Ξεναγηθήκαμε στην έκθεση για την πιο πολυσυζητημένη Σοβιετική σχεδιάστρια κλωστοϋφαντουργίας

Τελικά είναι αλήθεια... Σε όποια εποχή και να ζούμε, με όσες δυσκολίες, εμπόδια, κοινωνικές προκαταλήψεις και αρνητισμό, η έμφυτη τάση μας για δημιουργία θα μας οδηγεί καρμικά στο φως! Αστραπιαία, γεμάτη από εκπλήξεις που μας φέρνουν ολοένα και πιο κοντά σε αυτό που θεωρούμε "ουσία" μας. Αυτές ήταν οι πρώτες μου σκέψεις προχθές, στην πρώτη μας ξενάγηση στην πολυαναμενόμενη έκθεση με τίτλο «Συλλογικά νήματα: Η Anna Andreeva στο εργοστάσιο μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’», λίγο πριν ανοίξει τις πόρτες της σήμερα στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη. Και αυτό γιατί ήταν η πρώτη μου φορά που ασχολήθηκα πιο βαθιά με τη φιλοσοφία και τις καλλιτεχνικές εποχές της Andreeva. Πολλοί από εσάς είναι πολύ πιθανό να έχετε ακούσει το όνομά της, με αφορμή την πρώτη επανδρωμένη πτήση στο διάστημα του κοσμοναύτη Yuri Gagarin το 1961, όταν τα έργα της για υφάσματα φιλοτεχνήθηκαν με την ευκαιρία τους εορτασμούς του ιστορικούς αυτού γεγονότος!

Πρόκειται για μια γυναίκα, η οποία παρά το υψηλό κοινωνικό της background, η άρνηση των ακαδημαϊκών φορέων να της παρέχουν τη δυνατότητα να γίνει αρχιτέκτονας -όπως αρχικά επιθυμούσε- της άνοιξε εν τέλει διάπλατα την πόρτα να ασχοληθεί με την κλωστουφαντουργία, έναν τομέα που αποδείχθηκε θησαυρός για τη διεθνή αναγνώρισή της, κι ας συνδεόταν αρχικά με ασχολίες των κατώτερων στρωμάτων. Αυτό είναι, άλλωστε, και το πρώτο δείγμα μιας προσωπικότητας, απομακρυσμένης συνειδητά από ταμπού και σκοτεινούς καθωσπρεπισμούς, ήταν η αμέσως επόμενη σκέψη μου, καθώς παρακολουθώ τα σχέδια των υφασμάτων της. Η υφαντουργία κατάφερε χάρη και στη δική της σπουδαία συμβολή να αναχθεί σε υψηλή Τέχνη, μεταδίδοντας σε κάθε άκρη του πλανήτη τα ηχηρά μηνύματα ισχύος μιας καλά οργανωμένης κολεκτίβας μέσα στο κομμουνιστικό σύστημα.

Η πρώτη παγκόσμια αναδρομική έκθεση για μια πρωτοπόρα φιγούρα

Πρόκειται για την πρώτη διεθνώς αναδρομική έκθεση για τη ζωή και το έργο της και η χαρά μου είναι διπλή. Κάθε πρόσωπο, το οποίο έχει χαράξει τον δικό του δρόμο, ανοίγει ένα σημαντικό παράθυρο για να ανακαλύψουμε σήμερα όλο και περισσότερα για τις νοοτροπίες της εποχής, την πολιτική και την ισχυρή σχέση της με τη λογοκρισία, τα δικαιώματα και τις επιτακτικές ανάγκες των ανθρώπων να κατακτηθούν, αλλά και ρεύματα μιας μεγάλης γεωγραφικής δύναμης, όπως αυτή της Σοβιετικής Ένωσης. Ζωγραφικά σχέδια, μελέτες και ιστορικά δείγματα υφασμάτων της Andreeva, καθώς και φωτογραφίες, αποσπάσματα ταινιών και ντοκιμαντέρ από τη κολεκτίβα του εργοστασίου ‘Κόκκινη Ρόζα’, σοβιετικά περιοδικά μόδας και εκθέσεις, μας περίμεναν. To σπάνιο αυτό αρχειακό υλικό ερεύνησε και έβαλε σε τάξη η εγγονή της σπουδαίας καλλιτέχνιδας, Xenia Vytuleva-Herz, η οποία ήταν μαζί μας.

Απαραίτητες συνοδοί μας σε αυτό το ταξίδι στον χρόνο ήταν η ειδικός στην Σοβιετική Ιστορία της Τέχνης, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Northwestern University και επιμελήτρια της έκθεσης, Christina Kiaer μαζί με την Καλλιτεχνική Διευθύντρια MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Μαρία Τσαντσάνογλου.

Κατά τη διάρκεια της ξενάγησής μας, υπήρχαν 5 βασικά σημεία, τα οποία κέντρισαν την προσοχή. Ας τα δούμε μαζί!

1. Το μετάξι, ο κεντρικός σύμμαχος

Στο πρώτο part του tour, είναι πολύ εύκολο να διακρίνει κανείς το ιαπωνικό στιλ και μινιμαλιστικό χαρακτήρα των δοκαριών που κυριαρχούν. Δεν προκύπτει από τη ζωή της Andreeva, αλλά όπως μας εξήγησε η μουσειολόγος και υπεύθυνη του Γραφείο Επικοινωνίας & Δημοσίων Σχέσεων του MOMus, Χρύσα Ζαρκαλή, αφορά στο υλικό της Andreeva, το μετάξι. Στο ραφιναρισμένο αυτό πλαίσιο, τα έργα της αναδεικνύονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και παρουσιάζουν την έντονη σχέση της με το λειτούργημα, στο οποίο ήταν αφοσιωμένη στην πολυετή της πορεία στο Εργοστάσιο μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’.

