Συχνά προκύπτει μία διαφορά μεταξύ μιας γκαλερί και ενός καλλιτέχνη για τη σύμβαση συνεργασίας τους, ενός αγοραστή κι ενός πωλητή έργου τέχνης για την εγγύηση γνησιότητας, δύο κρατών για την επιστροφή ενός πολιτιστικού θησαυρού, ή ενός κληρονόμου θύματος του Ολοκαυτώματος και ενός κρατικού μουσείου για τη αναγνώριση κυριότητας ενός έργου τέχνης και την επιστροφή του σε μία κρατική ή ιδιωτική συλλογή. Συχνά η ίδια η τέχνη, η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας, αποτελεί το αντικείμενο μίας σύγκρουσης.

Παράκαμψη Αντιδικίας 

Η επίλυση των διαφορών έργων τέχνης συχνά με εμπλεκόμενα μέρη από κράτη με διαφορετικές δικαιοδοσίες είναι εξαιρετικά σύνθετη. Λόγω της διεθνούς αυτής διάστασης οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί τέχνης, όπως οι οίκοι δημοπρασιών Christie’s και Sothebys, επιλέγουν την εναλλακτική επίλυσή τους, καθώς όσοι ασχολούνται με τον χώρο της τέχνης αναγνωρίζουν ότι οι αντιδικίες είναι εξαιρετικά δαπανηρές και χρονοβόρες, ενώ αποκλείουν κάθε δυνατότητα διατήρησης ή δημιουργίας μελλοντικών επαγγελματκών σχέσεων. Επιπλέον, η αρνητική δημοσιότητα ζημιώνει ανεπανόρθωτα τη φήμη τους. Αντίθετα, η διαμεσολάβηση είναι συνήθως πιο αποτελεσματική από άποψη κόστους και χρόνου και έχει το πλεονέκτημα ότι είναι εκούσια, εμπιστευτική και άμεση.

Το Christie’s Restitution Department επιλύει τα αιτήματα επιστροφής έργων τέχνης που κατασχέθηκαν κατά τη ναζιστική περίοδο. Ομοίως, και το Art Loss Register του οίκου Sothebys. Το 2010 σε δημοπρασία του οίκου στο Λονδίνο, έργο τέχνης του 18ου αιώνα του γερμανού καλλιτέχνη Johann Zoffany πλειοδοτήθηκε σε δημοπρασία πώλησης των αντικειμένων της βίλας του Gianni Versace στη λίμνη Κόμο της Ιταλίας. Ο Versace είχε αγοράσει το έργο 15 χρόνια νωρίτερα χωρίς να γνωρίζει την προέλευσή του και το ότι είχε κλαπεί το 1979 από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη του. Το Art Loss Register του οίκου διαμεσολάβησε ώστε να επιλυθεί το θέμα και να επιστραφεί ο πίνακας στον αρχικό ιδιοκτήτη με άκρα μυστικότητα.

Το 2006, το Metropolitan Museum of Arts (ΜΕΤ) επέστρεψε τον κρατήρα Euphronious και άλλα αντικείμενα της συλλογής του στην Ιταλία με αντάλλαγμα την μακροχρόνια παραχώρηση άλλων αρχαιοτήτων «ισοδύναμης ομορφιάς και σημασίας». Παρόμοιες συμφωνίες έχουν συναφθεί μεταξύ της Ιταλίας και του Boston Museum of Fine Arts το 2006 και του Μουσείου J. Paul Getty το 2007.

Το 2009 υπεγράφη από 46 κράτη η Διακήρυξη Terez n η οποία αναφέρεται σε «εναλλακτικές διαδικασίες» κι «εναλλακτική επίλυση διαφορών» για περιπτώσεις κλοπής και λεηλάτησης έργων τέχνης. Επίσης, η κρατική υπηρεσία του New York State Banking Department Holocaust Claims Processing Office και το Βρετανικό Υπουργείο Πολιτισμού χρησιμεύουν ως ενδιάμεσοι στην επίλυση τέτοιων διαφορών, όπως και η γερμανική «Συμβουλευτική Επιτροπή σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που κατασχέθηκαν ως αποτέλεσμα της ναζιστικής δίωξης, ιδίως εβραϊκής ιδιοκτησίας (Beratende Kommission)».

Πολιτιστική Διπλωματία

Καθώς η Διαμεσολάβηση είναι επιβοηθούμενη Διαπραγμάτευση και η Διαπραγμάτευση είναι μία από τις λειτουργίες της Διπλωματίας, το 2010 η United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (UNESCO) θέσπισε Κανόνες Διαμεσολάβησης και Συνδιαλλαγής για την επίλυση των αιτημάτων επιστροφής έργων πολιτιστικής κληρονομίας, ενώ την ίδια χρονιά το International Council of Museums (ICOM) και το World Intellectual Property Organization Arbitration and Mediation Center (WIPO) των Ηνωμένων Εθνών σύστησαν Κέντρο Διαμεσολάβησης για τη διευθέτηση διαφορών που αφορούν σε μουσεία. Το International Council of Museums (ICOM) αποτελεί ένα διπλωματικό forum στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι 137 κρατών και 30.000 επιστήμονες που ασχολούνται με την Τέχνη ενώ το World Intellectual Property Organization Arbitration and Mediation Center (WIPO) είναι φορέας των Ηνωμένων Εθνών στον οποίο συμμετέχουν 184 κράτη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι σημαντικές αποφάσεις πρέπει να βασίζονται στη συναίνεση. Η διαμεσολάβηση οδηγεί σε ανθρώπινες λύσεις νομικού πολιτισμού και εν τέλει στην κάθαρση των συναισθημάτων και των συγκινήσεων των εμπλεκόμενων μερών. Η διαμεσολάβηση αποτελεί τη μόνη κατάλληλη επιλογή για τη διευθέτηση τόσο ευαίσθητων, όχι μόνο νομικών, αλλά και ηθικών διενέξεων και διεκδικήσεων που ανακύπτουν στον χώρο της Τέχνης.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ GLOW 152 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019