Όταν τον γνωρίζεις από κοντά, η αίσθηση της ζεστασιάς σε συναρπάζει από τα πρώτα δευτερόλεπτα της χειρονομίας καλωσορίσματος. Αντιλαμβάνεσαι ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, το καθιερωμένο small talk -όπως είθισται- πηγαίνει αυτόματα περίπατο! Έχετε να ανταλλάξετε τα ουσιαστικά, δικά του. Εικόνες και ήχους που έχει φροντίσει να μεταφερθούν στα μάτια σου από τη μικρή και μεγάλη οθόνη με απόλυτη αγνότητα. Αυτό ακριβώς έτυχε στη χθεσινή μου συνάντηση με τον Nicolas Philibert με αφορμή την παρουσία του για το 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. 

Ο βραβευμένος Γάλλος σκηνοθέτης και ηθοποιός αποτελεί ένα από τα σημαντικά πρόσωπα της φετινής διοργάνωσης του καλλιτεχνικού θεσμού. Είναι ευρέως γνωστός ως ένας από τους πιο εμβληματικούς δημιουργούς ντοκιμαντέρ της εποχής μας, αποδέκτης της Χρυσής Άρκτου, του Βραβείου Σεζάρ και του Βραβείου της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, ο οποίος εμβαθύνει με συνέπεια στα αινιγματικά βάθη της ανθρώπινης πραγματικότητας. Δημοφιλή φιλμ του έχουν ενταχθεί στις φετινές προβολές και εμείς έχουμε τη χαρά να τον απολαμβάνουμε στα Q&A που ακολουθούν, όπως επίσης και ένα πολύ ιδιαίτερο masterclass, ανοιχτό για τον κόσμο που ακολουθεί χρόνια τη φιλοσοφία του ή επιθυμεί να τη γνωρίσει καλύτερα. Ο ίδιος, μάλιστα, έλαβε το απόγευμα της Παρασκευής την τιμητική διάκριση του Χρυσού Αλεξάνδρου στην κατάμεστη αίθουσα Ολύμπιον, με τα ατελείωτα χειροκροτήματα του κοινού να τον αποθεώνουν στη σκηνή! 

Σίγουρα κάποιοι από εσάς θα έχετε παρακολουθήσει μερικά από τα αριστουργήματά του, όπως το Trilogy for One Man (1987), το "On the Adamant" (2023), υποψήφιο για τα "LUX European Audience Film Award", Βραβείο Σεζάρ Καλύτερου ντοκιμαντέρ και Βραβείο Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου Prix Arte Καλύτερου ντοκιμαντέρ ή το "Each and Every Moment" του 2018, το οποίο ήταν υποψήφιο για Βραβείο Σεζάρ Καλύτερου ντοκιμαντέρ. Εγώ είχα τη χαρά να παρακολουθήσω το Σάββατο στη μεγάλη οθόνη της αίθουσας «Παύλος Ζάννας» του Ολύμπιον τη γαλλική ταινία του με τίτλο "The Typewriter and Other Headaches" (2024), το τρίτο φιλμ της σειράς ντοκιμαντέρ, το οποίο εστιάζει σε ανθρώπους με ψυχικές ασθένειες και πώς μια ομάδα εθελοντών φροντίζει να τους επισκεφθεί και να επισκευάσει ένα αγαπημένο τους αντικείμενο. 

Και επιστρέφω στο χθεσινό απόγευμα, όταν τον συνάντησα για να συζητήσουμε ακόμη πιο βαθιά τις δικές του αναζητήσεις μέσω των ντοκιμαντέρ του. Κοιτώντας με στα μάτια, πότε αστειευόμενος, παρασύροντας και 'μένα στο έξυπνο χιούμορ του και πότε σκεπτόμενος σοβαρά σημαντικά στιγμιότυπα, μου χάρισε μια πολύ ενδιαφέρουσα κοινή ανάμνηση!

