Ο Pablo Picasso ήταν ένας γητευτής των χρωμάτων, ένας συνθέτης πολυδιάστατων εικόνων, ένας ποιητής. Πέρα όμως από όλα αυτά τα στοιχεία, διακρινόταν για την ειλικρινή αίσθηση της φιλίας που είχε. Η πολύχρονη και πολυδιάστατη σχέση του με τον κουρέα και φίλο του Eugenio Arias, εξόριστο αντιστασιακό, αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα αυτής. O ισχυρός δεσμός τους πρωταγωνιστεί στη νέα διεθνή έκθεση του MOMus με τίτλο «Pablo Picasso: Εξορία και Νοσταλγία», ένα project σε συνδιοργάνωση με το Museo Casa Natal Picasso στη Μάλαγα. Μέσα από την αλληλογραφία των δύο ανδρών φωτίζεται με έναν εξαιρετικά ιδιαίτερο τρόπο η ταραχώδης περίοδος του εμφύλιου πολέμου στην Ισπανία και της μετέπειτα εποχής (1936-1952), όπως οι δεσμοί με τη Γαλλική Αντίσταση και το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ισπανίας.

Επιμελητής της είναι ο ισπανός ιστορικός Τέχνης και ερευνητής στο Museo Casa Natal Picasso, Carlos Ferrer Barrera, ο οποίος μοιράζεται μαζί μας τους λόγους που αξίζει να επισκεφθεί κανείς την έκθεση. 

Μιλήστε μας για την προετοιμασία της έκθεσης και τους κύριους στόχους της. Ποια μηνύματα θέλετε να μεταφέρετε στο κοινό; 

Η προετοιμασία μιας έκθεσης αυτού του τύπου είναι απλή, αλλά θέλει και λεπτή διαχείριση. Έχεις μια πολύ δυνατή ιστορία, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να ειπωθεί μέσα από τα στοιχεία που την απαρτίζουν και να μην υπάρξει υπερβολική παρέμβαση. Πρόκειται, επομένως, για την πλαισίωση των κοινών σημείων των πρωταγωνιστών της. Το μήνυμα που θέλαμε να μεταφέρουμε είναι αυτό δύο ανθρώπων, δύο εξόριστων, που μοιράζονται πάθη και ανησυχίες σχετικά με την καταγωγή τους και εμπλέκονται στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας τους. Η αγάπη για τις ταυρομαχίες είναι το προφανές, αλλά υπάρχουν μια σειρά από ζητήματα που δεν μπορούμε να ξεχάσουμε, αν θέλουμε να κατανοήσουμε την έκταση της σχέσης μεταξύ του Picasso και του Arias. Γιατί πιστεύετε ότι η πολιτική πλευρά του σπουδαίου καλλιτέχνη είναι τόσο ενδιαφέρουσα σε αυτό το έργο; Ακριβώς με την ανάδειξη αυτής της ανθρώπινης πλευράς για την οποία μιλάμε, δεν μπορούμε να πέσουμε σε κάτι το επιφανειακό. Όταν μετατρέπουμε τον Picasso σε μύθο και υπερβάλλουμε ή απλοποιούμε τις ανθρώπινες σχέσεις του σε σημείο παραλογισμού, χάνουμε την προοπτική και τη δυνατότητα μιας ειλικρινούς και αμερόληπτης προσέγγισης της ιστορικής προσωπικότητας.  Στην εποχή του TikTok, δυστυχώς, τον έχουμε αποανθρωποποιήσει ακόμη περισσότερο και, για ορισμένους, είναι σήμερα μια απλή καρικατούρα. Και αυτό, αν το σκεφτεί κανείς σοβαρά, λέει περισσότερα για εμάς παρά για τον ίδιο.

Πώς ήταν η συνεργασία σας με το Μουσείο της Θεσσαλονίκης;

Με το MOMus όλα ήταν εύκολα· έχουν μια πολύ επαγγελματική και καταρτισμένη ομάδα που επέλεξε αυτήν την έκθεση από την πρώτη στιγμή, καθώς ήθελαν κάτι ξεχωριστό για το κοινό στην Ελλάδα. Η Μαρία Τσαντσάνογλου ήταν επικεφαλής και η υπόλοιπη ομάδα, κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε το έργο να πραγματοποιηθεί με όλα τα εχέγγυα που χρειάζεται αυτό το εγχείρημα. Σε αντάλλαγμα, έχουμε την τύχη να παρουσιάσουμε στη Μάλαγα ένα πολύ σημαντικό μέρος της συλλογής Κωστάκη, σε μια πολύ εμπλουτιστική ανταλλαγή και για τις δύο πλευρές. Είμαι πολύ ευγνώμων που συμμετέχω σε αυτό.

Ποια από τα έργα του Picasso έχουν τη δική τους μεγάλη απήχηση για εσάς και γιατί; 

Αν με ρωτάτε για μεμονωμένα έργα, θα έλεγα χωρίς αμφιβολία τον «Γενειοφόρο». Το επιλέγω όχι μόνο λόγω της εξαιρετικής ομορφιάς και τεχνικής του, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι είναι δώρο του Picasso στον EugenioArias. Και γι’ αυτό χρησιμοποιεί καμπύλες γραμμές, σαν να ήταν τρίχες της γενειάδας. Ένας πολύ ποιητικός τρόπος για να αποτίσει φόρο τιμής στον φίλο του κουρέα.

Ποια αποτελούν χρήσιμα στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε για τη φιλία αυτών των δύο ανδρών;

Πέρα από το γεγονός ότι είναι εξόριστοι Ισπανοί, και οι δύο ενταγμένοι στο Κομμουνιστικό Κόμμα και ασχολούνται με την πραγματικότητά τους στον βαθμό που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τόσους πολλούς ανθρώπους, το πάθος για τις ταυρομαχίες είναι η προφανής σύνδεση μεταξύ τους. Στην αρένα ένιωθαν σαν στο σπίτι τους και μοιράζονταν αυτές τις ιδιαίτερες στιγμές με πλήρη επισημότητα. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό, ήταν και οι δύο απλοί άνθρωποι, που αγαπούσαν τις λαϊκές ιστορίες και τα τραγούδια. Για παράδειγμα, ο Arias ήξερε απέξω πολλά ποιήματα του Machado και του Lorca, μεταξύ άλλων ισπανών ποιητών, καθώς και πολλά λαϊκά τραγούδια που αγαπούσε ο Picasso. Είχαν την ίδια αίσθηση του χιούμορ και συνήθιζαν να διασκεδάζουν με βρόμικα αστεία και πνευματώδη σχόλια που οι υπόλοιποι δεν καταλάβαιναν. Τελικά, ήταν κάτι σαν πατέρας και γιος.

Πώς μπορούν οι εικαστικές τέχνες να αναδείξουν πολιτικές θέσεις; 

Η ιστορία της Τέχνης είναι πάντα άρρηκτα συνδεδεμένη με τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της εποχής της, δεν μπορεί ποτέ να ξεφύγει από αυτά. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η τέχνη είναι μια απλή απεικόνιση των ιστορικών γεγονότων ή ότι ο καλλιτέχνης ζει και εργάζεται αποκλειστικά για να καταπολεμήσει την αδικία ή να αλλάξει τον κόσμο. Ωστόσο, σήμερα διανύουμε μια εποχή κατά την οποία ο ακτιβισμός επιβραβεύεται ιδιαίτερα για προτάσεις που δεν επιτυγχάνουν πάντα την υπεροχή που θα μπορούσε να αναμένεται.

Info: MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη). Διάρκεια έκθεσης: έως 10 Νοεμβρίου 2024

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2024