Ένας ύμνος στην Ελλάδα, το φως και τη διαύγειά της είναι η έκθεση που ξεκινάει σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και περιλαμβάνει 44 έργα του Brice Marden, τριών εκ των οποίων δημιούργησε ειδικά για τη συγκεκριμένη έκθεση.

«Αν ζωγραφίσω κάτι στην Ελλάδα, φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στην Ελλάδα. Τα χαρακτηριστικά ενός τόπου με κάποιον τρόπο εισχωρούν στον πίνακα, τουλάχιστον διεισδύουν στους δικούς μου πίνακες· και αυτό το επιδιώκω... όταν βρίσκομαι σε έναν τόπο, ανταποκρίνομαι στα ερεθίσματα του τόπου αυτού.», Brice Marden

«Είμαι σίγουρος ότι αν δεν ζούσα σε πόλη, δεν θα χρησιμοποιούσα τόσες κατακόρυφες και οριζόντιες θέσεις. Αλλά στη συνέχεια, ζώντας στην Ελλάδα, ήρθα σε επαφή με όλο αυτό το φως. Υπάρχει ένα είδος διαύγειας, συν ότι αυτό με έχει φέρει πιο κοντά στην τέχνη παλαιότερων πολιτισμών.», Brice Marden

Στο πλαίσιο της σειράς εκθέσεων Θεϊκοί Διάλογοι, ο Αμερικανός καλλιτέχνης Brice Marden παρουσιάζει το έργο του σε διάλογο με επιλεγμένες αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης αλλά και τρία νέα έργα που φιλοτέχνησε ειδικά για την έκθεση στο Μουσείο. Η έκθεση με τίτλο «Brice Marden και Ελληνική Αρχαιότητα» διοργανώνεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε στενή συνεργασία με τον καλλιτέχνη και τον επιμελητή και εικαστικό Δημήτριο Αντωνίτση και πραγματοποιείται στο Μέγαρο Σταθάτου από τις 20 Μαΐου έως τις 29 Αυγούστου 2022.

Πρόκειται για την πρώτη μουσειακή έκθεση αφιερωμένη στον Αμερικανό καλλιτέχνη στην Ελλάδα. Η έκθεση περιλαμβάνει 44 ζωγραφικούς πίνακες, σχέδια, επιζωγραφισμένα μάρμαρα και σημειωματάρια που παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα της καλλιτεχνικής του παραγωγής, αποκαλύπτοντας την οξεία παρατηρητικότητα, τη σπάνια αφαιρετική ματιά και τον συντονισμό του με τη μεταφυσικότητα της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς. Τα έργα του παρουσιάζονται σε διάλογο με 16 αρχαιότητες που επιλέχθηκαν από τον επιμελητή σε συνομιλία με τον ίδιοτον καλλιτέχνη. Με μια πορεία έξι δεκαετιών, ο Marden συνεχίζει να συναρπάζει με τη χειρονομιακή απλότητα των έργων ζωγραφικής και των σχεδίων του. Το έργο του αντλεί από τη μακρά ιστορία της τέχνης, συνδυάζοντας στοιχεία τόσο από τον Μινιμαλισμό και τον Αφηρημένο Εξπρεσιονισμό όσο και από την αρχαία καλλιγραφία και την ποίηση. Εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια, o καλλιτέχνης εμπνέεται από το ελληνικό τοπίο και από την ελληνική αρχαιότητα. Η σχέση του με την Ελλάδα ξεκινάει το 1971 όταν ταξίδεψε πρώτη φορά στην Ύδρα, μαζί με τη σύζυγό του Έλεν, που είναι επίσης ζωγράφος. Μαγεμένοι από το φως και την «τέχνη των παλαιότερων πολιτισμών», αγόρασαν ένα σπίτι εκεί δύο χρόνια αργότερα. Έκτοτε έρχονται στο νησί σχεδόν κάθε καλοκαίρι.

