H σειρά εκθέσεων «Υφαντογραφήματα» προσκαλεί καλλιτέχνες να επισκεφθούν το αρχείο του ΣΕΝ, που ιδρύθηκε το 1872, και να δημιουργήσουν νέα έργα εμπνευσμένα από τα ιστορικά τεχνουργήματα και τα αντικείμενα του πωλητηρίου του. Το αποτέλεσμα αυτής της δημιουργικής συνύφανσης εκτίθεται στη βιτρίνα της Κολοκοτρώνη 3Α, προσφέροντας στο κοινό μια εικαστική συνομιλία με το παρελθόν και το παρόν της χειροποίητης τέχνης. Μαζί μας η Έφη Φαλίδα μίλησε για τη σημασία της χειροτεχνίας, τη διαχρονική σχέση μόδας και Tέχνης, αλλά και για το πώς η ίδια προσέγγισε τη μόδα ως κοινωνικό και πολιτισμικό φαινόμενο μέσα από τη δημοσιογραφική της πορεία.

Πώς προέκυψε η ιδέα σας για την επιμέλεια της έκθεσης «Υφαντογραφήματα: Πέρα από τον ορίζοντα, κάτω από το δέρμα» στο ΣΕΝ; 

Αρχικά, από την αγάπη που έχω πολλά χρόνια τώρα για τη χειροτεχνία και τις μαστορικές τεχνικές. Αλλά και για το ενδιαφέρον που μου προξενούν τα ιστορικά αρχεία με τον πλούτο των πληροφοριών που μπορεί να ανασύρει κάποιος από αυτά και να «διαβάσει» με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους το παρελθόν. Αυτό, δηλαδή, προσπαθήσαμε να συνδυάσουμε στον κύκλο «Υφαντογραφήματα» στη συνεργασία μας με τον Σύλλογο Εκπαίδευσης Νεανίδων. Είναι ο πρώτος γυναικείος σύλλογος που ιδρύθηκε πριν από 153 χρόνια και θα τον χαρακτήριζα ως «πρωτοφεμινιστική» οργάνωση, αφού ο στόχος των εκπαιδευτικών του προγραμμάτων ήταν, πέρα από την εγγράμματη κατάρτιση των άπορων γυναικών, και η εξασφάλιση ενός ατομικού εισοδήματος μέσα από τη χειροτεχνική τους ικανότητα. Σε αυτήν τη βάση, η επιμελητική πρόταση «Υφαντογραφήματα» αφορά στην πρόσκληση σύγχρονων καλλιτεχνών να επισκεφθούν το ιστορικό αρχείο του ΣΕΝ - θησαυροφυλάκιο από σχέδια κεντημάτων, εικόνων
και άλλων αρχειακών πηγών - και να δημιουργήσουν ένα έργο Τέχνης, το οποίο, με αφετηρία το υλικό του ΣΕΝ, να αναφέρεται στη σύγχρονη γυναικεία κατάσταση. Τα «Υφαντογραφήματα» παρουσιάζονται ως καλλιτεχνική εγκατάσταση στη βιτρίνα του πωλητηρίου στο κέντρο της Αθήνας. Ξεκίνησαν με τις «Χειρογραφίες» της Σεβαστιάνας Κωνστάκη, συνεχίστηκαν με τις «40 Ημέρες» της Μαλβίνας Παναγιωτίδη και βρίσκονται στην τρίτη πράξη τους με την Κατερίνα Νάκου και το «Σύμμειξις». Πρόκειται για μία σύνθεση χειροποίητης passementerie και τραβέρσας ζακάρ υφασμένης σε ψηφιακό αργαλειό. 

Γενικά, με ποια κριτήρια γίνεται η επιλογή των καλλιτεχνών που θα πλαισιώσουν το project, και ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις του;

Καλούμε καλλιτέχνιδες που έχουν εντάξει στη διαδικασία των έργων τους τις χειροτεχνικές τεχνικές ή τους απασχολεί ερευνητικά η αρχειακή συλλογή. Σκοπός είναι τα έργα τους να κάνουν διάλογο με τη γυναικεία χειροτεχνία - σαν σχόλιο για τις πολιτικές πρόνοιας και τις ευρύτερες αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στον 19ο και τον 20ό αιώνα και της συμβολής της στην οικονομία της χώρας των νεότερων χρόνων. 

