«Όσους το νησί δεν τους θέλει, τους διώχνει από μόνο του…», είπε φέτος τον Ιούλιο μία καλή Πατινιά φίλη, η Μαρία Παλαιού. Και έχει δίκιο. Η Πάτμος είναι από τα νησιά που ή θα σε «κλέψουν» για πάντα ή θα σε απωθήσουν. Δεν ξέρω αν το θέμα είναι ενεργειακό, αν ευθύνεται ο λανθάνων μπουρζουά αέρας της Χώρας ή κάποιες – καλώς κατά τη γνώμη μου – «ελλείψεις» σε σύγκριση με άλλα νησιά. Δεν πληρώνομαι από το Δήμο της Πάτμου, ούτε αγιογραφία προτίθεμαι να κάνω. Μάλλον καταγραφή ενός προσωπικού παραδείσου.
Ας αρχίσουμε από τα απλά. Το νησί δεν έχει αεροδρόμιο. Εξυπηρετείται με το πλοίο. Και καλά κάνει! Ας μη γεμίσει ασφυκτικά και αυτός ο προορισμός, ας μείνει και τίποτε άχτιστο, ας μη γίνουν τα πάντα Μύκονος. Ας αφήσουμε την Ελλάδα να αναπνέει Ελλάδα. Ευτυχώς, στην Πάτμο δεν χωράνε ναργιλέδες και τα πούρα κυκλοφορούν με φειδώ. Κοινώς, πούρο σαμπάνια και παραλία έννοιες ασύμβατες για το νησί.
Ένας δεύτερος «σκόπελος» που πρέπει να ξεπεράσει κανείς είναι η διαμονή. Το να μείνεις στην υποβλητική και intellectual Χώρα κοστίζει ακριβά, αλλά μόνο εκεί. Μπορεί κανείς να βρει πολύ λογικές τιμές σπιτιών ή δωματίων στη Σκάλα, στο Γροίκο, στον Κάμπο ή και αλλού. Η Χώρα διαθέτει μαγεία, σαγήνη, εκπέμπει τη δική της κουλτούρα και πολιτισμό, αλλά κοστίζει.
Και τώρα που τελειώσαμε με τα βασικά, πάμε στα ουσιαστικά. Για κάθε τόπο, εάν δεν τον ανακαλύψεις μόνος, παίζει πρωταρχικό ρόλο ο «μύστης» σου, ο άνθρωπος δηλαδή που σηκώνει την πέτρα για να δεις την κρυμμένη κρυσταλλική αλήθεια από κάτω. Φέτος το καλοκαίρι, βραδάκι, με ρώτησε ένας φίλος, την ώρα που έβγαλα το σκύλο βόλτα, «Τι θα κάνετε απόψε;» και απάντησα πολύ φυσικά και αυθόρμητα, «Θα δούμε τα αστέρια». Την ώρα που το ξεστόμισα, δεν το σκέφτηκα. Μετά το διύλισα. Ναι, θα δούμε τα αστέρια. Σε μία Χώρα που σφύζει από κόσμο, που τα μέτρα κατά της πανδημίας μάς τέλειωσαν νωρίς – όπως σε όλα μα όλα τα νησιά, ας μην κρυβόμαστε! – φυσικά και θα δούμε τα αστέρια που οι πόλεις στις οποίες ζούμε τα κρύβουν με τα φώτα τους.
Στα αστέρια, λοιπόν, με έμαθε να «μιλώ» η καλή μου φίλη, οικογένεια πλέον, σκηνοθέτις Άντζελα Ισμαήλου. Δεν ξέρω αν καταφέρατε να δείτε την ταινία της, «Interlude: η πόλη της σιωπής», η οποία είναι εξ ολοκλήρου γυρισμένη στην Πάτμο, αλλά ακριβώς εκεί, στο πνευματικό ταξίδι των ηρώων της, κάτω από τα βαριά σκιά του Μοναστηριού, βρίσκεται και το μυστικό του νησιού. Η Πάτμος θα σου δώσει, αλλά πρωταρχικά πρέπει εσύ να δώσεις στον εαυτό σου. Να σε αναλύσεις, να σε «τεμαχίσεις», να δεις ελλείψεις και πλεονάσματα δικά σου, όλα εκεί, κάτω από το φως των αστεριών. Από την άλλη, οφείλεις στον εαυτό σου να έχεις ένα φίλο ή μία φίλη - οικογένεια όπως η Άντζελα, με την οποία να μπορείς να αναλύσεις τη ζωή και το θάνατο, τα ουσιαστικά ή τις αστικές ψευτοσυνήθειες και εμμονές, τις απώλειες και τον πόνο, να μπορείς να καταπιείς τη σιωπή χωρίς να δυσανασχετείς, και όλα αυτά κάτω από τα αστέρια. Θα μοιραστώ μαζί σας κάτι που μου έγραψε πρόσφατα η Άντζελα και περικλείει αυτό ακριβώς που περιγράφω.
