Σημαντικά έργα ζωγραφικής και χαρακτικής από τη Συλλογή Έργων Τέχνης της  Alpha Bank περιλαμβάνει η έκθεση με τίτλο “Η Συλλογή της Alpha Bank. Ελληνική Τέχνη από το 1960 έως σήμερα”, την οποία διοργανώνουν η Αlpha Bank και ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (ΜΟΜus), έως τις 24 Φεβρουαρίου, στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, στην Αποθήκη Β1 στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Η έκθεση παρουσιάζει 41 έργα που σκιαγραφούν την εξέλιξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας κατά τα τελευταία 60 περίπου έτη και φιλοτεχνήθηκαν από διακεκριμένους Έλληνες εικαστικούς, μεταξύ των οποίων οι Νίκος Αλεξίου, Δημήτρης Αληθεινός, Στήβεν Αντωνάκος, Μιχάλης Αρφαράς, Γιάννης Γαΐτης, Απόστολος Γεωργίου, Κώστας Κουλεντιανός, Γιάννης Κουνέλλης, Γιώργος Λαζόγκας, Γιώργος Λάππας, Θεόδωρος Στάμος, Τάκης, Θανάσης Τότσικας, Κώστας Τσόκλης και Αλέξανδρος Ψυχούλης.Η έκθεση συμπληρώνει, κατά κάποιον τρόπο, την παλαιότερη έκθεση, με τίτλο “Η Συλλογή της Αlpha Bank. Ελληνική τέχνη από το 1920 έως σήμερα”, που φιλοξενήθηκε το 2006 στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. 

Η συνέντευξη που ακολουθεί με την Ειρήνη Οράτη, Ιστορικό Τέχνης - Επιμελήτρια της Συλλογής Έργων Τέχνης της Alpha Bank, η οποία επιμελήθηκε την εν λόγω έκθεση μαζί με τον Γιάννη Μπόλη, Ιστορικό Τέχνης – Επιμελητή ΜΟΜus, ξεδιπλώνει το χρονικό της εξέλιξης της ελληνικής τέχνης, από τα ταραχώδη, μεταπολεμικά χρόνια μέχρι και σήμερα. 

Κα Οράτη, κατά πόσο εξελίχθηκε η ελληνική τέχνη από το 1960 έως και σήμερα;

H ελληνική σύγχρονη τέχνη από το 1960 τολμάει να ακολουθήσει τις ευρωπαϊκές τάσεις της πρωτοπορίας. Αυτό οφείλεται σε μια γενιά ρηξικέλευθων καλλιτεχνών όπως ο Β. Κανιάρης, ο Ν. Κεσσανλής, ο Γ. Κουνέλλης, ο Τάκης και άλλοι , που μπόρεσαν ως νέοι να βαδίσουν ομότιμα στα χνάρια της τέχνης στην Ευρώπη, Γαλλία και Ιταλία κυρίως.  Αυτό άνοιξε τις πόρτες και για τις επόμενες γενιές καλλιτεχνών.

Ποιες είναι οι κατευθύνσεις αυτής της εξέλιξης; Ποια ρεύματα ακολούθησαν κατά κύριο λόγο οι σύγχρονοι Έλληνες εικαστικοί;

Ο Β. Κανιάρης και ο Γ. Σπυρόπουλος φέρνουν την αφαίρεση στην Ελλάδα, όπου η δουλειά τους αντιμετωπίζεται με μεγάλη επιφύλαξη. Στη συνέχεια  αναδεικνύεται η ομάδα των Νέων Ρεαλιστών με έντονα πολιτικό λόγο, που περιορίζεται από το καθεστώς της επταετίας. Από το 1980 και μετά οι έλληνες καλλιτέχνες μπορούν και ακολουθούν τα ρεύματα της παγκόσμιας πρωτοπορίας, αφού πλέον η ενημέρωση και η επικοινωνία γίνονται ευκολότερα. Φυσικά, τα μηνύματα αυτά έχουν μια καθυστέρηση στην αποδοχή τους από το ελληνικό κοινό.

Διαπιστώνετε διαφορές στην εικαστική εξέλιξη καλλιτεχνών που δραστηριοποιήθηκαν στο εξωτερικό, όπως η Λήδα Παπακωνσταντίνου και ο Στήβεν Αντωνάκος;

Έλληνες καλλιτέχνες δραστηριοποιήθηκαν στην Ευρώπη (Β. Κανιάρης, Γ. Κουνέλλης, Τάκης, Δ. Περδικίδης κ.α.) και στην Αμερική (Θ. Στάμος, Χρύσα, Λ. Σαμαράς, Σ. Αντωνάκος). Η παραμονή τους σε κέντρα όπως το Παρίσι, το Βερολίνο, ή η Νέα Υόρκη τους προσέφερε τα αναγκαία ερεθίσματα για μια συνεχή έρευνα και ανανέωση, αλλά και τους έβαλε σε έναν απαιτητικό χώρο ανταγωνισμού, δίπλα σε καλλιτέχνες παγκόσμιας ακτινοβολίας.

