Η Στέλλα Κάσδαγλη, συνιδρύτρια και μέντορας του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Women On Top παρευρέθηκε σε ένα μοναδικό Power Talk για την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στην αγορά εργασίας στο αμφιθέατρο του ΙΕΚ ΑΚΜΗ στη Θεσσαλονίκη. Στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόμιας Ημέρας Γυναίκας, τον μήνα Μάρτιο, το ΙΕΚ δίνει βήμα, μέσα από τον θεσμό «POWER UP! Women’s Stories», σε επιδραστικές γυναίκες να αφηγηθούν τις δικές τους ιστορίες προσφέροντας έμπνευση, δύναμη και κίνητρο. Η ίδια είναι επίσης συγγραφέας, μεταφράστρια και συνιδρύτρια του δικτύου Mentorkids και της online λέσχης ανάγνωσης Bookworm.

Ξεκίνησε την ομιλία της λέγοντας ότι «Ως συγγραφέας είχα την αίσθηση ότι καλύτερη στιγμή ήταν όταν παίρνεις ένα τυπωμένο βιβλίο στα χέρια σου, γιατί αυτό που έχεις γράψει το βλέπεις στο ράφι του βιβλιοπωλείου. Στην πορεία ανακάλυψα ότι η πιο ωραία στιγμή είναι όταν έχεις την ευκαιρία να μιλήσεις με τους ανθρώπους για τους οποίους έγραψες και έφτιαξες κάτι.»

«Το women on top είναι φτιαγμένο για ανθρώπους που θα δουλέψουν στην αγορά εργασίας και θα βγουν στην Ελληνική κοινωνία και στο ελληνικό οικοσύστημα του μέλλοντος.»

Τα ερωτήματα που έθεσε:

Γιατί βρίσκομαι εδώ κατά τη δική σας άποψη; Γιατί φτιάχτηκε το women on top; Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο συζητάμε ακόμα και σήμερα, το 2022 για τα θέματα της έμφυλης ισότητας, για την ισότιμη εκπροσώπηση στην εργασία; Δεν τα έχουμε λύσει αυτά τα θέματα πιστεύετε;

«Στη πραγματικότητα τίποτα δεν έχει λυθεί. Είναι στερεοτυπικό το θέμα. Πρέπει να γίνει ένας βιασμός γνωστός για να γίνει θέμα».

«Σιγά σιγά καταρρίπτονται κάποια στερεότυπα, ωστόσο κάποια μικρά προβλήματα μένουν ακόμη. Στον χώρο της αθλητικής δημοσιογραφίας για παράδειγμα οι γυναίκες είναι ελάχιστες παρόλο που έχουν αρκετές δυνατότητες. Η νέα γενιά προσπαθεί να αλλάξει αυτή τη νοοτροπία, ωστόσο το πότε θα γίνει αυτή η αλλαγή παραμένει ακαθόριστο. Το αρνητικό πρόσημο γίνεται περισσότερο ευδιάκριτο στη περίπτωση που υπάρχει μια υπερβολική προσπάθεια ώστε να αναδειχθεί το πλεονέκτημα μιας γυναίκας σε οποιαδήποτε κλάδο».

4 βασικές κατηγορίες στεροτύπων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην αγορά εργασίας

1. «Οι γυναίκες πρέπει να προσπαθήσουν 2,3 φορές περισσότερο από τους άντρες στον τομέα της εργασίας για να αποδείξουν ακριβώς το ίδιο πράγμα, την ίδια αξία.»

2. Με αφορμή το maternal wall, το ζήτημα δηλαδή των οικογενειακών υποχρεώσεων θεωρείται ότι οι γυναίκες όταν κάνουν οικογένεια αποκτούν αυτές τις ευθύνες φροντίδας. Συγκεκριμένα ότι είναι λιγότερο αφοσιωμένες στην εργασία τους, ότι έχουν λιγότερες φιλοδοξίες, λιγότερα όνειρα, να είναι λιγότερο δημιουργικές.

3. Η μάχη ανάμεσα σε διαφορετικές γενιές γυναικών και ανδρών. Η μεγαλύτερη γενιά κρατάει τα στερεότυπα του παρελθόντος αλλά και οι ίδιες οι γυναίκες υιοθετούν την άποψη ότι εφόσον εγώ έζησα αυτές τις δυσκολίες και τις ξεπέρασα το ίδιο πρέπει να ισχύει για σένα, που έρχεσαι μετά από εμένα. Πολλές φορές αυτό μεταφράζεται ως κυνισμός ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα. Μεταφράζεται ως διδακτισμός, ότι δηλαδή πρώτα πρέπει να χτίσεις στην καριέρα σου και μετά να κάνεις οικογένεια. Ή μη μιλήσεις αν σου συμβεί κάποιο περιστατικό παρενόχλησης, γιατί δεν θα σου βγει σε καλό. Υπάρχουν, λοιπόν, όλα αυτά τα στερεότυπα που κουβαλάμε, επειδή εμείς τα ζήσαμε έτσι και θεωρούμε ότι έτσι πρέπει να είναι και δεν μπορούν να αλλάξουν.