Η καθαρότητα του υδραϊκού τοπίου έχει επηρεάσει βαθιά τον Marden, ο οποίος αντλεί έμπνευση από την παρατήρηση της φύσης. Οι 16 αρχαιότητες που πλασιώνουν τα έργα του Marden και επιλέχθηκαν από τον επιμελητή σε συνομιλία με τον καλλιτέχνη, προέρχονται από τις συλλογές των κυκλαδικών, κυπριακών και αρχαίων ελληνικών αρχαιοτήτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Πρόκειται για αρχαιότητες φτιαγμένες από πηλό, μάρμαρο και χρυσό, που καλύπτουν ένα χρονικό φάσμα τεσσάρων χιλιάδων περίπου χρόνων, από το τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. έως τους χρόνους του Βυζαντίου και προορίζονταν για καθημερινή, τελετουργική ή, ακόμα, και ταφική χρήση.

Όπως αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης, Δημήτριος Αντωνίτσης: «Ως επιμελητής, προσπάθησα να συντονιστώ με αυτό το εσωτερικό παιχνίδι που ο Mardenέχει στήσει εδώ και πενήντα χρόνια στην Ύδρα. Το κριτήριο με το οποίο επέλεξα τις αρχαιότητες ήταν να εξυπηρετηθεί αυτή η άσκηση ισορροπίας μεταξύ της επιφάνειας, των ζωγραφικών χαράξεων και του φωτός. Είμαι βέβαιος ότι οι δημιουργοί των συγκεκριμένων αρχαιοτήτων είχαν έρθει σε επαφή με το αόρατο και το υπερβατικό, έτσι ακριβώς όπως λειτουργεί ο Μarden: ανασυντάσσoντας ζωγραφικά ορατές και αόρατες μορφές παρατήρησης και σκέψης. Θα ήθελα ο επισκέπτης να βιώσει την έκθεση αυτή ως μια ροή τόσο σε ένα αρχαιοελληνικό συνεχές, όσο και σε αυτό του μινιμαλισμού. Ακόμα και σήμερα στο στούντιο του καλλιτέχνη στην Ύδρα, μέσα σε ένα ντουλάπι του σπιτιού του, είναι στημένες σε μικρές ενότητες καρτ ποστάλ αρχαιοελληνικής γλυπτικής, πολυκαιρισμένες σε κιτρινισμένο πια χαρτί,με περιγραφές στην καθαρεύουσα. Στην έκθεση αυτή επιχείρησα να αντιστρέψω τους όρους του «ντουλαπιού» με τις αρχαιολληνικές αναφορές του Marden: Το Μέγαρο Σταθάτου γίνεται το «ντουλάπι», όπου τοποθετώ και φυλάω τα έργα του μεγαλύτερου εν ζωή μινιμαλιστή.»

Oι ενότητες της έκθεσης

Χωρισμένη σε ενότητες με βάση την επιλογή του υλικού, η έκθεση περιλαμβάνει επτά επιζωγραφισμένα μάρμαρα, μεταξύ των οποίων και τρία νέα έργα. Το πιο αξιοσημείωτο από αυτή την ενότητα έργων είναι το Hydra View, 2011–2012, ένα μεγάλο μαρμάρινο δίπτυχο που για αρκετά χρόνια κοσμούσε τους τοίχους του ιστορικού αρχοντικού Μπουντούρη της Ύδρας στο Αυλάκι της Ύδρας. Στις αρχές της δεκαετίας 1970, ο Marden ξεκίνησε δύο ενότητες, με τίτλο Homage to Art και Souvenir de Grèce, στις οποίες συνδύαζε καρτ ποστάλ που απεικονίζουν έργα τέχνης ή αρχιτεκτονικά μνημεία της Ελλάδας, με κάνναβους ή συμπαγή ορθογώνια σχήματα από γραφίτη. Με ένα ξυραφάκι, έξυνε το σημείο όπου θα έμπαινε η καρτ ποστάλ ώστε να μην εξέχει από το χαρτί και να παραμένει επίπεδη η επιφάνεια. Από την ενότητα των κολάζ Souvenir de Grèce, 1974, στην έκθεση παρουσιάζονται τρία έργα στα οποία οι αναφορές του Μarden αποτυπώνονται μέσα από το κάρβουνο, το μελισσοκέρι και τον γραφίτη. 

Σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας, ο Marden χρησιμοποιεί σημειωματάρια για να καταγράφει ιδέες και εικόνες για μελλοντική αναφορά. Αυτά τα τετράδια ταξιδεύουν μαζί του και χρησιμεύουν ως ημερολόγιο της σκέψης του. Έτσι, όταν το 1974 αρχίζει να ταξιδεύει εκτενώς ανά την Ελλάδα και να επισκέπτεται την Ύδρα, τα τετράδιά του μνημονεύουν όχι μόνο κάποιες πρώιμες καλλιγραφικές του συλλήψεις αλλά και τις αναζητήσεις του σχετικά με το πώς να μεταφράσει τα βουνά, τη θάλασσα και το φως της Ελλάδας με το δικό του εικαστικό λεξιλόγιο.Για τη συγκεκριμένη έκθεση ο ίδιος ο καλλιτέχνης επέλεξε οκτώ σημειωματάρια από τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70 γεμάτα σχέδια και σημειώσεις. Σε ένα από αυτά, περιλαμβάνονται τα προσχέδια για τη ζωγραφική σειρά Thira, η οποία προκύπτει από τη σπουδή του στον τρόπο που οι Υδραίοι κουφώνουν τις πόρτες και τα παράθυρά τους.

Η έκθεση περιλαμβάνει δύο ζωγραφικά έργα από την ομώνυμη σειρά, το Thira Souvenir I, 1980 και το Thira Souvenir IΙ, 1980, δωρισμένα από τον ζωγράφο στις κόρες του. Το πιο «απρόβλεπτο», ως προς την επιλογή υλικού, έργο της έκθεσης είναι το Lingam on Eucalyptus του 1992. Αποτελείται από ένα σχέδιο με μελάνι σε φλοιό κορμού ευκάλυπτου, από αυτούς που κοσμούν το διάσελο μεταξύ Βλυχού και Κιάφας στην Ύδρα. Σε αυτό το έργο φαίνεται η σαμανιστική (προ)διάθεση του καλλιτέχνη, που, για να φτάσει στις καθαρές, αφηρημένες, ιδέες, χρειάζεται την επέμβαση ενός γόνιμου οραματισμού. Τέλος, για πρώτη φορά παγκοσμίως, θα παρουσιαστεί η σειρά σχεδίων Water-Hydra, 1975, στην οποία ο ζωγράφος συντονίζεται με τους κυματισμούς του Αργοσαρωνικού αποτυπώνοντάς τους με κάρβουνο σε χαρτί Αrches.

Λίγα λόγια για τον Brice Marden

Ο Brice Marden γεννήθηκε το 1938 στο Bronxville της Νέας Υόρκης. Zει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Έργα του έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογές μουσείων σε όλο τον κόσμο, όπως σε αυτές των: Tate του Λονδίνου, Kunstmuseum της Βασιλείας, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης, SolomonR. Guggenheim Museum της Νέας Υόρκης, Whitney Museum of American Art της Νέας Υόρκης, Philadelphia Museum of Art, Hirshhorn Museum and Sculpture Garden της Ουάσινγκτον, ArtInstitute of Chicago, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγο, Saint Louis Art Museum, Museum of Fine Arts του Χιούστον, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο και Musée des beaux-arts du Canada στην Οτάβα. Στις μεγάλες εκθέσεις του περιλαμβάνονται η έκθεση στο Μουσείο Solomon R. Guggenheim στη Νέα Υόρκη (1975), η έκθεση Paintings, Drawings, Etchings 1975–80 στο Μουσείο Stedelijk στο Άμστερνταμ (1981, η οποία ταξίδεψε στη Whitechapel Art Gallery στο Λονδίνο), η έκθεση Cold Mountain στο Dia Center for the Arts στη Νέα Υόρκη (1991, η οποία ταξίδεψε στο Walker Art Center στη Μιννεάπολη,στο Menil Collection στο Χιούστον, και στο Städtisches Kunstmuseum στη Βόννη), η έκθεση ARetrospective of Paintings and Drawings στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (2006–07, η οποία ταξίδεψε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο και στο Hamburger Bahnhof–Museum für Gegenwart στο Βερολίνο), η έκθεση Morocco στο Musée Yves Saint Laurent στο Μαρακές (2019),η έκθεση Think of Themas Spaces: Brice Marden’s Drawings στο Menil Collection στο Χιούστον (2020), και η έκθεση BriceMarden. Inner Space στο Kunstmuseum Basel στη Βασιλεία (2022).

Ανατρέξτε στη gallery για περισσότερες φωτογραφίες! 

Φωτογραφίες: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης