Μια καλλιτεχνική διαδρομή, γεμάτη από χιουμοριστικές πινελιές, αυτοσαρκασμό, συνεχή αναζήτηση έμπνευσης και τόλμη για το άγνωστο. Αυτή ήταν η ταυτότητά του, ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετώπιζε τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά και τον κόσμο γύρω του. Ο Pablo Picasso ήταν ένας γητευτής των χρωμάτων, ένας συνθέτης πολυδιάστατων εικόνων, ένας ποιητής. Πέρα όμως από όλα αυτά τα στοιχεία, διακρινόταν για την ειλικρινή αίσθηση της φιλίας. Η πολύχρονη και πολυδιάστατη σχέση του με τον κουρέα και φίλο του Eugenio Arias, εξόριστο αντιστασιακό αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα αυτής.
O ισχυρός δεσμός τους πρωταγωνιστεί στη νέα διεθνή έκθεση του MoMUS με τίτλο «Pablo Picasso: Εξορία και Νοσταλγία», ένα project σε συνδιοργάνωση με το Museo Casa Natal Picasso στη Μάλαγα. Μέσα από την αλληλογραφία των δύο ανδρών φωτίζεται με έναν εξαιρετικά ιδιαίτερο τρόπο η ταραχώδης περίοδος του εμφύλιου πολέμου στην Ισπανία και της μετέπειτα εποχής (1936-1952), όπως οι δεσμοί με τη Γαλλική Αντίσταση και το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ισπανίας. Επιμελητής της είναι ο Ισπανός Ιστορικός Τέχνης και ερευνητής στο Museo Casa Natal Picasso, Carlos Ferrer Barrera, ο οποίος έδωσε χθες το παρών και μαζί με την Καλλιτεχνική Διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης, Μαρία Τσαντσάνογλου μοιράστηκαν ενδιαφέρουσες πληροφορίες και ιστορικές αναδρομές.
Εμείς είχαμε προχθες την ευκαιρία να απολαύσουμε πρώτοι προχθές στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκητις σπάνιες συλλογές έργων και ντοκουμέντων της έκθεσης, η οποία άνοιξε τις πόρτες της χθες και θα διαρκέσει έως τις 10 Νοεμβρίου.
Μια φιλία που αντέχει στον χρόνο: Οι σπάνιες συλλογές που βγαίνουν στο φως για πρώτη φορά εκτός Ισπανίας
Από τα πρώτα σημεία της έκθεσης μπορεί κανείς να νιώσει την αίσθηση αυτή της οικειότητας και ζεστασιάς ανάμεσα σε αυτές τις δύο προσωπικότητες. Ο Pablo Picasso γνωρίστηκε με τον Eugenio Arias στο Vallauris της Νότιας Γαλλίας όπου ο Arias είχε διαφύγει ως αριστερός πολιτικός εξόριστος από το καθεστώς του Franco και εργαζόταν ως κουρέας. Λίγο μετά τον θάνατο του Eugenio Arias το 2008, η οικογένειά του βρήκε μια δέσμη φύλλων από την ισπανική δεξιά και μοναρχική εφημερίδα ABC, στα οποία ο Picasso είχε παρέμβει με σχέδια και σημάδια στο περιθώριο των χρονικών των ταυρομαχιών, και με χειρόγραφο το επώνυμο «Arias», ως προσφώνηση προς τον παραλήπτη αυτής της ιδιαίτερης αλληλογραφίας. Πρόκειται για περισσότερα από 60 φύλλα, απόδειξη της φιλικής αλληλογραφίας μεταξύ δύο οπαδών της ταυρομαχίας, που έλαβε χώρα μεταξύ 1962 και 1968.
Αυτή η συλλογή φυλασσόταν στο σπίτι της οικογένειας των κληρονόμων του κουρέα Arias έως ότου, το 2016, η Madeleine και η Pauline Arias επισκέφτηκαν το Κέντρο Τεκμηρίωσης του Μουσείου στο σπίτι που γεννήθηκε ο Picasso (Museo Casa Natal Picasso) στη Μάλαγα και, το επόμενο έτος, αποφάσισαν να παραχωρήσουν εκεί για φύλαξη ένα σημαντικό corpus από σχέδια, χαρακτικά, εικονογραφημένα βιβλία και άλλο υλικό. Η συλλογή συνοδευόταν από ένα μοναδικό αντίγραφο του βιβλίου Dibujos y Εscrutons, που έγραψε ο Picasso και εκδόθηκε το 1961 από τον Camilo José Cela, Ισπανό συγγραφέα που τιμήθηκε το 1989 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αυτό το αντίγραφο επιζωγραφίστηκε από τον Picasso το 1966 ως δώρο γενεθλίων ειδικά για τον φίλο του Eugenio Arias. Ανάμεσα στις σελίδες του υπάρχουν δύο χειρόγραφες σημειώσεις και 35 σελίδες επιζωγραφισμένες με σχέδια, αραβουργήματα και διακοσμητικές πινελιές με μαρκαδόρο.