Ας πούμε όμως δυο κουβέντες παραπάνω για την έκθεση που παρουσιάζεται αυτές τις ημέρες στην Αποθήκη Β1, στο Λιμάνι. Πόσα έργα περιλαμβάνει και τι είδους;

Περιλαμβάνει 41 έργα καλλιτεχνών, ζωγραφικά, επιτοίχια, κατασκευές, γλυπτά, χαρακτικά. Μαζί με τον επιμελητή του MOMus Γιάννη Μπόλη, επιδιώξαμε να παρουσιάσουμε χαρακτηριστικά  έργα που να διατρέχουν χρονολογικά τις τελευταίες έξι δεκαετίες. 

Ποιος ήταν ο στόχος σας ως επιμελήτρια της συγκεκριμένης έκθεσης; Νιώθετε ότι επετεύχθη;

Αρχική μας  επιδίωξη ήταν να παρουσιαστούν στη Θεσσαλονίκη έργα της Συλλογής που δεν έχουν ξαναπαρουσιαστεί στο κοινό. Αυτό έγινε πράξη και έτσι στην Αποθήκη Β1 υπάρχουν έργα που δύσκολα εκτίθενται, όπως για παράδειγμα το έργο του Γ. Κουνέλλη, του Θ. Τότσικα, ή της Α. Στασινοπούλου, αλλά και έργα που έχουν αποκτηθεί τα τελευταία χρόνια και παρουσιάζονται για πρώτη φορά (Β. Κανιάρης, Γ. Λαζόγκας, Γ. Ρόρρης, Ν. Αλεξίου, Λ. Παπακωνσταντίνου, Γ. Λάππας, Γ. Χαδούλης).

Αντιμετωπίσατε δυσκολίες, είτε στην επιλογή των έργων είτε στο στήσιμο της έκθεσης, κι αν ναι, πώς τις ξεπεράσατε;

Όχι, δεν υπήρξαν δυσκολίες. Η Αποθήκη Β1 είναι, θα έλεγα, ιδανικός χώρος, βρίσκεται στο απόλυτο κέντρο της πόλης, είναι εύκολα προσβάσιμη, ενώ εσωτερικά μας διευκόλυνε το περίκλειστο παραλληλόγραμμο που οριοθέτησε, κατά κάποιο τρόπο, την έκθεση. Εσωτερικά τοποθετήθηκαν έργα ογκώδη, εμβληματικά, όπου το καθένα διαμόρφωσε το δικό του πλαίσιο. Φωτίστηκαν εξαιρετικά από τον Κ. Κοσμίδη, ενώ η φροντίδα τους έχει ανατεθεί στην εμπειρία της Ε. Στεργίου, υπεύθυνης της Αποθήκης Β1.

Η συλλογή έργων τέχνης της Alpha Bank περιλαμβάνει συνολικά 5.500 έργα. Θα ήθελα να σας ρωτήσω, αν υπάρχει κάποιο/α που να σας συγκινεί/ούν προσωπικά. Αν ναι, γιατί;

Κάποια έργα μου αρέσουν πάρα πολύ , όπως τα έργα του Κ. Μαλέα ή του Δ. Γαλάνη, άλλα έχουν δικές τους ιστορίες, όπως ένα έργο του Κ. Παρθένη, δώρο των υπαλλήλων στον Διοικητή τους τη δεκαετία του 1930 ή το έργο του Γ. Λάππα, που είναι στην έκθεση και το οποίο αποτελεί τη μακέτα για ένα έργο 7 μέτρων που έγινε το 2007. Μέσα από τη μακέτα αυτή ο Γ. Λάππας μας είπε όλη την ιστορία που τον οδήγησε στο έργο. Υπάρχουν στη Συλλογή κάποια έργα μοναδικά, υπάρχουν και έργα που συνδέονται με ιστορίες.

Συχνά ακούμε γύρω μας την έκφραση «Η τέχνη θα σώσει τον κόσμο». Τι σημαίνει για εσάς αυτή η δήλωση;

Νομίζω ότι είναι κάτι πολύ γενικό και αφηρημένο. Θα σας θυμίσω κάτι που έγραψε ο θεωρητικός Τζον Ράσκιν: 

"Τα μεγάλα έθνη γράφουν την αυτοβιογραφία τους σε τρία βιβλία. Το βιβλίο των Πράξεων, το βιβλίο των Λέξεων και το βιβλίο της Τέχνης. 

Κανένα δεν μπορούμε να κατανοήσουμε, αν δεν έχουμε διαβάσει τα άλλα δύο.

Όμως μπορούμε να εμπιστευόμαστε μόνο το βιβλίο της Τέχνης."