4. Η πιο δύσκολη κατηγορία είναι το double bind. Αυτό το αδιέξοδο που λέει ότι οι γυναίκες μπορεί να είναι είτε αποτελεσματικές και ικανές στη δουλειά τους ως ηγέτιδες και καλές επαγγελματίες ή συμπαθητικές. Ότι δεν μπορούν να είναι ταυτόχρονα και τα δύο. Ένας διαχωρισμός που δεν μας επιτρέπει να τα κάνουμε και τα δύο. Mπορούμε, αλλά θεωρείται ότι δεν μπορούμε.

Πιστεύετε ότι είναι πιο εύκολο το 2022 να ενδυναμώσουμε τις γυναίκες και να μπουν σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα και να διεκδικήσουν θέσεις ευθύνης; Ή είναι πιο δύσκολο να αρχίσουν και οι άντρες να υιοθετούν διαφορετικές συμπεριφορές, να αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες φροντίδας, να μπαίνουν σε επαγγέλματα που μέχρι τώρα θεωρούνταν γυναικοκρατούμενα;

Το κοινό υποστήριξε κατά πλειοψηφία πως πιο πιθανό θα ήταν να αλλάξει το πρώτο σκέλος της ερώτησης καθώς οι άνδρες εμφανίζονται ακόμη αρκετά διστακτικοί με κύριο επιχείρημα τον φόβο για «τραυματισμό» του ανδρισμού τους. Επιπροσθέτως, έρευνες έχουν αναδείξει πως οι άνδρες πληρώνονται καλύτερα τις περισσότερες φορές ακόμη και αν έχουν ακριβώς την ίδια εργασιακή θέση.

Στη συνέχεια της ομιλίας της, η Στέλλα Κάσδαγλη τόνισε πως «Την ευθύνη για ότι έχει συμβεί την αποδίδουμε στο σύστημα και όχι ατομικά στον καθένα. Όταν πάει αυτό να αλλάξει πρέπει να δούμε ποιος είχε μέχρι τώρα το προνόμιο. Και τι είναι το προνόμιο; Είναι κάτι το οποίο δεν προσπάθησα να αποκτήσω, κάτι με το οποίο γεννήθηκα και συνέβη τυχαία. Και αυτό είναι το δύσκολο και εκεί έρχεται η ευθύνη των ατόμων που έρχονται να αλλάξουν αυτό το σύστημα. Πρέπει να υπάρξει αποδοχή της ανακατανομής των προνομίων».

Η δημιουργία του Women on top

«Δημιουργήθηκε το 2012. Θέλαμε να φτιάξουμε ένα δίκτυο, που κάθε γυναίκα θα μπορούσε να έρχεται και να αναζητά μέσα τον μεγαλύτερο εαυτό της, τον πιο προχωρημένο. Αλλά και οι γυναίκες που έχουν χτίσει εμπειρία να δώσουν σε άλλες αυτό που θα ήθελαν να ξέρουν και η ίδιες όταν ξεκινούσαν. Η αρχή έγινε φτιάχνοντας ένα Facebook group, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως οι πρώτες μέντορες ήταν απ’ τον χώρο της δημοσιογραφίας. Η αποστολή είναι να διασφαλίσουμε ότι όλες οι γυναίκες έχουν ίσες ευκαιρίες στην επαγγελματική και δημόσια ζωή τους μέσα από την ατομική τους ενδυνάμωση και τη βιώσιμη αλλαγή στο εκπαιδευτικό, εργασιακό, κοινωνικό τους περιβάλλον.»

Η ιδέα για το όνομα

«Το όνομα ήταν έμπνευση κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου στην Αθήνα, στην Βασιλίσσης Σοφίας. Το start up weekend αποτέλεσε ένα σημαντικό σημείο αναρρίχησης. Γιατί, μας έκανε να σκεφτούμε πως αυτό που κάναμε δεν ήταν start up αλλά κοινωνική επιχείρηση. Το όνομα, φυσικά, δέχτηκε πάρα πολύ μεγάλη κριτική και αντίσταση. Ίσως υπήρχαν και πιο political correct ονόματα, όμως εμείς πιστεύαμε πολύ σε αυτό το όνομα. Ένας λόγος για τον οποίο λειτούργησε ίσως ήταν επειδή το πιστεύαμε τόσο. Τα πρώτα χρόνια εξελισσόταν πολύ αργά, καθώς δεν είχαμε συστηματικό πρόγραμμα.

