Mε τον εμβληματικό ήλιο του Jeff Koons να λάμπει με φόντο το γαλάζιο του Αργοσαρωνικού, το DESTE Foundation ξεπέρασε για ακόμη μια φορά τον εαυτό του, παρουσιάζοντας τη νέα έκθεση τέχνης υπό την επιμέλεια των Daniel Birnbaum και Massimiliano Gioni, με τίτλο Dream Machines. H ατμόσφαιρα στο νησί που φημίζεται για την έντονη καλλιτεχνική του ταυτότητα ήταν μοναδική, ενώ πλήθος καλεσμένων έφτασε στην Ύδρα και συγκεκριμένα στα Σφαγεία της για να παρευρεθεί στα εγκαίνια της πολυαναμενόμενης έκθεσης αλλά και να θαυμάσει από κοντά έργα μεγάλων σύγχρονων αλλά και παλαιότερων δημιουργών. 

Η φετινή έκθεση που παρουσιάζει το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ εξετάζει την επίδραση της τεχνολογίας στην ανθρώπινη φαντασία. Παρουσιάζει ορισµένα έργα-σταθµούς: από την επανερµηνεία του Ulf Linde για τον Coffee Mill (1911) του Marcel Duchamp (το ‘διαβολικό µηχάνηµα’, κατά τον André Breton) ως µια επιλογή πρόσφατων πειραµάτων γύρω από τις εικονικές σφαίρες.

Περπατώντας τον δρόμο που οδηγεί στην έκθεση και στις εγκαταστάσεις που εντυπωσίαζαν, το βλέμμα μας στράφηκε αμέσως στα έργα που κόβουν την ανάσα και προκαλούν θαυμασμό. Εντυπωσιακά εκθέματα μας χάρισαν στιγμές περισυλλογής, αφού αναρωτηθήκαμε κατά πόσο η τεχνολογία «σφαγιάζει» τη φαντασία και το όραμα ενός καλλιτέχνη - ενώ εντοπίσαμε διάφορες αποτυπώσεις αυτών των ερωτημάτων μας.

Αυτή η έκθεση/boîte-en-valise καταλήγει να γίνεται η ίδια µια machine célibataire, µε τα έργα της εγκλωβισµένα σ’ ένα αέναο µηχανικό µπαλέτο.

«Η τεχνολογία παράγει ουτοπικά όνειρα»

Συνδυάζοντας έργα δανεισµένα από τη Συλλογή ∆άκη Ιωάννου µε νέες συµµετοχές, η έκθεση περιλαµβάνει έργα ιστορικών δηµιουργών όπως οι Duchamp και Wilhelm Reich όσο και πολλών σηµαντικών σύγχρονων, είτε αυτοδίδακτων outsider είτε διασηµοτήτων όπως οι Jeff Koons, Pipilotti Rist και Pamela Rosenkranz. Η τεχνολογία παράγει ουτοπικά όνειρα. Ακόµη, παράγει παράνοια. Με τίτλο δανεισµένο από τη θρυλική Dreammachine του Brion Gysin - µια εφεύρεση που παρά την ταπεινότητά της θεωρείται από πολλούς από τους χρήστες της, όπως οι William S. Burroughs, Kurt Cobain, Allen Ginsberg, Brian Jones και Paul McCartney, ότι έφερε επανάσταση στην ανθρώπινη συνείδηση - η έκθεση εξετάζει εκ νέου στιγµές προσµονής όσο και δυσφορίας.

Η έκθεση εξετάζει εκ νέου στιγµές προσµονής όσο και δυσφορίας.

Οι καλλιτέχνες ανέκαθεν υιοθετούσαν νέα μέσα. Ωστόσο, δεν θα έλεγε κανείς ότι η γενική στάση του κόσµου της τέχνης έναντι των νέων τεχνολογιών είναι ιδιαίτερα ενθουσιώδης, παρά τις στιγµές τεχνολογικής αισιοδοξίας του προηγούµενου αιώνα - από τον ιταλικό φουτουρισµό και τoν ρωσικό κονστρουκτιβισµό ως το κίνηµα E.A.T. (Experiments in Art and Technology) της δεκαετίας του 1960.