«Επειδή η Χώρα της Πάτμου βρίσκεται ψηλά, ο έναστρος ουρανός της, τα αστέρια της είναι έντονα σαν μάτια που τρεμοσβήνουν, μάτια αυτών που αγάπησες και δεν είναι πια δίπλα σου. Τα άστρα αυτά, το βλέμμα και η σκέψη τους σε ακολουθούν, σε φωτίζουν από ψηλά, είναι πάντα επάνω σου, σε συντροφεύουν στις γήινες στιγμές σου, μπορείς να τα αγγίξεις… Αυτός είναι ο έναστρος ουρανός της Πάτμου: “Ένα φωτοστέφανο αιώνιας σιωπής”. Άντζελα Ισμαήλου».
Είναι, επίσης, όμορφα που οι οργανωμένες παραλίες είναι λίγες. Στον Κάμπο, το service είναι άψογο, η Ελένη στο beach restaurant «Atmos» κάνει φιλότιμα τα πάντα για να είναι όλοι ευχαριστημένοι στις ξαπλώστρες, και φυσικά θα συναντήσετε όμορφες οικογένειες με όμορφα παιδάκια, αλλά τα πιο ωραία beach looks φορεμένα από classy πρόσωπα.
Η κατάσταση στην Πέτρα, στις ξαπλώστρες του κυρίου Γιώργου είναι διαφορετική. Μεγαλύτερη ησυχία, ανθρωποκεντρική προσέγγιση, ενώ νιώθεις ότι βλέπεις κάθε μέρα την παρέα σου, αφού όποιος την επιλέξει ως παραλία και του αρέσει, θα επιστρέφει εκεί κάθε μέρα. Δεν είναι λίγοι οι ιδιοκτήτες σπιτιών στην Πάτμο που επισκέπτονται την Πέτρα σε μόνιμη βάση.
Από κει και πέρα οι ανοργάνωτες παραλίες είναι πολλές και μαγικές – η δική μου αγαπημένη είναι το Λιβάδι Γερανού – ενώ τα αρμυρίκια δεν θα σε προδώσουν ποτέ, αφού πάντα θα σου προσφέρουν αφιλοκερδώς τη θαλπωρή και την πολύτιμη σκιά τους.
Παρεμπιπτόντως, η Πάτμος είναι από τα πλέον pet friendly νησιά. Κανείς δεν πρόκειται ποτέ να σας κάνει μικροαστικές παρατηρήσεις για το αν πρέπει να βάλετε ή όχι τον - εμβολιασμένο, αποπαρασιτωμένο και καθ’ όλα φροντισμένο - σκύλο σας στη θάλασσα. Αυτά εδώ είναι, ευτυχώς, ξεπερασμένα προ πολλού. Οι Πατινιοί αγαπούν τα ζωάκια, θα το διαπιστώσετε και από τις γάτες που κυκλοφορούν στη Χώρα, τις οποίες ταΐζουν υπέροχες γιαγιάδες με κροκετούλες καθημερινά. Μία παρατήρηση μονάχα για το Δήμαρχο του νησιού: αξίζει να καθαρίζονται καθημερινά τα γραφικά σοκάκια γιατί είναι κρίμα να συναντά κανείς περιττώματα και άσχημες οσμές. Καταστρέφουν τη μαγεία…
Κρίμα, επίσης, που ένα νησί που φιλοξενεί τόσους ζωόφιλους να μην έχει μόνιμο κτηνίατρο. Είμαι σίγουρος ότι με όλα τα απρόβλεπτα που κρύβει το καλοκαίρι για τα κατοικίδια, θα είχε πάρα πολλή δουλειά!