Ποιο ήταν το βασικό κίνητρο για να ξεκινήσετε το ταξίδι σας στον κόσμο των ντοκιμαντέρ;

N.P.: Όταν ξεκίνησα, δεν είχα παρακολουθήσει κάποια σχετικά μαθήματα, ούτε σπούδαζα στον τομέα αυτόν. Εκείνον τον καιρό, έπρεπε να έχεις κλίση και να είσαι καλός στις θετικές επιστήμες, είτε στα μαθηματικά είτε στη φυσική. Εγώ ήμουν πολύ κακός στα συγκεκριμένα πεδία και δεν θα είχα κάποια ευκαιρία, ώστε να ενταχθώ εκεί! Και έτσι, ξεκίνησα ως βοηθός κάποιων σκηνοθετών κινηματογράφου. Δεν είμαι σίγουρος όμως αν η συνθήκη αυτή λειτούργησε ως η κεντρική αφορμή ή κίνητρο για να κινηθώ προς τη σκηνοθεσία. Όλοι μας είμαστε έμπνευση βέβαια, ο ένας για τον άλλον, όπως οι πληροφορίες που λαμβάνουμε ή τα βιβλία που διαβάζουμε, όμως πιστεύω ότι πρέπει να είσαι τόσο κοντά όσο είναι εφικτό στις προσωπικές σου ιδέες και να δημιουργήσεις το δικό σου μονοπάτι. 

Για ποιους λόγους επιλέξατε συγκεκριμένες προσωπικότητες, ως κύριους πρωταγωνιστές στα ντοκιμαντέρ σας; Υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ τους ή και όχι; 

N.P.: Πάντα κέντριζαν το ενδιαφέρον μου τόσοι πολλοί και διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι. Για παράδειγμα, έχω δημιουργήσει φιλμ σχετικά με μουσεία, παιδιά στο σχολείο, νέοι μόνοι τους που δεν έχουν φροντίδα. Τι έχουν κοινό μεταξύ τους; Είναι άνθρωποι! (γελάει με χαρά) Είναι αληθινοί σε πραγματικές συνθήκες. 

Ποια είναι η λεπτή γραμμή ανάμεσα σε εσάς και στους κεντρικούς ήρωες των φιλμ σας όταν σκηνοθετείτε; Νιώθετε ότι μπορείτε ή θέλετε να παρέμβετε συναισθηματικά και πόσο δύσκολο είναι αυτό;

N.P.: Είναι λίγο δύσκολο να μιλήσω σε γενικότερο επίπεδο για την κάθε περίπτωση, καθώς κάθε φορά έχω να αντιμετωπίσω και μια διαφορετική στάση και συμπεριφορά είναι η αλήθεια. Εξαρτάται από τη συνθήκη πραγματικά. Δεν είσαι ποτέ ο ίδιος, όπως και στην καθημερινή ζωή. Δεν έχεις την ίδια συμπεριφορά με κάθε σου γείτονα, για παράδειγμα. Με κάποιον έχετε χτίσει μια πιο στενή σχέση και με κάποιον άλλον επικρατεί επικοινωνιακή απόσταση. Έτσι και όταν έχεις γύρισμα, κάποιες φορές νιώθεις ότι μπορείς να φτάσεις πιο κοντά στο κεντρικό πρόσωπο, σε σχέση με κάποιον άλλον. Και αυτό έχει να κάνει με την ελευθερία που μου δίνει ο καθένας, για να μπορέσω και εγώ να παρέμβω συναισθηματικά. Δεν τους αναγκάζω να μου δώσουν κάτι συγκεκριμένο, δέχομαι την ελευθερία τους. Η δουλειά μου περιέχει αυτό το κύριο συστατικό, να προσπαθήσω να χτίσω, δηλαδή, μια σχέση μαζί τους, όταν αυτοί το νιώθουν. Αυτό είναι. 