Το πρώτο γεγονός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο ήταν το κίνημα του #METOO που ξεκίνησε το 2015. Άρχισε να αποτελεί θέμα συζήτησης η σεξουαλική παρενόχληση των γυναικών στην εργασία. Συνειδητοποιήσαμε, λοιπόν, πως τα ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Ελλάδα δεν είναι συμπτωματικά. Το σύστημα είναι δημιουργημένο έτσι ώστε να αναπτύσσονται οι προκλήσεις. Το δεύτερο γεγονός, που συνέβη επίσης το 2015, ήταν η επαφή με τη Microsoft που οδήγησε στη πρώτη εταιρική συνεργασία. Το τρίτο σημαντικό γεγονός ήταν ότι έμεινα (ξανά) έγκυος και έτσι σκέφτηκα πως θα ήταν ωραία αν υπήρχε ένα co working space με έναν επιπλέον χώρο για να προσέχουν τα παιδιά των εργαζομένων γυναικών. Θέλαμε να φτιάξουμε αυτό τον χώρο σε μικρογραφία. Εφαρμόσαμε τη μεθοδολογία του «lean startup», που λέει ότι δεν μπορείς να φτιάξεις μία εταιρεία από το 0 στο 100, για αυτό δοκίμασε να φτιάξεις κάτι μικρό στην αρχή για να το τεστάρεις. Έτσι, το εφαρμόσαμε για δυο βδομάδες πήγε πολύ καλά και λάβαμε το μήνυμα πως αξίζει να το κυνηγήσουμε... Στόχος είναι να βρεθούν αυτές οι γυναίκες μαζί και να μάθουν καινούργια πράγματα.»

Βοήθησε ο συνδυασμός των πραγμάτων. Έχοντας στα χέρια μας το mentoring, τα σεμινάρια και τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν οργανισμοί που θέλουν να κάνουν δουλειά πάνω στο θέμα της ισότητας.

Το έργο μας

Πρώτον ασχολούμαστε με τις γυναίκες μεμονωμένα. Προσφέρουμε mentoring, σεμινάρια επαγγελματικής επιμόρφωσης και ευκαιρίες δικτύωσης. Έχουμε μία λέσχη ανάγνωσης, κάνουμε συναντήσεις. Φέρνουμε, λοιπόν τις γυναίκες κοντά ως άτομα. Μιλάμε για γυναίκες φοιτήτριες, άνεργες, για όσες έχουν ήδη μία δουλειά και θέλουν να εξελιχθούν, γυναίκες που θέλουν να αλλάξουν επάγγελμα, γυναίκες που θέλουν να κάνουν τη δική τους επιχείρηση. 

Δεύτερον συνεργαζόμαστε με εταιρείες και οργανισμούς που θέλουν αυτό που κάνουν να το κάνουν πιο ισότιμα. Όλους αυτούς τους οργανισμούς τους υποστηρίζουμε.

Τρίτον κάνουμε έρευνες. Για παράδειγμα κάναμε πρόσφατα μία έρευνα για το πόσες ευκαιρίες χρηματοδότησης έχουν οι γυναίκες επιχειρηματίες και αν έχουν ισότιμες ευκαιρίες με τους άνδρες… δεν έχουν!

Τέταρτον έχουμε αρχίσει να επιμορφώνουμε εκπαιδευτικούς για την ισότητα, τα προνόμια, κλπ.

Μιλάμε με ανθρώπους που ακόμα κι αν έχουν την πρόθεση να ξεπεράσουν αυτά τα στερεότυπα με τα οποία έχουν μεγαλώσει, θα είχαν πολλές περισσότερες πιθανότητες να το κάνουν αν είχαν ξεκινήσει αυτή τη συζήτηση από πιο νωρίς. Οπότε για μας είναι σημαντικό να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση από νωρίς.

Οι άνδρες στα αστικά κέντρα της Ελλάδας είναι πιο ανοιχτοί στο να ακούσουν τα θέματα της ισότητας από ότι οι άντρες στην επαρχία. Και οι άντρες από το εξωτερικό είναι πολύ πιο ανοιχτοί στο να ακούσουν τα θέματα της ισότητας σε σχέση με τους άνδρες από την Ελλάδα.

Όραμα: Ένας κόσμος στον οποίο οι γυναίκες μπορούν να γίνουν αυτό που μπορούν και θέλουν να είναι. Άρα χρειάζεται να κάνουμε για λίγο ησυχία, να σταματήσουμε να λέμε εμείς στις γυναίκες τι πρέπει να θέλουν να είναι, να ακούσουμε τι θέλουν να είναι και να μπορέσουμε να τις υποστηρίξουμε σε αυτό.

