Έχοντας ήδη εκδόσει 24 βιβλία για παιδιά, το πρώτο της βιβλίο για ενηλίκους είναι μόνο μία από τις πολλές και ποικίλες δραστηριότητες, με τις οποίες καταπιάνεται η Κατερίνα Τζαβάρα που γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη και σ' αυτήν αφιερώνει τις γεμάτες συναίσθημα ιστορίες της. Είναι αριστούχος της Παιδαγωγικής Σχολής Νηπιαγωγών και κάτοχος διπλώματος κατάρτησης στη Δημιουργική Γραφή στην Εκπαίδευση, με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη Φυσική Δραστηριότητα και Ποιότητα Ζωής για παιδιά, στο Α.Π.Θ., ενώ τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη μελέτη της εφαρμογής της Τέχνης και της Φιλαναγνωσίας στο σχολείο. Εργάστηκε σε θέσεις διδακτικές και διοικητικές στην εκπαίδευση, ως υπεύθυνη σχεδιασμού και εισηγήτρια σε Λέσχες Δημιουργικής Γραφής για παιδιά κι ενηλίκους και είναι επιστημονική συνεργάτιδα σε μουσεία και ιδιωτικούς φορείς πολιτισμού.

Αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά, είναι μέλος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και της Επιστημονικής Ένωσης για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας (ΕΕΠΕΚ). Σήμερα εργάζεται ως Υπεύθυνη των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας. Από τις εκδόσεις Διάπλους έχουν εκδοθεί 24 βιβλία της για παιδιά και εκπαιδευτικούς από τα οποία το «Πάμε να μετρήσουμε τη Γη;» βρέθηκε στη βραχεία λίστα των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων για την κατηγορία Παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο 2021 ενώ η πρόσφατη συλλογή διηγημάτων «Δώδεκα Ιστορίες που γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη», απευθύνεται για πρώτη φορά σε ενηλίκους.

H πορεία σου μέχρι σήμερα φανερώνει μια ιδιαίτερη αγάπη για τις τέχνες, τον πολιτισμό με μια αισθητική που ξεχωρίζει.

Ευχαριστώ για την πολύ τιμητική παρατήρηση. Μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που αγαπούσε το θέατρο, τη μουσική, τον αθλητισμό, τα ταξίδια και το διάβασμα. Από την αρχή της επαγγελματικής μου πορείας είχα ένα όραμα για την εκπαίδευση, να περιλαμβάνεται στο καθημερινό πρόγραμμα όλων των παιδιών η ενασχόληση με την Τέχνη και να προωθούνται οι αρχές του πολιτισμού μέσα από τον επιστημονικό σχεδιασμό των παιδαγωγικών δράσεων. Από τις επισκέψεις σε μουσεία, την ακρόαση σπουδαίων μουσικών έργων και την ανάγνωση λογοτεχνίας, μέχρι την εφαρμογή κανόνων περιβαλλοντικής πολιτικής, την καθαριότητα, την ευγένεια και τον σεβασμό στους άλλους, όλα αποτελούν εκφράσεις πολιτισμού. Το ίδιο όραμα (ελπίζω πως) διαπνέει και τα βιβλία μου.

Μίλησέ μας για την πορεία σου, πως ξεκίνησαν όλα, ποιο ήταν το σημείο εκκίνησης και πώς εξελίχθηκε η διαδρομή σου σε σχέση με τη συγγραφή;