Ποιος είναι ο λόγος που έχετε επιλέξει τις ψυχικές ασθένειες, ως κεντρικές θεματικές του τελευταίου σας φιλμ;

N.P.: Η ψυχιατρική αποτελεί ένα εργαλείο για να εστιάσεις σε μια προσωπικότητα. Έχει αυτό το μαγευτικό στοιχείο. Σε αυτόν τον τομέα, όλα είναι καθρέφτης του δικού μας εαυτού. Τα προβλήματά μας, οι αναπηρίες μας, οι δυσκολίες μας. Ο κόσμος που υποφέρει από ψυχικές ασθένειες έχει ένα πολύ χαρακτηριστικό γνώρισμα, να σου απευθύνεται και να σου μιλάει πολύ άμεσα. Πάντα αναζητούν να δώσουν αίσθηση και ζωή σε οτιδήποτε γύρω τους. Είναι υπερβολικά απαιτητικοί σε αυτά που επιθυμούν από εσένα και για αυτούς είναι πολύ σημαντικό να σταθείς στο ύψος των περιστάσεων αυτών και ακόμη πιο πάνω από το συγκεκριμένο επίπεδο των απαιτήσεών τους. Γυρίζοντας ένα φιλμ που αφορά στην ψυχιατρική είναι σα να βρίσκεσαι σε προσομοιωτή, καθώς κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, γνωρίζεις ανθρώπους που σε εμποδίζουν από το να κοιμηθείς ή να βαρεθείς, είσαι εστιασμένος εκεί!

Υπάρχει μια φράση ενός/μια εκ των πρωταγωνιστών και πρωταγωνιστριών σας που έχετε επιλέξετε να κρατήσει στη μνήμη σας μέχρι σήμερα και γιατί; 

N.P.: Θυμάμαι μια γυναίκα που είχα γνωρίσει για το γύρισμα του φιλμ "On the Adamant". Ήταν μια ασθενής. Κάποια στιγμή, γύρισε προς το μέρος μου και με ρώτησε: «Είναι όλος αυτός ο εξοπλισμός εδώ δικός σου; Έχεις αμάξι για να τα μεταφέρεις μαζί σου όλα αυτά;». Και η επόμενη ερώτησή της ήταν: «Έχεις και άλλα περισσότερα;» και της απάντησα «Όχι!». Επίσης ήθελε να μάθει αν έχω σύντροφο. Και τότε ξαφνικά, ήταν σα να αλλάξαμε ρόλους. Αυτήν απέκτησε τον ρόλο της να μου απευθύνει τις ερωτήσεις. Ήταν πολύ ανακουφιστικό και αστείο΄.

Ποιες ήταν οι κεντρικές προκλήσεις, τις οποίες είχατε να διαχειριστείτε και να αντιμετωπίσετε στη διάρκεια των γυρισμάτων;

N.P.: Για να δημιουργήσεις ταινίες, πρέπει να αντιμετωπίσεις πολλές δυσκολίες καθημερινά. Αλλά την ίδια στιγμή, αυτή η συνθήκη περιέχει και κάτι όμορφο, επειδή πρέπει να έρθεις αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και να δώσεις την απαραίτητη σημασία σε κάθε λεπτομέρεια. Είναι μια πολύ πολύτιμη στιγμή.

Ποια πιστεύετε ότι αποτελούν αυτά τα σημεία - κλειδιά που έχουν αναδείξει τα φιλμ σας σε παγκόσμιο επίπεδο; Τι μοιράζεται μαζί σας ο κόσμος;

N.P.: Πιστεύω ότι περιέχουν στοιχεία διεθνή που ενδιαφέρουν όλον τον κόσμο και απευθύνονται στον καθένα και στην καθεμιά σε κάθε άκρη του πλανήτη, είτε μιλάμε για τη θεματική των σχολείων ή των ψυχιατρικών ιδρυμάτων. Και περιλαμβάνουν στιγμές πολύ ιδιαίτερες και σημαντικές, διαφορετικές.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας τα επόμενα project που ετοιμάζετε!

N.P.: Είναι πολύ πολύ νωρίς και δεν κάνει να μιλάω ακόμη!