Πολλές φορές πιστεύουμε ότι ξέρουν τι θέλουν οι άνθρωποι, ενώ δεν είναι πάντα αλήθεια αυτό, γιατί δεν μπορούμε να είμαστε στα παπούτσια όλων. Οπότε χρειάζεται να κλείσουμε λίγο το στόμα μας και να ακούσουμε τι πραγματικά χρειάζονται. Και μπορεί να είναι κάτι πολύ μικρό σε σχέση με αυτό που πιστεύουμε εμείς, αλλά να είναι ένα μικρό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Δεν είναι ανάγκη να βγεις και να μιλάς για όλα αυτά που σε απασχολούν. Όταν κάποιος νιώθει ότι ξέρει τι πρέπει να γίνει και κάποιος δεν ξέρει δημιουργεί άλλου είδους σχέση εξουσίας.

Με αφορμή τη δήλωση φοιτήτριας για το περιστατικό με την Ελένη Τοπαλούδη και τις κλειστές κοινωνίες: Όποιος βγει και πει ότι η αλλαγή που πρέπει να συμβεί έχει συγκεκριμένα βήματα, που πρέπει απλώς να τα ακολουθήσουμε και άμα τα ακολουθήσουμε όλα θα είναι τέλεια και φανταστικά, λέει ψέματα. Γιατί, εδώ έχουμε να κάνουμε με δυναμικές μεταξύ ανθρώπων. Άνθρωποι, οι οποίοι δεν είναι μονοδιάστατοι. Δεν είναι καλοί ή κακοί. Υπάρχουν άνθρωποι με βιώματα, με φόβους, με προβλήματα. Όταν προσπαθούμε να αλλάξουμε αυτές τις δυναμικές ανάμεσά τους, η διαδικασία είναι πολύ πιο σύνθετη από το να πατήσω ένα διακοπτάκι και να πω «τώρα οι άντρες θα σταματήσουν να είναι βίαιοι», «τώρα οι γυναίκες θα μάθουν να διεκδικούν». Ένα ζήτημα, λοιπόν, είναι πόση ειλικρινής και ανοιχτή επικοινωνία χρειάζεται, για να μπορέσουμε να έρθουμε λίγο πιο κοντά.

Το δεύτερο κομμάτι είναι ότι «πρέπει» αναγκαστικά να βγούμε και να μιλήσουμε. Ξεχνάμε ότι σε μία κοινωνία μικρή, κλειστή, όπου με συνδέουν δεσμοί αίματος, φιλίας και αναμνήσεων με όλους τους ανθρώπους σε αυτήν την κοινότητα… Αυτό που έχουμε στο νου μας ως καταγγελία δεν είναι πάντα λύση και δεν είναι πάντα εφικτό.

Σκέφτομαι... αν δεν είχα την τύχη η ψωρίαση μου, που είχα από τα 8 μέχρι τα 12 και κάλυπτε ολόκληρο το σώμα μου, να βρίσκεται σε ύφεση και να είναι αυτή τη στιγμή σε σημεία που δεν φαίνεται… αν δεν είχα την τύχη να είμαι αρτιμελής… αν δεν είχα την τύχη να είχα σχετικά φυσιολογικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπό μου και ήθελα να κάνω την ίδια δουλειά... είχα το ίδιο όραμα, τις ίδιες ικανότητες, τις ίδιες γνώσεις κι έφτιαχνα το women on top και έβγαινα να μιλήσω... θα είχε την ίδια απήχηση αυτό που συζητάμε τώρα εδώ; Και αυτό είναι ένα προνόμιο. Το καλύτερο που μπορώ να κάνω είναι να μην το αγνοήσω και να προσπαθήσω να κάνω κάτι με αυτό, αλλιώς πάει χαμένο. Πολλές φορές ξεχνάμε ότι έχουμε προνόμια… Το θέμα είναι τι κάνουμε με αυτά.

Οι άνθρωποι πολύ συχνά έχουν μία τάση να μας κάνουν παρέα για να μας βοηθήσουν. Να βοηθήσουν αυτό που δεν είναι τόσο καλό όσο εμείς.

Σπάνια θα δούμε σε μία σκηνή να ανεβαίνει ένας άνθρωπος με αναπηρία, μία μετανάστρια.

Χρειάζεται συνεχιζόμενη εκπαίδευση για να περάσουμε από τα λόγια στην ενεργή πράξη.

Δεν μπορώ να πω στην κόρη μου μεθαύριο «παιδί μου αν δεν σ’ αρέσει αυτή η δουλειά, ψάξε να βρεις κάτι άλλο» αν εγώ δεν το έχω κάνει πρώτα. Μόνο έτσι δίνεις παράδειγμα.

Info: Το κείμενο είναι της Έλενας Χελβατζόγλου, σπουδάστριας Δημοσιογραφίας ΙΕΚ ΑΚΜΗ Θεσσαλονίκη.

Κεντρική Φωτογραφία: Στέλλα Κάσδαγλη και Εύη Καλλίνη.