Ειδική μνεία, φυσικά, στην όχι και τόσο μυστική πλέον παραλία της Ψιλής Άμμου. Και γράφω όχι μυστική, γιατί το ταξιδιωτικό περιοδικό, Travel & Leisure, την συμπεριέλαβε μεταξύ των 10 ωραιότερων μυστικών παραλιών της Ευρώπης. Η προσέγγισή της, μετά από 25 λεπτά ανόδου και καθόδου, είναι μία σχεδόν «ιεροτελεστία» για να αποζημιωθείς στο έπακρο στην αγκαλιά της. Επειδή, λοιπόν, το μυστικό δεν είναι πλέον μυστικό, θα σας προτείνω εγώ ένα μυστικό για τη συγκεκριμένη παραλία. Μην πάτε όταν πάνε όλοι. Να πάτε όταν οι άλλοι φεύγουν. Ξεκινήστε την άνοδό σας από το Διακόφτι στις 19:00, κάντε τη βουτιά σας στις 19:30 και μετά αφεθείτε στο μαγικό ηλιοβασίλεμα που θα σας γαληνέψει μέχρι τις 20:30 περίπου που ο ήλιος θα σμίξει με τη θάλασσα. Στη άνοδο για την επιστροφή θα έχετε συνοδοιπόρο ένα δροσερό αεράκι και όχι τον καυτό ήλιο, ενώ θα έχετε ήδη αποθηκεύσει τα πιο ινστραγκραμικά ενσταντανέ από το ηλιοβασίλεμα στο κινητό σας τηλέφωνο. Η συγκεκριμένη παραλία για μένα έχει ένα ιδιαίτερο συναισθηματικό πρόσημο, καθώς εδώ, σε ένα από τα τραπεζάκια της ταβερνούλας της Ψιλής Άμμου, γίναμε φίλοι με τη Τζένη Μπαλατσινού, τον Ιούλιο του 2013, χωρίς να έχουμε ποτέ βρεθεί πριν ή να έχουμε συνεργαστεί. Μου αρέσει η έκφραση γίναμε φίλοι, γιατί ουσιαστικά αυτό κάναμε, αν και ακούγεται παιδικό. Μαζί με τον καλό μου φίλο, Στέλιο Καφαντάρη, είχαμε καθίσει οι τρεις μας, και με φαγητό και δροσερή μπύρα έγιναν αποκαλύψεις, εκμυστηρεύσεις και εξομολογήσεις που θάφτηκαν εκεί για πάντα και δεν ξεθάφτηκαν ποτέ. Οκτώ χρόνια μετά, η Τζένη κολυμπάει στα νερά του νησιού με τον μικρό και χαμογελαστό Παναγιώτη στην αγκαλιά της και μου λέει ότι το νησί αυτό το αγαπάει, γιατί «Όσο κόσμο και να έχει, όσο ασφυκτικά και να γεμίσει, μπορείς να κρυφτείς αν το θες».
Εγώ, πάλι, έχω να πω πως στην Πάτμο μπορεί να βρεθείς ξαφνικά σε μία φροντισμένη αυλή ή σε ένα καλόγουστο σπίτι της Χώρας, και κάνοντας μία πρόποση να συστηθείς σε πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους, Έλληνες και ξένους, συγγραφείς, αρχιτέκτονες, δημοσιογράφους ή ανθρώπους από τους χώρους της τέχνης και της μόδας. Ή γυρνώντας τυχαία το κεφάλι σου, στον κήπο του εστιατορίου Μπενέτος, να πιάσεις με την άκρη του ματιού σου στο πίσω τραπέζι την Jennifer Connelly με τον Paul Bettany και τα παιδιά τους να τρώνε αθόρυβα, χωρίς να τους ενοχλεί κανείς. Γιατί αυτή είναι η Πάτμος. Κανείς δεν πρόκειται να σε ενοχλήσει, εάν δεν θέλεις να ενοχληθείς.
Άφησα, επίτηδες, εκτός την «πολύπαθη» γαστρονομική εικόνα του νησιού, καθώς χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης και αναφοράς. Θα επανέλθω την επόμενη Πέμπτη σε αυτό!
Εις το επανιδείν,
Άρης Καβατζίκης