Η αρχή έγινε από την σημερινή μου εκδότρια, Στέλλα Σαπουντζή, η οποία μετά από είκοσι χρόνια στον χώρο των εκδόσεων στην Αθήνα επιχειρούσε ένα δικό της ξεκίνημα με τις εκδόσεις Διάπλους στη Θεσσαλονίκη. Έβλεπε από πρώτο χέρι τα projects που ετοίμαζα με αφορμή τη φιλαναγνωσία και με στόχο να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα παιδιά με έναν διαφορετικό τρόπο την παιδική λογοτεχνία. Παρακολουθούσε τις θεατρικές παραστάσεις που ανέβαζα σε κείμενα δικά μου, τις ιστορίες που έφτιαχνα μαζί με τα παιδιά και μου πρότεινε να συνεργαστούμε. Για αυτό και η πρώτη σειρά βιβλίων που δημιουργήσαμε αφορούσε στο Θέατρο στο σχολείο, μετά τη Λαογραφία στην εκπαίδευση και συνεχίσαμε με καινοτόμες σειρές για την πολιτιστική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Είμαι ιδιαίτερα τυχερή και περήφανη που κάναμε μαζί 24 βιβλία για παιδιά και εκπαιδευτικούς με πολύπλευρη θεματολογία και εξαιρετικές εικονογραφήσεις που άφησαν το δικό τους στίγμα.

Ποια είναι τα highlights της διαδρομής σου ως συγγραφέας; Μίλησέ μας για κάτι που δε θα ξεχάσεις ποτέ...

Δύο είναι οι σταθμοί που ξεχωρίζω. Αρχικά την κυκλοφορία της σειράς εκπαιδευτικών βιβλίων «Μαγικές Διαδρομές στην Τέχνη», για να γνωρίσουν τα παιδιά το έργο σπουδαίων Ελλήνων ποιητών και ζωγράφων στο σχολείο μέσα από πρωτότυπες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Αυτή η σειρά παραμένει αναντικατάστατη για τη μελέτη, την πρωτοτυπία και τη διαθεματική της διάσταση, ένα πολύτιμο εργαλείο γνωριμίας με την Τέχνη που αγαπιέται το ίδιο ακόμη και σήμερα, 14 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση. Σήμερα, καμαρώνω για το τελευταίο μου βιβλίο για παιδιά «Πάμε να γνωρίσουμε τη Γη;», που διακρίθηκε στη Βραχεία Λίστα των Κρατικών Βραβείων για την κατηγορία Παιδικό Εικονογραφημένο Βιβλίο 2021, με την υπογραφή της Ευαγγελίας Γουτιάνου στην εικονογράφηση. Και φυσικά η αναπάντεχα θερμή υποδοχή του πρώτου μου βιβλίου για ενηλίκους, «Δώδεκα».

Διδασκαλία και λογοτεχνία. Πώς ακριβώς συνδυάζονται;

Τα λογοτεχνικά κείμενα είναι φορείς πολιτισμού, αποτελούν ζωντανό υλικό που μετασχηματίζει τη γλώσσα σε λειτουργική πράξη. Δημιουργούν κρίκους επικοινωνίας, συναισθηματικής εγγύτητας μεταξύ αναγνωστών, διευρύνουν τη φαντασία και καλλιεργούν δεξιότητες ατομικής ανάπτυξης μέσα σε ένα σύνολο ανθρώπων που μετέχουν στη διαδικασία. Στοιχεία που προσπαθούμε να κερδίσουν και οι μαθητές/-τριες μας μέσα από τη διδασκαλία. Η Λογοτεχνία λειτουργούσε πάντα ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μου στο σχολείο όταν ήμουν μαθήτρια, αργότερα ως φοιτήτρια αλλά και στη συνέχεια ως ενεργή παιδαγωγός. Η διδασκαλία, η ανάγνωση βιβλίων και το γράψιμο είναι συνθήκες αλληλένδετες για μένα, η μία οδηγεί και κινητοποιεί την άλλη.

Ποιος είναι ο ρόλος της λογοτεχνίας στη ζωή σου σήμερα και πώς διαφοροποιείται στο πέρασμα του χρόνου;

Είμαι ενεργή αναγνώστρια, πολύ συνειδητοποιημένη και αυστηρή. Διαβάζω πάντα βιβλία που τραβούν την προσοχή μου σύμφωνα με τα δικά μου κριτήρια και σπάνια παρασύρομαι από τα best sellers. Τον τελευταίο χρόνο διαβάζω περισσότερο ποίηση, κυρίως Ελλήνων δημιουργών, και λιγότερο πεζογραφία. Επέστρεψα και στα πρωτότυπα αγγλικά κείμενα γιατί αγαπώ τη γλώσσα τους. Διαπιστώνω πως μεγαλώνοντας οι αναγνωστικές μου προτιμήσεις παγιώνονται, και μετά από έναν δύο κύκλους αναζήτησης, επιστρέφω στη λογοτεχνία που διάβαζα και έγραφα όταν ήμουν έφηβη. Μάλλον αναζητώ ακόμη τη φρεσκάδα και την έκπληξη της πρώτης ανάγνωσης των σπουδαίων συγγραφέων.

