλογα με το πρίσμα κάτω από το οποίο τις κοιτάμε κάθε φορά. Η ίδια η φύση της γυναίκας έχει τεράστια δύναμη αλλά και τεράστια ευαλωτότητα. Αυτά θα κρατούσα και πιστεύω ότι όλοι πρέπει να πορεύονται με το να εξελίσσουν τα ταλέντα τους και να εργάζονται πάνω στις αδυναμίες τους - όχι για να τις εξαλείψουν αλλά για να μπορέσουν να τις αποδεχτούν και να δημιουργήσουν όμορφες στιγμές μέσα σε αυτές.
Αισθάνεστε απελευθερωμένη με την εικόνα σας; Κατά πόσο η εικόνα είναι μέρος της γυναικείας φύσης και πώς αντιμετωπίζετε τις αλλαγές επάνω σας.
Ναι. Αισθάνομαι απόλυτα απελευθέρωμενη με την εικόνα μου. Αγαπώ πολύ το σώμα μου και το φροντίζω πολύ. Η άσκηση είναι σε καθημερινή βάση στη ζωή μου όπως και η προσπάθεια για σωστή διατροφή και υγεία. Η εικόνα δεν είναι μέρος της γυναικείας φύσης μόνο. Η εικόνα είναι μέρος της καθημερινότητας που ζούμε γιατί, απλά, τα τελευταία χρόνια όλα δουλεύουν με γνώμονα την εικόνα. Δεν συμμερίζομαι αυτόν τον τρόπο ύπαρξης προσωπικά, αλλά αυτό είναι δική μου επιλογή. Δεν έχω βαφτεί ποτέ παρά μόνο όταν έχω κάποια συναυλία ή κάποια συνέντευξη. Δεν βάφω τα μαλλιά μου, δεν βάφω τα νύχια μου. Οι αλλαγές επάνω μου είναι από τα πιο αγαπημένα μου πράγματα, λατρεύω όλες μου τις νέες ρυτίδες και όλες τις γραμμές που δείχνουν πόσο εκφραστική είμαι, πόσο έχω χαρεί αλλά και πόσο πραγματικά έχω κουραστεί και έχω κλάψει στη ζωή μου.
Ποιο θεωρείτε το “a-ha moment” σας. Τη στιγμή που «έσπασε η γυάλινη οροφή» και οδηγηθήκατε στην επιτυχία;
Δεν έχω οδηγηθεί σε επιτυχία μέσω κάποιας στιγμής. Είμαι σίγουρη ότι έχει συμβεί αυτό σε κάποιους ανθρώπους αλλά δεν συνέβη σε μένα. Ό,τι έχω πετύχει στη ζωή μου έχει γίνει μέσα από πολύ κόπο και πολλές θυσίες. Δεν με έχει «ανακαλύψει» κάποιος, ούτε με έχει βοηθήσει κάποιος συγκεκριμένα για να κάνω καριέρα. Έχω δουλέψει πολύ σκληρά και, για να πω την αλήθεια, όλο αυτό που ονομάζουμε επιτυχία είναι πολύ απατηλό. Για μένα, η επιτυχία είναι κάτι προσωπικό και σίγουρα δεν είναι η δουλειά μου από μόνη της. Θεωρώ τεράστια επιτυχία τη σχέση μου με τα παιδιά μου και τη σχέση μου με τους αγαπημένους και φίλους. Αυτό είναι για μένα ό,τι πιο σημαντικό.
Κεφάλαιο οικογένεια. Είναι τελικά η ολοκλήρωση μιας γυναίκας η δημιουργία οικογένειας; Ποια θα ήταν η κληρονομιά που θέλατε να αφήσετε;
Η σχέση με τα παιδιά που με έκαναν μητέρα είναι ό,τι σημαντικότερο έχω βιώσει ποτέ. Δεν θα το ονόμαζα «ολοκλήρωση», γιατί θεωρώ ότι η αυτή είναι επίσης κάτι προσωπικό. Επίσης, όχι, δεν θεωρώ ότι η γυναίκα για να «ολοκληρωθεί» πρέπει να κάνει παιδιά. Τα παιδιά είναι ό,τι σημαντικότερο έχουμε στις ζωές μας, είναι το μέλλον, είναι η ανθρωπότητα, είναι τα πάντα. Η όποια επαφή μαζί τους είναι ένα θαύμα από μόνο του. Όλοι θα έπρεπε να έχουμε ως κέντρο της ύπαρξής μας τα παιδιά όλου του κόσμου. Εύχομαι να έχω τη δύναμη να συνεχίζω να βοηθάω νέους ανθρώπους με όποιον τρόπο μπορώ.
Τι ρόλο παίζει η μητρότητα στη ζωή σας και πώς εκείνη συγκρίνεται με τη διεύθυνση μιας ορχήστρας;
Η μητρότητα δεν συγκρίνεται με τη διεύθυνση ορχήστρας. Είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα που όμως ζω ταυτόχρονα. Και τα δύο, με διαφορετικούς τρόπους, με κάνουν πολύ ευτυχισμένη και με γεμίζουν όμορφα. Οι στιγμές που συνεργάζομαι με την ορχήστρα και φτιάχνουμε ήχο μέσα από όλη την αοριστότητα και το αφηρημένο που αυτή η εργασία περιλαμβάνει, αυτές οι στιγμές που είναι υπερβατικές και δεν έχουν χώρο ή χρόνο, είναι ακραία μοναδικές και πανέμορφες. Αυτό το οποίο όμως με κάνει να κλείνω τα μάτια μου χαρούμενη το βράδυ είναι το να έχω δει τα δυο μου παιδιά να κοιμούνται όμορφα και ευτυχισμένα, όπως πρέπει να κάνουν όλα τα παιδιά του κόσμου.
Ποιες είναι οι συμβουλές που θα δίνατε στον νεότερο εαυτό σας;
Να μην αναλωθεί τόσο πολύ σε κάποιες πλάνες. Θα του πρότεινα κάποια παραπάνω μονοπάτια και θα τον προστάτευα λίγο περισσότερο. Ο νεότερος εαυτός μου ζούσε με όλη την ενέργεια που ζω και τώρα, αλλά όχι με την ίδια σοφία. Επίσης, θα του έλεγα να ισορροπεί μεταξύ πάθους και ονείρου, επιθυμίας και ταξιδιού, γείωσης και επαφής με την πραγματικότητα. Αυτό ακριβώς βέβαια είναι η ωρίμανση που ευτυχώς έρχεται με τον χρόνο.
Ποια είναι η επόμενη μέρα για εσάς;
Βρίσκομαι σε ένα πολύ όμορφο σημείο της καριέρας μου. Το 2022 όπως ανέφερα, ταξίδεψα πάρα πολύ. Έτσι διαφαίνεται και το 2023, όμορφα ταξίδια και μουσικές, όμορφες οικογενειακές στιγμές, όμορφοι άνθρωποι και πολλή αγάπη. Η επόμενη μέρα είναι πάντα η μέρα που ανοίγω τα μάτια μου και νιώθω τυχερή που ζω, τυχερή που είμαι μάνα, τυχερή που είμαι μαέστρος.
