Καθώς οι συσκευές εικονικής πραγματικότητας έχουν πάψει πια να αποτελούν στοιχείο ενός δυστοπικού μέλλοντος, ο κόσμος στον οποίο μας προτρέπουν να καταδυθούμε φαίνεται αληθινός και ακούγεται πραγματικός, αλλά δεν πρόκειται να τον αγγίξουμε, να τον γευτούμε ή να τον μυρίσουμε ποτέ. Οι αισθήσεις μας είναι τα εργαλεία που μας βοηθούν να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Κατ’ αρχάς, η όσφρηση είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσει ένα μωρό σε αντίθεση με τους ηλικιωμένους στους οποίους η απώλειά της αποτελεί προγνωστικό δείκτη για μελλοντική έκπτωση των νοητικών λειτουργιών. Επίσης, η ακοή δεν ενισχύει μόνον την αντίληψή μας, αλλά συμβάλλει στην ισορροπία και την κίνηση και η αφή προσφέρει όσα δεν μπορεί η όραση να δώσει. Έτσι, λοιπόν, οποιαδήποτε απώλεια αίσθησης διαταράσσει την ύπαρξή μας.

Οι έρευνες δείχνουν ότι, όταν χρησιμοποιούμε και τις πέντε αισθήσεις μας, ενεργοποιούμε μέρη του εγκεφάλου μας που τείνουν να παραμελούνται. Με την ενεργοποίηση αυτών των περιοχών, σχηματίζονται νέες νευρικές οδοί και αλλάζει κυριολεκτικά ο τρόπος δομής του εγκεφάλου μας. Όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε, δηλαδή, στις αισθήσεις μας, η εγκεφαλική νευροπλαστικότητά μας ενισχύεται. Αυτό σημαίνει ότι διατηρούμε την ικανότητα να μαθαίνουμε καινούρια πράγματα, έχουμε τη δυνατότητα να βελτιώσουμε τις ήδη υπάρχουσες δεξιότητες ή γνώσεις μας, μπορούμε να αποκαταστήσουμε μια εγκεφαλική βλάβη, μερική ή ολική, ενδυναμώνουμε κάποιες εγκεφαλικές περιοχές και τις αντίστοιχες λειτουργίες τους και διατηρούμε ενεργό και υγιή τον εγκέφαλό μας για πολύ περισσότερο χρόνο.

Τι γίνεται όμως όταν λόγω ηλικίας φθείρονται οι αισθήσεις μας και αποδυναμώνονται; Η τεχνολογία έχει την απάντηση.

Όραση

Η γήρανση είναι ο πιο κοινός παράγοντας κινδύνου για διάφορες παθήσεις της όρασης, όπως ο καταρράκτης, το γλαύκωμα και η εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Η εμφάνιση αυτών των παθήσεων μπορεί να ελαχιστοποιηθεί μειώνοντας κάποιους παράγοντες κινδύνου, όπως ο διαβήτης τύπου 2, η παχυσαρκία και ο τρόπος ζωής που σχετίζεται με την ανάπτυξή τους. Διακοπή του καπνίσματος, αποφυγή της άμεσης έκθεσης στο ηλιακό φως και υγιεινή διατροφή με άφθονες αντιοξειδωτικές βιταμίνες, είναι οι απαραίτητες κινήσεις πρόληψης.
Όμως η τεχνολογία μπορεί να μας προσφέρει βιονική όραση. Ένα εμφύτευμα στην ωχρά κηλίδα (την κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς), γυαλιά εξοπλισμένα με κάμερα, ένας δέκτης που επεξεργάζεται τις εικόνες που συλλαμβάνει και τις μετατρέπει έτσι ώστε να φτάσουν στο εμφύτευμα ματιού, αποτελούν το βιονικό μάτι που αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο έχει ήδη δοκιμαστεί σε δώδεκα ασθενείς με απώλεια όρασης. Χωρίς την ανάγκη χειρουργικής επέμβασης, εκμεταλλεύεται την τεχνητή νοημοσύνη, έτσι ώστε τα άτομα χωρίς όραση να μπορούν να «βλέπουν» τι υπάρχει γύρω τους. 

Ακοή

Η απώλεια ακοής μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε απομονωμένοι και αποτελεί επίσης απειλή για την ασφάλειά μας. Υπάρχουν ενέργειες που μπορούμε να κάνουμε για να καθυστερήσουμε ή να αντισταθμίσουμε αυτήν την απώλεια, όπως το να μειώσουμε τον θόρυβο του περιβάλλοντος. Όση λιγότερη δουλειά έχουν να κάνουν τα αυτιά, τόσο περισσότερο θα παραμείνουν υγιή. Όποτε είναι δυνατόν, λοιπόν, πρακτικές όπως η μείωση του θορύβου στον οποίο εκτιθέμεθα και η αποφυγή πολυσύχναστων περιβαλλόντων με έντονους θορύβους, θα μπορούσαν να προστατέψουν την ακοή μας.

