Μία νέα μεγάλη παραγωγή του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, σε συνδιοργάνωση με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και το Φεστιβάλ Δημητρίων 2018, ετοιμάζεται να σηκώσει αυλαία αυτό το Σάββατο, στις 6 Οκτωβρίου, ενώ έχει ήδη συζητηθεί στα πηγαδάκια των φιλότεχνων, εντός και εκτός των τειχών της πόλης, καθώς η συνέντευξη τύπου πραγματοποιήθηκε στη Βίλα του Ιόλα στην Αθήνα, πριν από μερικές ημέρες.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους πιο επιδραστικούς ανθρώπους της τέχνης από το 1950 και ως τα τέλη της δεκαετίας 1970, αλλά δεν έχει τιμηθεί δεόντως στην Ελλάδα, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει ολοένα και περισσότερο στο εξωτερικό. Η παραδοξολογία αυτή σχετίζεται με την άτυχη καταγραφή του Ιόλα στη μνήμη ειδικά του ελληνικού κοινού, καθώς η πρόθεση της δωρεάς συλλογών του στο ελληνικό κράτος δεν ευοδώθηκε τελικώς και ελάχιστα αρχεία έχουν σωθεί εντός ελληνικού εδάφους.

Τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης διοργανώνει την έκθεση-αφιέρωμα στα πολλά πρόσωπα αυτού του σπουδαίου μαικήνα της τέχνης, με τίτλο «Αλέξανδρος Ιόλας: Η κληρονομιά», η οποία αποτελεί και τον προάγγελο του εορτασμού των 40 χρόνων του πρώτου μουσείου σύγχρονης τέχνης της Ελλάδας, που θα εορταστούν εντός του 2019. Στόχος του αφιερώματος είναι να αναδειχθεί η δικτύωση του Ιόλα σε καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο, καθώς και η δραστηριότητα και η προσωπικότητά του, μέσα από πλούσιο οπτικό, ερευνητικό και αρχειακό υλικό, μέρος του οποίου παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Κυρίως όμως η έκθεση εστιάζει στην ενασχόλησή του με τη σύγχρονη τέχνη και ειδικά στην αποκαλυπτική σχέση του με μια πληθώρα καλλιτεχνών, πολύ διαφορετικών μεταξύ τους. Από τον de Chirico στον Man Ray, από τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα στον Victor Brauner και τον Τάκι, από τον Calder στον Jean Tinguely, από τον Magritte στον Pino Pascali και τον Martial Raysse, από τον Modigliani στον Warhol, η διαδρομή που διένυσε ο Ιόλας μέσα στον καλλιτεχνικό χώρο, δεν αποτυπώνει μόνο υποκειμενικές προτιμήσεις, αλλά και ένα οξύ βλέμμα, διαρκώς ανοιχτό στην καλλιτεχνική έκφραση. 

Με σταθερή αγάπη προς το έργο τέχνης ως αντικείμενο, ο Ιόλας διατήρησε αμείωτα τα ανακλαστικά του απέναντι στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις μετά τον πόλεμο, όταν συνολικό ζητούμενο ήταν η δημιουργία μιας νέας οπτικής και πολιτισμικής πραγματικότητας, προκειμένου να μεταστραφεί το κλίμα απογοήτευσης από την εξέλιξη της ζωής. Ειδικά στις δεκαετίες 1960 και 1970, οι αναρίθμητες εκθέσεις που παρουσίασε αποδεικνύουν την καθοριστική δράση του στο διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον, αλλά και την υποστήριξη από μέρους του της νέας καλλιτεχνικής έκφρασης. Η έκθεση θα παρουσιάσει και την πλούσια εκδοτική δραστηριότητά του μέσα από ένα πλούσιο αρχείο καταλόγων που συνόδευσαν τις εκθέσεις του, ο ειδικός σχεδιασμός των οποίων τεκμηριώνει μέρος της τυπογραφικής ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει το ειδικό ενδιαφέρον του για τα συγκεκριμένα έντυπα ως αυτόνομα έργα τέχνης.

Στο πλαίσιο αυτό, πέραν των καταλόγων, αφισών, του οπτικού, ερευνητικού και αρχειακού υλικού, η έκθεση θα συμπεριλάβει τόσο τα έργα της δωρεάς του Ιόλα προς το ΜΚΣΤ (μετέπειτα ΜΜΣΤ), όσο και έργα σημαντικών καλλιτεχνών από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, αρκετά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά δημοσίως.

Όπως σημειώνει η διευθύντρια του ΜΜΣΤ, Θούλη Μισιρλόγλου, «ο άνθρωπος που έδειξε μοναδικό ενδιαφέρον για όλες τις όψεις του πολιτισμού, αρχαίου, κυρίως όμως σύγχρονου, ο άνθρωπος που δεν γνώριζε όρια, όχι μόνο καλλιτεχνικά, αλλά και εθνικά, ένας άνθρωπος πολύγλωσσος, με αναρίθμητες ταυτότητες, θα είναι το τιμώμενο πρόσωπο της νέας έκθεσης του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και της Θεσσαλονίκης για το φθινόπωρο του 2018. Ειδικά μάλιστα, όταν το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η Θεσσαλονίκη του οφείλουν πολλά. Η δωρεά του Ιόλα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο που επέτρεψε να ‘χτιστεί’ το πρώτο μουσείο σύγχρονης τέχνης της Ελλάδας και μαζί η πρώτη συλλογική ανανεωτική προσπάθεια και συμβολή στην αναθεώρηση της πολιτισμικής και καλλιτεχνικής σύγχρονης ιστορίας».

Έτσι, κληρονομιά του Ιόλα σαφώς δεν είναι μόνο το υλικό μέρος των δωρεών του, αλλά και η κοσμοπολίτικη κουλτούρα του, η ανανέωση των εμπειριών της περιπέτειας, της τόλμης, του απρόβλεπτου, αλλά και της συγκίνησης μέσα από τη σύγχρονη τέχνη.

Info: 6 Οκτωβρίου 2018 έως 20 Ιανουαρίου 2019

Κεντρική φωτογραφία:  Ο Ιόλας χορευτής φωτογραφημένος από τον Herbert List (αριστερά) και Raynaud (δεξιά.