2. Οι εμπνεύσεις από κάθε άκρη της κοινωνίας και διαφορετικών παραδόσεων

To signature χαρακτηριστικό στην καλλιτεχνική ταυτότητα της Andreeva, καθώς κάναμε flashback στα έτη της διαδρομής της, αλλά και στις κύριες ενότητες της φιλοσοφίας που αναδεικνύεται στα έργα της, είναι μια ενδιαφέρουσα οπτική και έμπνευση από την καθημερινότητα και την παράδοση. Παρόλο που ο κύριος μοχλός της ήταν το floral concept, η αγάπη της για τα λουλούδια δεν περιορίστηκε εκεί. Με την πάροδο των χρόνων, οι avant-garde εμπνεύσεις σε μοτίβα, η γεωμετρία, οι μιμήσεις των γρασιδιών, αλλά και η αποτύπωση του αγροτικού lifestyle επιβεβαιώνουν την απλότητά της και τον ακομπλεξάριστο χαρακτήρα της να αναζητήσει φως και πηγή έκφρασης σε οτιδήποτε διακρίνεται από ζωή στην κοινωνία. Ειδικά στην περίπτωση της παράδοσης, η ethnic αισθητική ταυτότητα και τα έντονα χρώματα κα μοτίβα του Ουζμπεκιστάν, ένας τόπος, στον οποίο ταξίδευε συχνά η Andreeva, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του next big step της πορείας της, μετά τη floral τεχνοτροπία.

3. Η βαθιά πίστη στην κολεκτίβα

Ο πλούτος των διαθέσιμων ντοκιμαντέρ για το Εργοστάσιο Μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’, για τις διαδικασίες παραγωγής εκεί και την συνεργασία της Andreeva με τους/τις συντρόφους της στην κολεκτίβα, αποκαλύπτουν μια καλλιτέχνιδα της οποίας η δουλειά στο πολυσύχναστο και διάσημο στα σοβιετικά χρόνια εργοστάσιο, την ανέδειξε σε ηγετική μορφή και αυτόνομη καλλιτεχνική παρουσία με ιδιαίτερο ύφος. Αναγνωρίζοντας τη μοναδική καλλιτεχνική αξία του έργου της Andreeva το ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης εμπλούτισε πρόσφατα τις συλλογές του με 12 έργα της.

4. "Αγγίζοντας" την Τέχνη της

Σημαντικό highlight της επίσκεψης, το οποίο πάντα πρωταγωνιστεί με τον δικό του τρόπο στις περισσότερες εκθέσεις του MOMus, αποτέλεσε η δυνατότητα που μάς δόθηκε να αγγίξουμε ιδιαίτερα υφάσματα, τα οποία δημιουργήθηκαν στο εργοστάσιο Colora της Θεσσαλονίκης για τη συγκεκριμένη έκθεση, ακολουθώντας πιστά τα πρότυπα της Andreeva. Απέναντι από κάθε ύφασμα, ήταν τοποθετημένοι καθρέφτες, ώστε να τα δοκιμάζουμε πάνω μας με άνεση και ευκολία, μια πρωτοβουλία της ομάδας των αρχιτεκτόνων και μουσειογράφων που σκόρπισε σε όλους μας χαμόγελα από τα πρώτα λεπτά.

5. Ηλεκτρισμός, διάστημα και πρώιμη ψηφιακή τεχνολογία ως νέες πηγές έμπνευσης

Ακόμη ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της έκφρασης της Andreeva, το οποίο κέντρισε ιδιαίτερα την προσοχή μας είναι η στροφή της προς καλλιτεχνικές προσεγγίσεις έξυπνου καμουφλάζ και οπτικής...απάτης! Γεωμετρικά σχήματα, με πρωταγωνιστές τους κύκλους και ρόμβους, αποτελούν συνδετικούς κρίκους με τα έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Αρκετά έργα σε αυτό το part της έκθεσης, μας θυμίζουν qr codes και όπως μας ανέφερε με χιούμορ η Christina, κάποιος επισκέπτης δοκίμασε να τραβήξει μια φωτογραφία ενός από τα έργα αυτά και η κάμερα το αναγνώρισε ως qr code! Εκτός από τη συγκεκριμένη προσέγγιση, η ίδια έδωσε μεγάλη έμφαση στην αποτύπωση του σύμπαντος. Με ειδικές τεχνοτροπίες, όπως τυπώματα, αλλά και με τη βοήθεια ξανά των αγαπημένων της εργαλείων, των λουλουδιών, η νέα εποχή της καλλιτεχνικής της έκφρασης, αφορά και στο διάστημα, το οποίο παρουσιάζεται ως μια ενδιαφέρουσα έκρηξη συναισθημάτων.

______________________________________________________________________________________

Info:

Επιμέλεια: Christina Kiaer, ειδικός στην Σοβιετική Ιστορία της Τέχνης, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, Northwestern University, ΗΠΑ
Βοηθός Επιμελήτρια: Αγγελική Χαριστού, Ιστορικός της Τέχνης, MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη
Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με: AnnaAndreevaEstate (Βασιλεία), Layr Gallery (Βιέννη)
Υποστήριξη έκθεσης: Kristina Krasnyanskaya
Υποστήριξη καταλόγου: Konstantin & Victoria Yanakov