Αν και σήμερα καμία συσκευή δεν είναι ικανή να αποκαταστήσει τη χαμένη ακοή 100%, υπάρχουν εργαλεία που μπορούν να τη βελτιώσουν σημαντικά, ακόμη και σε θορυβώδες περιβάλλον. Ένα παράδειγμα είναι η συσκευή αυτιού Oticon Opn, η οποία συνδέεται με ένα iPhone ή μια smart TV και λειτουργεί σαν σετ ακουστικών. Έτσι μπορεί κάποιος να μιλήσει στο τηλέφωνο, να ακούσει μουσική ή να παρακολουθήσει μια τηλεοπτική εκπομπή ασύρματα. Επιτρέπει επίσης στους χρήστες να ενεργοποιούν τη θέρμανση ή οποιαδήποτε υπηρεσία οικιακού αυτοματισμού, όταν συνδέονται στο Διαδίκτυο.

Γεύση και όσφρηση

Καθώς μεγαλώνουμε, χάνουμε μέρος της όσφρησής μας, πιθανότατα λόγω της μείωσης των οσφρητικών νευρώνων και της μειωμένης παραγωγής βλεννογόνου. Ο αριθμός των γευστικών καλύκων μειώνεται επίσης και γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι στα γευστικά ερεθίσματα. Η απώλεια της γεύσης και της όσφρησης μπορεί να οδηγήσει σε κακή διατροφή και να επηρεάσει αρνητικά την υγεία μας. Η καλή στοματική υγιεινή (βούρτσισμα και χρήση οδοντικού νήματος), η κατανάλωση τροφών που περιέχουν απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα, όπως ο ψευδάργυρος που βρίσκεται στα στρείδια, το κρέας και τα όσπρια καθώς και η μείωση του αλατιού, που καταστρέφει τους γευστικούς κάλυκες και αυξάνει την αρτηριακή πίεση, αποτελούν απαραίτητα βήματα προστασίας.

Αλλά μια τεχνητή μύτη ίσως φαντάζει η ιδανική αποκατάσταση. Ομάδα επιστημόνων ανέπτυξε μία τέτοια, που αναγνωρίζει αυτές τις οσμές ακόμη και πριν η οσφρητική μας αίσθηση είναι σε θέση να τις ανιχνεύσει. Ο Tai Hyun Park, καθηγητής στη Σχολή Χημικής και Βιολογικής Μηχανικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ και ένας από τους δημιουργούς της συσκευής, αναφέρει ότι «είναι ένα είδος βιοαισθητήρα που μιμείται την ανθρώπινη μύτη». Σύμφωνα με τον ίδιο, θα μπορούσε να βοηθήσει άτομα με προβλήματα όσφρησης.

Από την άλλη, μια ομάδα οδοντιάτρων από το Πανεπιστήμιο της Οκαγιάμα (Ιαπωνία) ανέπτυξε μια κινητή πρόσθετη γλώσσα από ρητίνη, η οποία συνδέεται με τα πίσω δόντια με κορδόνι, για ασθενείς με καρκίνο του στόματος, οι οποίοι χάνουν την ικανότητα ομιλίας λόγω της βλάβης που προκαλείται από όγκους στη γλώσσα. Αυτή προστίθεται στις τεχνητές γλώσσες που μπορούν να μετρήσουν και να συγκρίνουν γεύσεις, οι οποίες είναι εξοπλισμένες με αισθητήρες και αναγνωρίζουν οργανικές και ανόργανες ενώσεις με ακρίβεια που ξεπερνά ακόμη και την ανθρώπινη ευαισθησία. 

Αφή

Το δέρμα μας με την πάροδο του χρόνου γίνεται λιγότερο ευαίσθητο στον πόνο, τη θερμοκρασία και την πίεση λόγω της απώλειας των υποδοχέων αφής. Χρειάζεται, λοιπόν, ιδιαίτερη προσοχή για την αποφυγή τραυματισμών όπως εγκαύματα από καυτά αντικείμενα και μώλωπες από την ασκούμενη πίεση. Το να παραμείνουμε σωματικά δραστήριοι είναι απαραίτητο, αφού τα κυκλοφορικά προβλήματα προκαλούν απώλεια αφής. Ωστόσο, στη μάχη κατά της απώλειας αυτής της αίσθησης έρχεται και το δεύτερο δέρμα, που σχεδιάστηκε από το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore (ΗΠΑ) για να προστατεύει τον στρατό από βιολογικές και χημικές επιθέσεις. Μία μεμβράνη τοποθετείται στα ρούχα και έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην απώθηση του ιού του δάγκειου πυρετού.

Αν και η δυσλειτουργία των αισθήσεων δεν έχει μελετηθεί επαρκώς σε βιολογικό επίπεδο, το σίγουρο είναι ότι μειώνει την ποιότητα ζωής μας. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να ακονίζουμε διαρκώς τις αισθήσεις μας, τροφοδοτώντας τον βασικό υπολογιστή, τον εγκέφαλό μας, με νέα ερεθίσματα, αποτρέποντας έτσι την απώλεια μνήμης και ενισχύοντας αποτελεσματικά τη λειτουργία του. Η τεχνολογία θα λειτουργεί πάντα υποστηρικτικά, προσφέροντάς μας τα κατάλληλα ανταλλακτικά.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2024