Πώς προέκυψε η ιδέα του νέου σου βιβλίου. Μίλησέ μας για αυτό και τι νέο προσφέρει.

Ξεκίνησα πριν πολλά χρόνια να γράφω στο ηλεκτρονικό πολιτιστικό περιοδικό thinkfree.gr μέχρι που συνειδητοποίησα μαζί με τον εκδότη του περιοδικού, τον δημοσιογράφο Γιάννη Κεσσόπουλο, πως όλα τα τελευταία κείμενα που του έδινα ουσιαστικά συμπλήρωναν ένα puzzle σύντομων ιστοριών με φόντο την πόλη της Θεσσαλονίκης. Του εκμηστηρεύτηκα την ιδέα μου, με παρακίνησε με ενθουσιασμό να προχωρήσω και κάπως έτσι άρχισε η περιπέτεια της συγγραφής του πρώτου μου βιβλίου για ενηλίκους. Πρόκειται για μια συλλογή 12 διηγημάτων με τον αντίστοιχο τίτλο «Δώδεκα Ιστορίες που γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη», που πραγματεύονται ρεαλιστικές ιστορίες ανθρώπων σε διαφορετικές εποχές, από την Οθωμανοκρατούμενη Θεσσαλονίκη μέχρι και την περίοδο της πανδημίας. Κάποιες διαδραματίζονται και σε άλλους τόπους που αγαπώ, όπως το Πήλιο, η Πιερία, η Τήνος. Κάθε διήγημα μάς τοποθετεί και σε έναν διαφορετικό μήνα του χρόνου, προσδίδοντας έτσι μια αφηγηματική αίσθηση του ταξιδιού μέσα στις εναλλαγές των τοπίων και των εποχών. Όπως δηλαδή ταξιδεύουμε κι εμείς οι ίδιοι μέσα στον εαυτό μας και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις μας. Κάθε ιστορία έχει ξεχωριστή πλοκή και ένταση. Φέρνει αποκαλύψεις και ανατροπές στη ζωή των πρωταγωνιστών. Και κρύβει ένα μικρό εύρημα σε σχέση με τις λέξεις, τα γράμματα, τα κείμενα, τις επιστολές.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης υπάρχει διακριτικά στις αφηγήσεις σου. Είναι κάτι που το επιδίωξες;

Ναι, το βιβλίο αλλά και γενικότερα οι αναφορές στα κείμενα που γράφω έχουν συχνά εικόνες και αρώματα από την πόλη μου. Είμαι γνήσιο παιδί αυτής της πόλης. Η καθημερινή επαφή με τον αέρα, τους ήχους, τα μονοπάτια και τις γειτονιές της Θεσσαλονίκης είναι κινητήριος δύναμη και έμπνευση για μένα. Ήθελα να αποτυπώσω αυτή την αίσθηση και στην πρώτη μου συλλογή διηγημάτων. Χαίρομαι που το αναγνωστικό κοινό ανταποκρίνεται με ζεστασιά και συγκίνηση σε αυτήν μου την επιλογή, γιατί όλοι αγαπούν τη Θεσσαλονίκη, κυρίως οι ταξιδευτές.

Αν ήταν στο χέρι σου να διαλέξεις ένα πρόσωπο πιθανώς και από άλλη εποχή για επόμενο βιβλίο ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;

Είμαστε ήδη σε συζητήσεις με το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας για τη συγγραφή της βιογραφίας ενός πολύ σημαντικού ιστορικού προσώπου για τη Μακεδονία. Θα είναι μια ιστορία για παιδιά και νέους. Οι νέοι άνθρωποι είναι αποκομμένοι από την ιστορία του τόπου τους. Η λογοτεχνία με μια σύγχρονη ματιά και γραφή μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον τους και να αξιοποιηθεί και σε μια πιο δημιουργική διδακτική προσέγγιση του μαθήματος της Ιστορίας.

