Από την πρώτη στιγμή της ζωής μας ως και την τελευταία επιλέγουμε ή επιλέγουν άλλοι για εμάς. Για παράδειγμα, επιλέγουν οι γονείς μας το μαιευτήριο στο οποίο θα γεννηθούμε, το όνομα που θα έχουμε, τα ρούχα που θα φορέσουμε, το φαγητό που θα φάμε, κ.ο.κ. Μεγαλώνοντας, αρχίζουμε να συμμετέχουμε πιο ενεργά στη διαδικασία των επιλογών, με αποκορύφωμα την ενηλικίωση, που σηματοδοτεί την απόλυτη ελευθερία επιλογών. Είναι τότε που διαλέγουμε ανθρώπους, μέρη, καταστάσεις. Το να είναι κανείς ενήλικας δε συνεπάγεται απαραιτήτως ότι είναι ικανός ή πρόθυμος ν’ αναλάβει την ευθύνη των προτιμήσεών του. Με άλλα λόγια, ενδέχεται να μην επιθυμεί να επιλέγει ο ίδιος για τον εαυτό του αλλά να περιμένει ή να χρειάζεται στη ζωή του κάποιον άλλον που θα αποφασίζει γι’ αυτόν.

Οι επιλογές μας είναι αναρίθμητες και συνεχόμενες. Άλλοτε παραμένουν σταθερές (π.χ. πίνω κάθε πρωί τον ίδιο καφέ που αγοράζω από συγκεκριμένο μαγαζί) και άλλοτε αλλάζουν (π.χ. επιλέγω κάθε χρόνο έναν καινούριο προορισμό για τις καλοκαιρινές διακοπές). Οι συνέπειες των επιλογών μας αξιολογούνται ως περισσότερο ή λιγότερο σημαντικές κι επηρεάζουν το μέλλον μας. Κάποιες μάλιστα έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη ζωή μας, όπως η επιλογή συντρόφων, φίλων, συνεργατών.

Με ποια κριτήρια, όμως, προτιμούμε έναν άνθρωπο έναντι κάποιων άλλων; Σύμφωνα με τον Adam Blatner, επιλέγουμε με τα εξής κριτήρια:

• κοινοί στόχοι
• καθήκοντα
• ενδιαφέροντα
• έλξη
• συμπληρωματικότητα ρόλων (ηγέτης/ακόλουθος, ενεργητικός/παθητικός, κυρίαρχος/υποταγμένος)
• συμμετρία ρόλων (π.χ. επιλέγω κάποιον εξίσου ισχυρό ή κάποιον που θέλει κι αυτός να περνά καλά)
• κοινό σύστημα αξιών
• ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά
• κοινές εμπειρίες

Ο ίδιος συνεχίζει, λέγοντας ότι οι προτιμήσεις μας στηρίζονται σε ρόλους. Για παράδειγμα, μου αρέσει ο Α σ’ έναν του ρόλο, αλλά όχι σε άλλον. Μπορεί να θέλω να δουλέψω μαζί του, αλλά να μην είναι αυτός που θα βγω για να διασκεδάσω. Σε προσωπικό - κοινωνικό επίπεδο δε θα διάλεγα ποτέ να συναναστραφώ μαζί του, αλλά σ’ επαγγελματικό επίπεδο χρειάζομαι αυτήν τη συνεργασία. Μπορεί, λοιπόν, ο Α ν’ αποδειχθεί ένας εξαιρετικός συνεργάτης, αλλά ανεπαρκής σύντροφος.

Σύμφωνα με την Ann Hale, υπάρχουν δύο τύποι κριτηρίων, τα κοινωνιοτελικά και τα ψυχοτελικά. Όταν επιλέγουμε κάποιον χρησιμοποιώντας κοινωνιοτελικό κριτήριο δίνουμε σημασία σε κοινά ενδιαφέροντα ή κοινούς στόχους, ενώ όταν επιλέγουμε με βάση ψυχοτελικό κριτήριο προσέχουμε πιο προσωπικά χαρακτηριστικά του άλλου. Τα κοινωνιοτελικά κριτήρια συνδέονται, επίσης, με δεξιότητες, ευφυΐα, ταχύτητα, στιλ ή ειλικρίνεια του άλλου, ενώ τα ψυχοτελικά κριτήρια αναφέρονται στο πόσο άνετα νιώθουμε με κάποιον, πόσο τον εμπιστευόμαστε και πόσο απολαμβάνουμε την επικοινωνία μας μαζί του.

Είναι καλό να θυμόμαστε ότι οι επιλογές που κάνουμε μας χαρακτηρίζουν, αλλά κι εμείς οι ίδιοι επηρεάζουμε την πορεία και την κατάληξή τους. Ο τρόπος, η ταχύτητα, η ευκολία, η διάθεση και η σταθερότητα με την οποία υποστηρίζουμε μια επιλογή προκαθορίζει το μέλλον της και τον αντίκτυπό της στη ζωή μας.

Info:

Η Νέλη Βυζαντιάδου γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ψυχολογία στο τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. και μετεκπαιδεύτηκε στην Ψυχομετρία, τη Συμβουλευτική, τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, την Ψυχοθεραπεία μέσω Ψυχοδυναμικού Ψυχοδράματος και στη Συστημική Συμβουλευτική Ζεύγους.

Είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια, επόπτρια και ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων και μέλος των επιστημονικών συλλόγων American Society of Group Psychotherapy & Psychodrama και International Association for Group Psychotherapy and Group Processes. Εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, διατηρώντας ιδιωτικό γραφείο, ενώ συνεργάζεται με φορείς ως συντονίστρια ομάδων ή ομιλήτρια. Επιπλέον, έχει κυκλοφορήσει πέντε βιβλία, με πιο πρόσφατο το «Και τώρα οι τρεις μας», το οποίο κυκλοφορεί από την University Studio Press.

Facebook: Νέλη Βυζαντιάδου, Instagram: neli_byzantiadou