Εσείς τι είναι αυτό που θέλετε να χαρίσετε στο ΣΕΝ; 

Θα υπάρξει συνέχεια σε αυτήν τη συνεργασία; Πρόθεσή μας είναι να δημιουργηθεί ένας τόπος συνάντησης και γνωριμίας μίας νέας γενιάς χειροτεχνών, ώστε ο ΣΕΝ να μην αναπαράγει μόνο τα κειμήλια του αρχείου του με δεξιοτεχνία. Η συνέχεια της προσπάθειας δεν εξαρτάται μόνο από τις προσωπικές μας επιδιώξεις αλλά και από ευρύτερες συνεργασίες και θεσμικές πρωτοβουλίες.

Ας περάσουμε στο κεφάλαιο «μόδα». Πώς ήταν στην αρχή η σχέση σας μαζί της και πώς έχει εξελιχθεί σήμερα; 

Όπως κάθε ερωτική σχέση. Ξεκίνησε με πάθος και συνεχίζεται με αγάπη. 

Η αρθρογραφία σας ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη πένα, την αισθητική και τη διεισδυτική ματιά σας. Γράφετε, όμως, για μόδα σε μια εφημερίδα που δεν εστιάζει σε αυτήν. Πώς καταφέρατε να χτίσετε αυτόν τον ξεχωριστό χώρο για εσάς; 

Χρειάστηκε να βάλω φίλτρα μίας κοινωνιολογικής καταγραφής και να αντιμετωπίσω τη μόδα ως βαρόμετρο πολλαπλών μετασχηματισμών αλλά και ως πολιτισμικό φαινόμενο που τα εκφραστικά του μέσα δεν είναι μόνο οι λέξεις αλλά και τα σημεία. Έτσι η μόδα «χώρεσε» στην εφημερίδα. 

Εντοπίζετε ακόμα αληθινό ενδιαφέρον στη μόδα ή νιώθετε λίγο πως τα έχουμε δει και όλα; 

Η αλήθεια είναι ότι η μόδα κουράστηκε και δεν της είναι εύκολο να δείχνει συναρπαστική. 

Πιάνετε περιοδικά στα χέρια σας; Πώς σας αρέσει να ενημερώνεστε;

Κάθε μορφή εντύπου, από ένθετο εφημερίδας, περιοδικό με βαρύ χαρτί πολυτελείας ή βιβλίο με προσεγμένο σχεδιασμό και λεπτομέρειες μαστορικής βιβλιοδεσίας, δε θα ξεπεραστεί από την ταχύτητα της online ενημέρωσης. Η αφή είναι συγκίνηση. 

Με ποια τρία ταλέντα από τον χώρο της μόδας, της δημοσιογραφίας και της Τέχνης, αντίστοιχα, θα επιλέγατε να καθίσετε στο ίδιο τραπέζι; 

Τα ταλέντα σε αυτά τα τρία πεδία που αναφέρεστε είναι πολύ περισσότερα. Μάλλον γεμίζουν μία μεγάλη αίθουσα -είτε χορού είτε βιομηχανικού πολυχώρου- και έτσι, αν μου ήταν εφικτό, θα έκανα ανοιχτή πρόσκληση για ένα πάρτι!

Πώς βλέπετε τη σχέση μόδας και Τέχνης σήμερα; 

Θεωρώ ότι η σύνδεσή τους δεν θα χαθεί αν υπάρχει ουσιαστική συνομιλία, αμοιβαία εκτίμηση και αγάπη για το métier.

Αν έπρεπε να περιγράψετε το προσωπικό σας στιλ, τι λέξεις θα επιλέγατε;

Μαύρο, ιαπωνικό και ποιητικά φθαρμένο.

Ποια είναι η πιο αγαπημένη σας εποχή της μόδας; 

Το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90. Εκείνη την εποχή, ο εκλεπτυσμένος μινιμαλισμός ήταν μία τάση που χωρούσε όλον τον κόσμο. Φανταστείτε όμορφα ρούχα στην απλότητα της γραμμής τους, φτιαγμένα από καλής ποιότητας υλικά και να μην έχουν πάνω τους κανένα λογότυπο!

Υπάρχει κάποιο άλλο προσωπικό σας project που θα θέλατε να υλοποιήσετε;

Ναι, και σύντομα θα έχουμε να σας δώσουμε περισσότερες λεπτομέρειες!

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΩΣΤΑΣ ΛΕΥΘΕΡΙΩΤΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ GLOW ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 2025