Δύο ημέρες ασταμάτητης βίας και χάους συγκλόνισαν το Νεπάλ, αφήνοντας πίσω δεκάδες νεκρούς, κατεστραμμένα κυβερνητικά κτίρια και μια πρωτεύουσα βυθισμένη στον τρόμο. Η σπίθα άναψε όταν η κυβέρνηση απαγόρευσε την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα, επιχειρώντας να περιορίσει την κριτική και τη διάδοση καταγγελιών διαφθοράς. Αυτό που ξεκίνησε ως διαδικτυακή αγανάκτηση μετατράπηκε σε οργισμένη εξέγερση, με χιλιάδες νέους να βγαίνουν στους δρόμους του Κατμαντού. Οι συγκρούσεις ξέφυγαν γρήγορα από τον έλεγχο. Το κοινοβούλιο τυλίχθηκε στις φλόγες, υπουργοί δέχθηκαν επιθέσεις μέσα στα σπίτια τους, και η πολιτική ηγεσία είδε το κύρος της να καταρρέει μέσα σε λίγες ώρες.
Αυτή τη στιγμή οι δρόμοι της πρωτεύουσας Κατμαντού αδειάζουν υπό το βάρος της απαγόρευσης κυκλοφορίας, ενώ στρατιώτες με βαρύ οπλισμό φρουρούν το κοινοβούλιο και τις καμένες πτέρυγές του, ενώ προσπαθούν να επιβάλουν την τάξη σε ολόκληρη τη πόλη.
Το διήμερο του χάους
Η Δευτέρα σημαδεύτηκε από βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα στην αστυνομία και τους διαδηλωτές, με 19 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες χρησιμοποιήθηκαν για να διαλυθούν τα πλήθη, αλλά το αποτέλεσμα ήταν η οργή να φουντώσει. «Η βία στο Νεπάλ είναι σπαρακτική», ανέφερε συγκινημένος σε ανάρτησή του ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, καλώντας τους Νεπαλέζους «να υποστηρίξουν την ειρήνη και την τάξη».
Την Τρίτη η κατάσταση ξέφυγε εντελώς από τον έλεγχο. Το κοινοβούλιο τυλίχθηκε στις φλόγες από επιθέσεις οργισμένων διαδηλωτών, ενώ στρατιώτες-πυροσβέστες έδιναν μάχη να σβήσουν την πυρκαγιά στην κεντρική αίθουσα. Το εξωτερικό του κτιρίου καταστράφηκε, ενώ γύρω του σωροί καμένων οχημάτων και μεταλλικών αντικειμένων έδιναν την εικόνα πολεμικής ζώνης.
Οι επιθέσεις δεν περιορίστηκαν εκεί. Η ιδιωτική κατοικία του Oli, το Ανώτατο Δικαστήριο και άλλα κυβερνητικά κτίρια έγιναν στόχοι εμπρησμών. Σοκ προκάλεσε ο θάνατος της συζύγου του πρώην αντιπροέδρου Jhalanath Khanal, που εγκλωβίστηκε και κάηκε ζωντανή. Σε video που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο, φαίνονται διαδηλωτές να εισβάλλουν στο σπίτι της υπουργού Εξωτερικών Arzu Rana Deuba και να την ξυλοκοπούν βάναυσα.
«Προσπαθούμε πρώτα να ομαλοποιήσουμε την κατάσταση», δήλωσε ο εκπρόσωπος του στρατού Raja Ram Basnet. «Είμαστε αποφασισμένοι να προστατεύσουμε τη ζωή και την περιουσία των πολιτών».
Η φωνή της Generation Z
Η καρδιά των διαδηλώσεων χτυπούσε από τη Generation Z, νέους που μεγάλωσαν με το διαδίκτυο και τα social media, και που βρέθηκαν αντιμέτωποι με υψηλή ανεργία, ελλείψεις ευκαιριών και διαφθορά σε όλα τα επίπεδα. Με την απαγόρευση του Facebook, του TikTok και του Instagram, ένιωσαν ότι τους στέρησαν πέρα από την ψυχαγωγία, τον βασικό χώρο έκφρασης και ελευθερίας τους.
Η νεολαία του Νεπάλ είναι μορφωμένη αλλά απογοητευμένη. Το 20% των νέων παραμένει άνεργο, ενώ χιλιάδες μεταναστεύουν για εργασία στη Μέση Ανατολή και στη Νότια Ασία. Η εξέγερση ήταν το ξέσπασμα μιας γενιάς που αισθάνεται εγκαταλελειμμένη.