Σηµαίνουσες φωνές της φιλοσοφίας και της κριτικής θεωρίας, όπως οι ψύχραιµοι εκπρόσωποι της Σχολής της Φρανκφούρτης, συµπεριλαµβανοµένων των Walter Benjamin και Theodor Adorno, εδραίωσαν µια στάση τεχνο-σκεπτικισµού τόσο θεµελιακή ώστε ακόµη και η πιο ανάλαφρη αποδοχή. Η ουσία του τεχνολογικού, µας έλεγαν, έγκειται στον ηγεµονικό έλεγχο και στην απολυταρχική εκµετάλλευση της φύσης. Η απόσταση που προκαλεί η τεχνολογία την καθιστά εχθρό πιο αυθεντικών μορφών εµπειρίας όπως είναι εκείνη της σπουδαίας τέχνης. Ωστόσο, σε µια στιγµή που δεν µπορούµε πια να φανταστούµε έναν κόσµο χωρίς τεχνολογία, είναι κρίσιµο να αναρωτηθούµε πώς εµείς, Οι κάτοικοι αυτού του πλανήτη, φανταζόµαστε τον κόσµο και τις µηχανές του. Φωτογραφία, κινηµατογράφος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, βίντεο, υπολογιστές, εικονική πραγµατικότητα, τεχνολογία blockchain…

«Το ανθρώπινο νευρικό σύστηµα δεν είναι πια µέσα µας αλλά έξω» 

Το 1967, Ο John Cage εξέταζε το πώς τα ηλεκτρονικά µέσα επεκτείνουν τον ανθρώπινο νου πέρα από το άτομο και τον καθιστούν κοινωνικό: µέσω της τεχνολογίας έχουµε φτιάξει µια προέκταση του εγκεφάλου µας προς τον κόσμο που πριν βρισκόταν έξω από εµάς. Το ανθρώπινο νευρικό σύστηµα δεν είναι πια µέσα µας αλλά έξω, εκεί όπου τα ηλεκτρονικά µέσα µάς επιτρέπουν να συνδεθούµε µε τους ηλεκτρικούς µας φίλους (ίσως και εχθρούς) σε εικονικά περιβάλλοντα.

Μισό αιώνα µετά, η λαϊκή κουλτούρα και τέχνη βρίθουν από φαντασιώσεις προσοµοιωµένων κόσµων και εικονικών σφαιρών, όπου η εταιρική τεχνολογική πρωτοπορία λανσάρει Οπτικά όργανα που υπόσχονται εξίσου φουτουριστικά ηλεκτρικά όνειρα. Ένας από τους πιο πληθωρικούς θιασώτες της τεχνολογικής αισιοδοξίας, Ο Ray Kurzweil, πιστεύει ότι σε λίγα χρόνια από σήµερα η εικονική πραγµατικότητα θα είναι πλήρως ρεαλιστική και ελκυστική και ότι θα ζούµε. 

Ποιος έχει την απάντηση; Σίγουρα πάντως όχι η ίδια η τεχνολογία, αφού το Open AI του ChatGPT απαντά στο σχετικό ερώτηµα µε έναν χαρακτηριστικά ανούσιο τρόπο: «Εν τέλει, εναπόκειται στον κάθε καλλιτέχνη ξεχωριστά να αποφασίσει αν θέλει να εξυµνήσει τις αναδυόµενες τεχνολογίες ή να τους αντισταθεί. Και οι δυο προσεγγίσεις µπορούν να είναι έγκυρες και να οδηγήσουν σε τέχνη που προκαλεί το ενδιαφέρον και δίνει τροφή για σκέψη».

Στην έκθεση παρουσιάζονται τα έργα των ACM, Thomas Bayrle, Emery Blagdon, Lee Bul, Maurizio Cattelan, Nathalie Djurberg & Hans Berg, Marcel Duchamp, Cao Fei, Urs Fischer, Fischli & Weiss, H.R. Giger, Brion Gysin, Camille Henrot, Judith Hopf, Jeff Koons, Mire Lee, Ulf Linde, Abu Bakarr Mansaray, James Tilly Matthews, Jakob Mohr, Vera Molnar, Henrik Olesen, Philippe Parreno, Seth Price, Wilhelm Reich, Pipilotti Rist, Pamela Rosenkranz, Mika Rottenberg, Sturtevant, Takis, Andro Wekua, Ulla Wiggen, και Anicka Yi.

Info: Ίδρυµα ∆ΕΣΤΕ, Σφαγεία Ύδρας, ∆ιάρκεια: 20 Ιουνίου 2023 με 30 Οκτωβρίου 2023, Ώρες λειτουργίας καθηµερινά: 11:00–13:00 & 19:00–22:00, Τρίτη κλειστά.