Μπορεί η τέχνη να ωφελήσει τον απλό άνθρωπο, στην καθημερινότητά του;

Μπορεί να του προσφέρει μια γαλήνη, μπορεί να τον κάνει να προβληματιστεί. Η ωφέλεια της τέχνης στον άνθρωπο δεν έχει να κάνει με την οικειότητά του απέναντι στην τέχνη, σύγχρονη ή παλαιότερη, έχει να κάνει με το πόσο ένα έργο μπορεί να τον συγκινήσει. Φυσικά τα σπουδαία έργα τέχνης έχουν αυτή τη δύναμη, σκεφτείτε για παράδειγμα το Las Meninas του Velazquez, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι ένα απλό μικρό σχέδιο του Γ. Μόραλη για παράδειγμα, δεν μπορεί να συγκινήσει εξίσου. Είναι θέμα πρόσληψης, ανοίγματος προς το έργο και ειλικρίνειας απέναντι σε αυτό που μας προκαλεί.

Στην Ελλάδα η ιδιωτική πρωτοβουλία συμπληρώνει συχνά την ελλιπή στήριξη του κράτους σε ζητήματα που άπτονται του πολιτισμού. Γιατί είναι σημαντικό αυτό να συνεχιστεί;

Όσον αφορά στο θέμα της τέχνης, αλλά και του πολιτισμού γενικότερα, οπωσδήποτε πρέπει να συνεχιστεί. Ακόμα και διεθνώς τα κρατικά μουσεία και οι πινακοθήκες δεν έχουν τη δυνατότητα και την ευελιξία να πραγματοποιήσουν αγορές ή να πραγματώσουν φιλόδοξα εκθεσιακά προγράμματα. Οι χορηγοί, τα ιδιωτικά μουσεία, τα πολιτιστικά ιδρύματα που λειτουργούν με συνέπεια, μπορούν και να υποστηρίξουν τα κρατικά μουσεία, αλλά και με τη λειτουργία τους να παράγουν πολιτισμό. Στην Ελλάδα υπάρχουν από όλα, και σπουδαίες ιδιωτικές συλλογές, και ιδιωτικά μουσεία με συνεχή δραστηριότητα και πολιτιστικά ιδρύματα που στηρίζουν εκθέσεις, εκδόσεις, βοηθούν τους νέους καλλιτέχνες και πολύ συχνά γίνονται χορηγοί μεγάλων εκθεσιακών διοργανώσεων.   

Ποια είναι η γνώμη σας για την εγχώρια εικαστική παραγωγή και τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη; Πού θα την τοποθετούσατε -σε μια υποθετική κλίμακα αναγνωρισιμότητας- σε σχέση με άλλα κράτη της Ευρώπης;

Ο παγκόσμιος χάρτης είναι πλέον πολυσύνθετος. Η Ελλάδα έχει μια σημαντική εικαστική παραγωγή, χωρίς όμως πλέον ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά. Με την παγκοσμιοποίηση οι σύγχρονοι καλλιτέχνες έχουν όλη την ενημέρωση και τη δυνατότητα να βρίσκονται συνεχώς παντού. Αυτό είναι ταυτόχρονα και επικίνδυνο. Ένα γερό ταλέντο μπορεί να αποπροσανατολιστεί εξαιτίας των τάσεων που πιστεύει ότι πρέπει να ακολουθήσει. Η Ελλάδα έχει μια τοπική σχολή στην τέχνη από τον 19^ο αιώνα, πάντα με τις επιρροές της, όμως οι Έλληνες καλλιτέχνες  εκτιμώνται αρκετά, κάποιοι από αυτούς έχουν και ένα αποτύπωμα στον ευρύτερο χάρτη. Δεν θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις χώρες της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, όμως η καλλιτεχνική παραγωγή είναι σημαντική, συχνά και ανεπανάληπτη.

Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι καλλιτέχνες; 

Έλληνες: Ν. Γύζης, Δ. Γαλάνης, Νίκος Λύτρας, Γ. Μόραλης, Ν. Αλεξίου, Γ. Λάππας.

Ξένοι:  H. Matisse, Α. Μοdigliani, D. Hockney, L. Bourgeois, O.  Eliasson.

Ένα έργο τέχνης που έχετε στο σπίτι σας και σας συγκινεί βαθιά;

Ένα έργο της Α. Λίτη και μια καταπληκτική προσωπογραφία του Δ. Κοσμαδόπουλου.

Και ένα έργο τέχνης που θα αγοράζατε, αν είχατε τη δυνατότητα;

Ένα έργο του H. Matisse.

Info: Η έκθεση θα παρουσιάζεται έως 24.02.2019, στο MOMus - Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (πρώην Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης)

Κεντρική φωτογραφία: Νίκος Αλεξίου, Το Πλέγμα, 1999-2000 © Συλλογή της Alpha Bank. Δεξιά: πορτρέτο της Ειρήνης Οράτη.