«Δεν ζητάμε προνόμια, ζητάμε δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια», φώναζαν διαδηλωτές στο κέντρο του Κατμαντού.
Κομβικό ρόλο στην κινητοποίηση έπαιξε η ΜΚΟ Hami Nepal και ο επικεφαλής της, Sudan Gurung. Μέσα από διαδικτυακές καμπάνιες, κατάφερε να μετατρέψει την ψηφιακή διαμαρτυρία σε μαζική παρουσία στους δρόμους. «Καλέσαμε τον κόσμο να βγει ειρηνικά. Δεν καλέσαμε για βία, αλλά η οργή ξεχείλισε», ανέφερε σε τοπικά μέσα. Η οργάνωσή του, που ξεκίνησε από τον σεισμό του 2015 ως ομάδα διάσωσης, βρέθηκε σήμερα στην πρώτη γραμμή μιας κοινωνικής εξέγερσης.
Η παραίτηση του πρωθυπουργού και η προσωρινή λύση
Μέσα σε αυτό το χάος, ο πρωθυπουργός Oli υπέβαλε την παραίτησή του, την οποία αποδέχθηκε ο Πρόεδρος Ram Chandra Paudel, αναθέτοντάς του ωστόσο την ηγεσία μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης μέχρι τον σχηματισμό νέας. Ο Paudel, με κυρίως τελετουργικό ρόλο, απηύθυνε έκκληση στους πολίτες να αποφύγουν την περαιτέρω κλιμάκωση: «Καλώ τους νέους μας να ακολουθήσουν την ειρηνική οδό».
Την ίδια ώρα, ο στρατός βγήκε στους δρόμους με θωρακισμένα οχήματα και περιπόλους, ενώ ελικόπτερα μετέφεραν υπουργούς σε ασφαλείς τοποθεσίες. Εκατοντάδες κρατούμενοι δραπέτευσαν από φυλακές της πρωτεύουσας, καθώς η αστυνομία εγκατέλειψε τα πόστα της μπροστά στη μανία του πλήθους.
Οι γεωπολιτικές σκιές
Η κρίση στο Νεπάλ ξεπερνά τα σύνορα της χώρας. Ο Oli είχε κατηγορηθεί το τελευταίο διάστημα για φιλοκινεζική στροφή, με την υπογραφή συμφωνιών συνεργασίας στο πλαίσιο της κινεζικής πρωτοβουλίας «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος». Το Νέο Δελχί παρακολουθεί με ανησυχία, ενώ το Πεκίνο αποφεύγει κάθε δημόσιο σχόλιο. Η χώρα, σφηνωμένη ανάμεσα στους δύο ασιατικούς γίγαντες, έχει μετατραπεί σε πεδίο ανταγωνισμού, και η τωρινή αστάθεια καθιστά ακόμη πιο ρευστές τις ισορροπίες.
Η σημερινή κατάσταση
Από το ξημέρωμα της Τετάρτης, ο στρατός ελέγχει τα κεντρικά σημεία του Κατμαντού, με τους δρόμους να παραμένουν άδειοι και τα καταστήματα κλειστά. Επισήμως, οι απαγορευτικές διατάξεις ισχύουν έως το πρωί της Πέμπτης, ενώ οι δυνάμεις ασφαλείας δηλώνουν έτοιμες να συνεχίσουν την επιβολή της τάξης.
Η κατάσταση μοιάζει να σταθεροποιείται σταδιακά, αλλά το κλίμα παραμένει εύθραυστο. Οι πολίτες, κουρασμένοι από τη βία αλλά αποφασισμένοι να απαιτήσουν αλλαγή, παρακολουθούν με ανυπομονησία τις πολιτικές εξελίξεις. Ο πρώην δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου Balaram K.C. τόνισε στο Reuters: «Το κοινοβούλιο πρέπει να διαλυθεί και να διεξαχθούν νέες εκλογές».
Το ερώτημα που αιωρείται είναι αν η παραίτηση Oli θα σταθεί αρκετή για να κατευνάσει την οργή ή αν η χώρα θα εισέλθει σε μια νέα περίοδο μακράς πολιτικής αστάθειας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το Νεπάλ, με φόντο τις εικόνες των δύο τελευταίων ημερών, βρίσκεται ήδη σε μια κρίσιμη καμπή της σύγχρονης ιστορίας του.