Τι είδους ανάγκες έκφρασης σας καλύπτει η συγγραφή. Μιλήσε μας για τον τρόπο που ξετυλίγεται η δημιουργία ενός βιβλίου.

Στην αρχή ανάβει μια σπίθα στο μυαλό, καθώς έρχεται η πρώτη έμπνευση. Ο πρώτος τίτλος (συνήθως αυτόν κρατάω) καταγράφεται. Οι κύριοι χαρακτήρες παίρνουν μορφή, τους «βλέπω» σε διάφορους χώρους να μιλούν, να κινούνται, μετατρέπονται οι σκέψεις σε εικόνες. Μετά αρχίζει το βάσανο, η πάλη με τις λέξεις, τις εκφράσεις που επιλέγω ώστε να συμπυκνώνουν όλα όσα αισθάνομαι εγώ και οι ήρωές μου, χωρίς να χαθεί η ισορροπία. Σβήνω, γράφω, σβήνω περισσότερο - πάντα τη νύχτα. Μπορεί να περάσουν μήνες και ξαναδιαβάζοντας ό,τι έγραφα να το πετάξω. Είμαι απόλυτα συνδεδεμένη με τη διαδικασία της γραφής, είναι η φυσική μου κλίση, επικοινωνώ πολύ καλύτερα, πιο άρτια και εύστοχα όταν γράφω, ακόμη και στην καθημερινή επαφή με τους δικούς μου ανθρώπους και συνεργάτες. Έχω σχεδόν καταργήσει τις τηλεφωνικές συνομιλίες, προτιμώ να βλέπω τους ανθρώπους στα μάτια ή να διαβάζω τις σκέψεις τους μέσα από τα γραπτά τους.

Πόσο έχει αλλάξει ο τρόπος που εκφράζεσαι με τα χρόνια και τι είδους εξέλιξη παρατηρείς στο έργο σου;

Μόνο μέσα από τη συνεχή αναζήτηση και το διάβασμα μπορείς να εξελιχθείς. Για μένα το μεγάλο βήμα να ασχοληθώ με τη λογοτεχνία για ενήλικο κοινό μετά από 15 πολυγραφότατα χρόνια στο παιδικό βιβλίο, έγινε με κόπο, αγάπη και απεριόριστο σεβασμό και θαυμασμό στους δασκάλους μου. Σε επίπεδο τεχνικής έμαθα να μην ξοδεύομαι στο περιττό. Και να αφήνομαι πλήρως στο ένστικτό μου, να μην «μαλακώνω» τη γραφή μου για να ταιριάζει ή να γίνεται αρεστή σε συγκεκριμένο κοινό.

Ποια από όλες τις τέχνες προτιμάς και γιατί;

Τη μουσική, γιατί συμβολίζει μια παγκόσμια γλώσσα που δεν έχει σύνορα και μας απελευθερώνει σωματικά και εκφραστικά, κάτι που είναι λυτρωτικό για την ψυχική υγεία και την επικοινωνία μεταξύ μας. Ασχολούμαι με τη μουσική, το πιάνο και το χορωδιακό τραγούδι από τα πρώτα σχολικά μου χρόνια.

Μεγάλη εμπειρία και μάθημα ζωής η πειθαρχία και η αφοσίωση που απαιτεί η ενασχόληση με τη μουσική.

Ενα dream project;

Αφορά στα παιδιά και πώς μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στα κοινωνικά, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά δρώμενα της ευρύτερης κοινωνίας, μέσα από την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής κουλτούρας.

Μίλησέ μας για τη Θεσσαλονίκη και τους ανθρώπους της.