Από αυτά ξεχωρίζει ο εντυπωσιακός Γενειοφόρος άνδρας, μια κλασσική ανδρική μορφή ζωγραφισμένη από τον καλλιτέχνη με κυκλικές χρωματιστές πινελιές που μοιάζουν να ακολουθούν τις τρίχες της γενειάδας. Ένα πολύ κατάλληλο δώρο για τον κουρέα φίλο του. Tα σχέδια αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά έξω από την Ισπανία. Το ιδιαίτερο στοιχείο στο συγκεκριμένο έργο αφορά στην ίδια την προσέγγιση του Picasso στον κολλητό του φίλο και πως ο ίδιος τον έβλεπε. Αν παρατηρήσει κανείς τις λεπτομέρειες από πολύ κοντινή απόσταση, αλλά και πολύ μακρινή, βγάζει τα δικά του συμπεράσματα για τα χρώματα, τις γραμμές και την οπτική του καλλιτέχνη.
Eίναι εντυπωσιακό να έχεις μπροστά σου μια σειρά από αποκόμματα, σελίδες και αποσπάσματα από σπάνιες αλληλογραφίες της εποχής. Και το ακόμη πιο ιδιαίτερο είναι εντοπίζεις τα μικρά σύμβολα, σχηματισμούς και ζωγραφικές αναπαραστάσεις πάνω στα γράμματα, τα οποία κουβαλούν την υπογραφή του διεθνώς αναγνωρισμένου καλλιτέχνη.
Στη σειρά υπάρχουν επίσης σημαντικά εικονογραφημένα βιβλία όπως το Sueño y mentira de Franco (Το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο) (1937), που συμπληρώνεται στην έκθεση και με άλλες εκδόσεις που αντικατοπτρίζουν τη συμμετοχή και την αλληλεγγύη του καλλιτέχνη με τον ισπανικό λαό, καθώς χρησιμοποίησε τα ποιήματά του και τις εικονογραφήσεις για τον αγώνα εναντίον του Ισπανού δικτάτορα Francisco Francο. Με την αντιστασιακή του λογοτεχνία και την εικονογράφηση του βοήθησε γνωστούς αντιστασιακούς και αντιναζιστές ποιητές και συγγραφείς, όπως ο Paul Eluard ή ο Robert Desnos να διαδώσουν την υπόθεση. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται στα ελληνικά, σε μετάφραση της ΄Αντρης Μιχαήλ, δύο ποιήματα σουρεαλιστικής γραφής του ίδιου του Picasso.
Η αδυναμία του Picasso στις ταυρομαχίες
Η συλλογή ολοκληρώνεται με φωτογραφίες, χαρακτικά και λιθογραφίες από τη συλλογή του Museo Casa Natal Picasso, που ενσωματώνουν και δίνουν μια εικόνα της αγάπης του καλλιτέχνη για τους ταύρους και τον κόσμο της Μεσογείου, έναν παράδεισο που μπόρεσε να ανακτήσει στο Vallauris, στην Κυανή Ακτή της Νότιας Γαλλίας, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Παρατηρούμε τις προτιμήσεις του ίδιου για αποτυπώσεις σε ασπόμαυρα χρώματα με σημαντικές λεπτομέρειες και ακριβή γεωμετρία να βρίσκονται σε πρώτο πλάνο.
Είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και σπάνιο υλικό από τις αγαπημένες του ταυτομαχίες σε ειδικά διαμορφωμένες οθόνες προβολής. Nτοκουμέντα ειδικά από την Pathé News, παραγωγό εφημερίδων και ντοκιμαντέρ από το 1910 έως το 1970 στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν μερικά από τα πολύ χρήσιμα ντοκουμέντα της εποχής που έχουν βγει στο φως.
Η διεθνής συνεργασία με επίκεντρο τη δημιουργικότητα
Η έκθεση αποτελεί μέρος της διεθνούς συνεργασίας του MOMus με τον Δημόσιο Οργανισμό Διοίκησης του Σπιτιού Μουσείου Pablo Ruiz Picasso και Αλλών Μουσειακών και Πολιτιστικών Φορέων της Μάλαγα (Agencia Pública Para la Gestión de la Casa Natal de Pablo R. Picasso y Otros Equipamientos Museísticos y Culturales Ayuntamiento de Málaga), στο πλαίσιο της οποίας ήδη 450 έργα της συλλογής Κωστάκη βρίσκονται στην ισπανική πόλη για τη μεγάλη έκθεση με τίτλο «Ουτοπία και Πρωτοπορία. Ρωσική τέχνη στη συλλογή Κωστάκη του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης» (Utopía y Vanguardia. Arte ruso en la Colección Costakis – MOMus Museo de Arte Moderno de Salónica. 4.07.2024-31.03.2025, Colección del Museo Ruso). Πρόκειται για τη μεγάλη συνεργασία του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του MOMus για το 2024, στο πλαίσιο κινήσεων δικτύωσης με μουσεία και ιδρύματα του εξωτερικού που έχουν στην κατοχή τους συλλογές ιστορικών ευρωπαϊκών πρωτοποριών.
Info: MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη). Διάρκεια έκθεσης: 12 Ιουλίου – 10 Νοεμβρίου 2024. Επισκεφθείτε την επίσημη σελίδα για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση, αλλά και δράσεις.
