Μην πάει ο νους σας σε ατελέσφορους έρωτες, τρικλοποδιές που βάζει η μοίρα στους εραστές και αισθητική τουρκικών σίριαλ. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: το Κάποτε στην Ανατολία είναι ταινία σινεφίλ και απέσπασε το Μεγάλο βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών του 2011. Μπορεί ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης, ο σημαντικότερος της Τουρκίας, Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, να μην παρουσιάζει έναν παραμυθένιο έρωτα, παρουσιάζει, όμως, ένα μαύρο υπερβατικό παραμύθι.
Η ιστορία είναι απλή: μια ομάδα ανδρών, ένας εισαγγελέας, ένας αστυνομικός, ένας γιατρός, ένας κατάδικος, ένας δήμαρχος και η συνοδεία τους προσπαθούν μέσα στη νύχτα να βρουν ένα πτώμα, θαμμένο κάπου στο πουθενά, στη μέση των στεπών της Ανατολίας. Μέσα σε μια νύχτα που μοιάζει ατελείωτη, ένα τοπίο που μοιάζει αχανές και μέσα από τραγελαφικές καταστάσεις, φωτίζονται διακριτικά, σχεδόν υπονοούνται, τα μυστικά πέντε ανδρών, υποβάλλοντας ένα άλλο βλέμμα, πιο βαθύ και πιο ανθρώπινο.
Η εξαιρετική φωτογραφία μετουσιώνει ένα τοπίο πραγματικό σε εσωτερικό, ενώ η έμφαση στην αποτύπωση των στοιχείων της φύσης προσδίδει στην ερημιά μια υπόσταση μεταφυσική και μια γοητευτική αλλόκοτη ενέργεια, πέρα και πάνω από τα ανθρώπινα πάθη. Ο δραματικός φωτισμός ξαφνιάζει και κάνει το μαύρο παραμύθι του Τσεϊλάν μαγικό, ενώ οι πινελιές μαύρου χιούμορ δίνουν ένα διασκεδαστικό ανάλαφρο τόνο που εξισορροπεί το ανθρώπινο δράμα και την ποιητική διάθεση του σκηνοθέτη.
Ίσως η χρήση βίας από τις αρχές και οι νύξεις για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αποτελούν ένα ειρωνικό σχόλιο του δημιουργού, η ταινία που παρουσιάζει, όμως, αποτελεί δείγμα αντάξιο των σπουδαίων ταινιών του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Ο Τσεϊλάν μας προτείνει μια ταινία για την ανθρώπινη αλήθεια, μια αφήγηση στέρεη και λιτή, χωρίς φλυαρίες. Μια ποίηση που πηγάζει από τα επίγεια χωρίς να γίνεται λυρική και μια ομορφιά που υπερβαίνει τα επίγεια χωρίς να τα επισκιάζει. Μας συστήνει, δηλαδή, μια άλλη Τουρκία και μια αισθητική που ακροβατεί ανάμεσα στη λογοτεχνία, τη φωτογραφία και την ποίηση.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΥΡΤΩ ΚΑΛΟΦΩΛΙΑ
