Η συνάντηση δημιουργικότητας και τεχνολογίας, πέρα από την καινοτόμα παραγωγή έργων, φλερτάρει και με την καταστροφή της ανθρώπινης φαντασίας. Η καλοκαιρινή έκθεση “Dream machines” του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, στο νησί της Ύδρας, θέτει στο μικροσκόπιο τη διαχρονική αυτή αντιπαράθεση. Οι επιμελητές της, Daniel Birnbaum και Massimiliano Gioni, μοιράζονται μαζί μας το κοινό όραμα πίσω από τον σχεδιασμό του πολλά υποσχόμενου project.
Άφιξη στην Ελλάδα, λοιπόν, με κάλεσμα του ΔΕΣΤΕ! Ποια ήταν η κύρια πηγή έμπνευσης για την έκθεση που έχετε σχεδιάσει;
Μ. G.: Κατά μία έννοια, είναι άμεσα εμπνευσμένη από το έργο “Apollo” του Jeff Koons. Όταν ο Daniel Birnbaum έγραφε το κείμενο για τον κατάλογο που εκδίδει το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, για να γιορτάσει τη μόνιμη εγκατάσταση του έργου, είχε αυτήν την πολύ έξυπνη διαίσθηση να συνδέσει το περιστρεφόμενο γλυπτό με τον «Μύλο Καφέ» του Duchamp, ο οποίος αποτελεί σημείο αναφοράς της σύγχρονης Τέχνης και ένα από τα πολλά έργα των αρχών του αιώνα, που υποδεικνύουν τον απειλητικό χαρακτήρα της τεχνολογίας. Όταν, λοιπόν, ο Δάκης Ιωάννου, ο Ιδρυτής του ΔΕΣΤΕ, μας κάλεσε, σκεφτήκαμε μια έκθεση που θα μπορούσε να επεκταθεί σε αυτήν τη γραμμή, η οποία συνδέει τη μηχανή του Koons με μια ολόκληρη κληρονομιά μηχανών που παράγονται τον 20ό αιώνα. Προφανώς, το Σφαγείο είναι ένας μικρός χώρος και ένα τέτοιο θέμα θα μπορούσε να γεμίσει πολλά μουσεία, αλλά σκεφτήκαμε να εξετάσουμε καλλιτέχνες που, με τη σειρά τους, βλέπουν την τεχνολογία ως χώρο γοητείας και φόβου. Ζούμε σε μια συγκυρία, στην οποία η απειλή ότι η τεχνολογία θα καταλάβει πραγματικά την ανθρωπότητα και τον κόσμο συζητείται ανοιχτά, όχι σε βιβλία επιστημονικής φαντασίας, αλλά στο εξώφυλλο των New York Times, και σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε την Τέχνη και τους καλλιτέχνες ως ερμηνευτές αυτών των φόβων και των ονείρων χειραφέτησης. Ο Ιταλός φιλόσοφος Ουμπέρτο Έκο έγραψε το 1964 το γνωστό βιβλίο με τίτλο “Apocalyptic and Integrated”, το οποίο εξέταζε αυτήν την ένταση μεταξύ φόβου και γοητείας απέναντι στην τεχνολογία και τη μαζική κουλτούρα. Η πρόκληση ήταν να ειπωθεί αυτή η ιστορία στη μικρογραφία του Σφαγείου.
Ποια είναι τα σημαντικά έργα Τέχνης που πρόκειται να παρουσιαστούν;
D. B.: Υπάρχουν συνολικά γύρω στους 30 συμμετέχοντες. Πέρα από τους Duchamp και Ulf Linde, συμμετέχουν προσωπικότητες όπως οι Vera Molnar και Ulla Wiggen, που στη δεκαετία του 1960 άρχισαν να εξετάζουν υπολογιστές και μηχανές, οι Philippe Parreno και Pipilotti Rist, που προσπάθησαν να επανεφεύρουν τεχνολογίες για να αντιμετωπίσουν τη λεγόμενη «κοινωνία του θεάματος», αλλά και καλλιτέχνες μιας νεότερης γενιάς, όπως ο Cao Fei, η Pamela Rosenkranz και η Anicka Yi, που φαντάζονται μια θόλωση των διαφορών μεταξύ του φυσικού και του τεχνητού. Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι μία από τις πρώτες και πιο διάσημες εκθέσεις που διοργάνωσε το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ ήταν η θρυλική έκθεση “Post-Human”, την οποία επιμελήθηκε ο Jeffrey Deitch. Εν μέρει, αυτή η μικρή έκθεση είναι μια επικαιροποίηση εκείνου του project, αλλά κοιτάξαμε τόσο στο μέλλον όσο και στο παρελθόν, συμπεριλαμβάνοντας κάποια μικρά έργα προκατόχων που ήδη από τις αρχές του αιώνα μας προειδοποιούσαν για την εξαφάνιση κάθε διάκρισης μεταξύ ανθρώπου και μηχανής.