Την αγαπώ τη Θεσσαλονίκη, πιστεύω πολύ στη δυναμική των ανθρώπων της, στη σπάνια χημεία που μας διακρίνει ως ένα πολυσύνθετο και πολύχρωμο μείγμα ιστορικών καταβολών και πολιτισμών. Απογοητεύομαι και θυμώνω που δεν προβάλλουμε και δεν αξιοποιούμε αυτά τα στοιχεία προς όφελος της ανάπτυξης της πόλης αλλά δεν σταματώ να ελπίζω και να θαυμάζω το απίστευτο ταλέντο των νέων καλλιτεχνών της, το υψηλό αίσθημα φιλοξενίας που ακόμη μας ξεχωρίζει και κάποιες καινοτομίες στην εκπαίδευση και στο επιχειρείν που ξεκίνησαν από εδώ. Αν την διατηρήσουμε και καθαρή, είναι πανέμορφη και ανθρώπινη πόλη. Μαθαίνω και στους μαθητές μου την ιστορία της και πώς μπορούν να γίνουν ενεργοί στη διαμόρφωση της σύγχρονης εξέλιξης της πόλης.

Με ποιον τρόπο υπάρχει η Ελλάδα στην καρδιά σου;

Με τη γλώσσα των ποιητών μας. Με τη μουσική του Χατζηδάκι, του Θεοδωράκη και του Ξαρχάκου.

Το αγαπημένο σου μουσείο/gallery και μια έκθεση που δεν θα ξεχάσεις ποτέ;

Το Victoria & Albert Museum στο Λονδίνο και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα. Θυμάμαι πάντα με δέος και συγκίνηση μια έκθεση - αφιέρωμα στον Γιώργο Σεφέρη, που φιλοξενήθηκε στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, με τίτλο: «Όταν το φως χορεύει, μιλώ δίκαια. Ο Γιώργος Σεφέρης και η ποίησή του μέσα από τη ζωγραφική και τη φωτογραφία».

Ο ορισμός της ομορφιάς για σένα;

Η αντανάκλαση της ψυχικής ομορφιάς, του πνεύματος και της καλοσύνης σε ένα λαμπερό πρόσωπο. Ο ορισμός της αντικειμενικής ομορφιάς των εξωτερικών χαρακτηριστικών που υπακούουν σε αναλογίες ισορροπίας, ισομετρίας και χρωμάτων, με άφηνε πάντα σχεδόν αδιάφορη. Σύμφωνα με τη δική μου αισθητική, η πραγματική ομορφιά συνοδεύεται πάντα από ένα ή δύο αταίριαστα στοιχεία που έρχονται σε κόντρα με την υπόλοιπη εικόνα, που πετάγονται με θράσος ή ντροπαλότητα, όχι μόνο στο ανθρώπινο σώμα αλλά και στη φύση, σε ένα μουσικό κομμάτι ή σε ένα εικαστικό έργο τέχνης.

Η αλλαγή που θα ήθελες να δεις να συμβαίνει;

Μια νέα γενιά γονέων με ενσυναίσθηση, οικολογική παιδεία, αγάπη για τον πολιτισμό και την Ελλάδα. Οικογένειες που θα γνωρίζουν πραγματικά τα παιδιά τους, που θα ακούν και θα συζητούν, που θα βάζουν όρια με αγάπη και υπομονή, που θα έχουν προτεραιότητα την καλλιέργεια της αξίας της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης και της αλληλεγγύης.

Η καλύτερη συμβουλή που σου έχουν δώσει ποτέ;

Ζήτα αυτό που θέλεις και θα το λάβεις!

Περιγράφοντας τον εαυτό σου με τρεις λέξεις...

Θα πω τα ανώδυνα στοιχεία του χαρακτήρα μου: αυθόρμητη, ενστικτώδης, ανήσυχη.

Τι περιλαμβάνει η χαρά της ζωής;

Ταξίδια, καλό φαγητό, καλή παρέα, καλοκαίρια στην Τήνο, ευφυείς συνεργάτες, βιβλία, κινηματογραφικούς έρωτες, σοκολάτες, μουσικές και τραγούδι!