Ποια μηνύματα θέλετε να επικοινωνήσετε στο κοινό και ποια τα δικά σας συναισθήματα;
Μ. G.: Μόνο η κακή Τέχνη έχει μηνύματα, η καλή θέτει ερωτήματα. Δεν μπορούμε να μην περιγράψουμε ξανά την εικονογράφηση μιας ιατρικής συνθήκης του 19ου αιώνα, με τίτλο «Εικονογραφήσεις της τρέλας», η οποία απεικονίζει τον φόβο ενός ασθενούς που σκέφτηκε ότι ελέγχεται από έναν αργαλειό. Νομίζω ότι στις μέρες μας όλοι πιθανώς έχουμε την ίδια εμπειρία και είναι ταυτόχρονα τρομακτική και κάπως μεγαλειώδης. Το Σφαγείο βρίσκεται άλλωστε στην άκρη ενός γκρεμού. Είναι το τέλειο σκηνικό για να αναλογιστούμε τη μοίρα μας μπροστά στην επόμενη εξέλιξη της τεχνολογίας!
Μιλήστε μας για το σκηνικό που έχετε δημιουργήσει. Πώς ταιριάζει με το φυσικό περιβάλλον της συγκεκριμένης περιοχής του νησιού;
D. B.: Το σκηνικό είναι στην πραγματικότητα ένα σφαγείο, οπότε ήταν από μόνο του δυσοίωνο και εμπνευσμένο. Φυσικά μόνο στην Ύδρα θα μπορούσε το παλιό Σφαγείο να τοποθετηθεί σε ένα τόσο όμορφο περιβάλλον και έτσι παίξαμε λίγο με αυτή την αντίθεση. Νομίζω ότι είναι η πρώτη έκθεση στα Σφαγεία που επεκτείνεται και λίγο στους εξωτερικούς χώρους, με τη θρυλικά όμορφη ταινία "The Way Things Go" των Fischli και Weiss να είναι εγκατεστημένη έξω, σαν να ήταν οθόνη για έναν τελικό ποδοσφαίρου, ή τα γλυπτά του Urs Fischer και της Judith Hopf να είναι τοποθετημένα σε σπίτια κοντά στο πραγματικό Σφαγείο. Οργανώσαμε επίσης την εικόνα την έκθεση ώστε να θυμίζει ένα μικρό «μηχανικό μπαλέτο», με μηχανές και φώτα που σβήνουν και ανάβουν και γλυπτά που κινούνται όπως η "Dream Machine" του Bryon Gysin και το αυτόματο μηχάνημα του Andro Wekua.
Πώς σας έχει αγκαλιάσει ο κόσμος της Ύδρας;
Μ. G.: Ταξιδεύουμε στο νησί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και μας αρέσει ακόμα πάρα πολύ. Η ειρωνεία είναι ότι η Ύδρα είναι ένα από εκείνα τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου δεν υπάρχουν αυτοκίνητα, οπότε μια έκθεση για τις μηχανές φάνταζε τέλεια για αυτό το περιβάλλον.
Τι σας κέρδισε στην Ύδρα;
Μ. G.: Ταξιδεύουμε στο νησί από τα τέλη της δεκαετίας του '90 και μας αρέσει ακόμη πάρα πολύ. Η ειρωνεία είναι ότι είναι ένα από εκείνα τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου δεν υπάρχουν αυτοκίνητα, οπότε μια έκθεση για τις μηχανές φάνταζε τέλεια για αυτό το περιβάλλον.
Ποιος είναι ο επόμενος στόχος σας;
Μ. G.: Να πάμε στην παραλία, ελπίζοντας ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δε θα αντικαταστήσει τις δουλειές μας!
Info: Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Επαρ.Οδ. Μανδρακίου - Μώλου , Ύδρα. Διάρκεια: έως 30 Οκτωβρίου 2023
Κεντρική φωτογραφία: Αριστερά: Andro Wekua. Δεξιά: Emery Blagdon
